“Omdat de muze”, over de beeldhouwster, Sara/Saar De Swart, de “Muze der Tachtigers”, is een prachtige, op feiten gebaseerde roman, die een levendig tijdsbeeld schetst van de jaren ‘80 van de 19de eeuw.
Sara/Saar De Swart werd in 1861 in Arnhem geboren als dochter van een kunstschilder. Zij volgde omstreeks 1887 een korte tijd de opleiding aan de Rijksnormaalschool voor Kunstnijverheid in Amsterdam en kreeg daarna les in beeldhouwen van de Nederlandse beeldhouwer en medailleur, Lambertus Zijl (1866-1947), die samenwerkte met de architect, Berlage. Rond 1889 kreeg ze in Parijs les van Rodin. Via Rotterdam kwam ze in Amsterdam terecht, waar ze in het huis van de schilder, tekenaar, etser, graficus, fotograaf en schrijver, Willem Witse (1860-1923), woonde. In het huis hadden Witse, Isaac Israëls en Breitner hun atelier. In november 1892 kwam Verlaine er op bezoek. 
In 1898, verhuisde Saar met haar levensgezellin, de tekenares, aquarelliste en illustratrice, Emilie van Kerckhoff (1867-1960), weliswaar naar Laren in Het Gooi. Beiden verbonden zich als artistiek medewerksters aan ’t Binnenhuis, het Amsterdams Atelier voor Woninginrichting, maar eind 1901, verlieten ze samen met enkele andere kunstenaars, uit onvrede, dit kunstatelier. In 1918 vertrokken Emilie en Saar naar het Italiaanse Capri, waar zij vele jaren woonden en werkten. De Swart overleed trouwens op 90-jarige leeftijd, in 1951, in Anacapri op Capri
De Swart werd geportretteerd door George Hendrik Breitner, Jan Veth en Isaac Israëls (foto’s). De dichter, criticus en vertaler, Jan Engelman (1900-1972) (foto), die voornamelijk bekend is geworden vanwege zijn gedicht “Vera Janacopoulos” (“Ambrosia, wat vloeit mij aan? uw schedelveld is koeler maan”), bestempelde haar als de “Muze der Tachtigers”. De Swart werd aanbeden door de schilder, Eduard Karsen (1860-1941) (foto). Diens liefde werd door De Swart echter niet beantwoord vanwege haar lesbische geaardheid, en dit tot afgrijzen van Karsen. De afgewezen Karsen nam wraak door haar en haar vriendinnen te belasteren. Een gerecht maakte een eind aan het geschil en stelde Karsen in het ongelijk.
De heftige liefde die hij in 1888 opvatte voor Saar de Swart, op wie nota bene eerder, ook Willem Kloos verliefd was geweest, was een markerend moment in het leven van Karsen. “Ik keek haar aan en haar ogen schoten een zwarte straal op mij”, schreef hij later: “ik voelde een vreemde afstand tussen mij en die vrouw, alsof er een lange stok tussen haar borst en de mijne was geplaatst. Iets als een ernstige waarschuwing. Ik voelde dat ik die vrouw nooit bereiken zou, maar tien magneten trokken mij tot haar aan.” De Swart bleek echter lesbisch, toonde wel sympathie voor hem, maar wees hem duidelijk af, een grote klap voor Karsen. 
“De ergste smart, is de pijn van smart te hebben en geen dichter te zijn”, schreef hij daarover aan Kloos. Psychiater-schrijver Frederik van Eeden schreef in 1889 aan de op dat moment in Londen verblijvende Willem Witsen dat “de arme kerel nog steeds geheel van streek was”. Hij raadde Karsen aan om Witsen in Londen te bezoeken, ter afleiding. Na zijn terugkeer naar Amsterdam veranderde Karsens verliefdheid op De Swart echter geleidelijk in wrok. Hij begon haar te belasteren en er moest zelfs een door Veth georganiseerd ‘scheidsgerecht’ aan te pas komen om de ontstane ruzie op te lossen, waarbij hij in het ongelijk werd gesteld. Karsen bleef nog jarenlang wrokken. Hij vermeed de ontmoeting met allen die bij de affaire betrokken waren voor de rest van zijn leven.
De Swart had bewondering voor het werk van de schilder Odilon Redon (foto), die zij in haar Parijse tijd had leren kennen. Samen met Jan Veth, nam zij het initiatief om in Nederland een tentoonstelling aan zijn werk te wijden. Deze tentoonstelling werd in 1894 door de Haagse Kunstkring georganiseerd. Warm aanbevolen.
Brigitte de Swart (°1969) is journaliste, eindredacteur en auteur. Ze heeft haar eigen tekstbureau SwartOpWit en een podcast, SwartBOEK, waarin ze schrijvers interviewt over hun boeken. “Omdat de muze” is haar debuutroman. Ze kwam Sara de Swart op het spoor via het stamboomonderzoek van een overleden oom, dat ze in handen kreeg. Gefascineerd door het Saar-dossier, startte ze een zoektocht naar de bezieling van deze markante vrouw. In 2021 is het zeventig jaar geleden dat Sara de Swart overleed.Brigitte de Swart Omdat de muze 272 bladz. uitg. Ambo|Anthos EAN 9789026356278