“Wachtend op het vuurpeloton” is de eerste, Nederlandse vertaling van een uniek ooggetuigenverslag van de Frans-Duitse oorlog van 19 juli 1870 tot 10 mei 1871, geschreven door één van de belangrijkste auteurs van de “Gründerzeit”, de periode van de overgang van het literair realisme naar het naturalisme.
Theodor Fontane (1819-1898), de zoon van een apotheker uit Neuruppin, werd een beroemde schrijver en journalist. Na zijn eerste gedichten, geïnspireerd door de Vormärz (de periode voor de maartrevolutie van 1848), en zijn “Preußenlieder”, zijn eerste successen als lid van het collectief “Tunnel über der Spree”, schreef hij in de jaren ’40 en ’50, zijn eerste vertellingen en romans. In 1882 verscheen zijn roman, “Schach von Wuthenow, Erzählung aus der Zeit des Regiments Gendarmes”, die hem beroemd maakte. Na deze historische vertelling, schreef hij o.a. nog “Irrungen Wirrungen” (1888), “Frau Jenny Treibel oder ‘Wo sich Herz zum Herzen find’t” (1892), “Effi Briest” (1895), “Die Poggenpuhls” (1896), en “Der Stechlin” (1899).
Het koninkrijk Pruisen lag tussen 1864 en 1870, driemaal in oorlog, in 1864 met Denemarken, in 1866 met Oostenrijk en in 1870-1871 met Frankrijk. Tijdens deze drie oorlogen was Fontane oorlogscorrespondent. Na “Der Schleswig-Holsteinsche Krieg im Jahre 1864” (1866), “Der deutsche Krieg von 1866” (2 delen, 1870), “Kriegsgefangen. Erlebtes 1870” (1871) en “Aus den Tagen der Okkupation” (2 delen, 1872)), schreef Fontane, die voor zijn epische romans, stof putte uit de Brandenburgse adel en het Berlijns leven, in 1873, “Der Krieg gegen Frankreich 1870-1871” (foto). Eerder had hij overigens als journalist in Engeland, verslag uitgebracht van de Krimoorlog (1853-1856), een onderdeel van de langlopende strijd tussen de Europese grootmachten om invloed op grondgebied van het in verval rakend Ottomaans Rijk.
In 1871 was Fontane in de buurt van Domrémy-la-Pucelle, (de geboorteplaats van Jeanne d’Arc), en besloot het te bezoeken, ofschoon het achter de Franse frontlinie lag. De Fransen verdachten hem daarom van oorlogsspionage. Hij werd krijgsgevangen genomen en ter dood veroordeeld. In extremis werd hij gered door de tussenkomst van Bismarck en ontsnapte aan het vuurpeloton. Maar, zijn leed was nog niet ten einde. Terwijl de Duitse legers verder oprukten en het Frans staatsgezag zienderogen afbrokkelde, werd hij van de ene gevangenis naar de andere overgebracht, steeds dieper Frankrijk in, van Domrémy en Neufchâteau, naar Langres en Besançon tot Lyon. 
Keer op keer werd hij aan ondervragingen onderworpen en moest hij spitsroeden lopen door woedende volksmenigten. Uiteindelijk belandde hij samen met honderden andere gevangenen, in de citadel (foto’s) (nu citadelle du Château-d’Oléron) op het Île d’Oléron aan de Atlantische kust. Terwijl achter de schermen een aantal machtige vrienden zich inzetten om het lot van de onfortuinlijke schrijver te verzachten en zijn vrijheid te verkrijgen, begon Fontane zijn belevenissen neer te schrijven.
Op meesterlijke wijze vertelde hij in “Kriegsgefangen – Erlebtes 1870” (foto), in 4 delen (Abtheilungen), “In’s alte, romantische Land”, “Comme officier supérieur”, “Île d’Oléron” en “Frei”, over de vele gevaren en ontberingen die hij tijdens zijn odyssee door Frankrijk had moeten doorstaan. Maar, hij vergat ook zijn meelevende bewakers en sympathieke medegevangenen te vermelden. De mildheid, de psychologische diepgang en de fijnzinnige humor waarmee deze grote verteller zijn lotgevallen en impressies weergaf, maken zijn herinneringen niet alleen nog steeds interessant vanuit historisch oogpunt, maar ook tot een waar genot om te lezen. Naast de herinneringen van een van de grootste schrijvers van de Duitse 19de eeuw, bevatten Fontane’s memoires nl. ook tal van verhalen over hoe gewone mensen, Fransen en Duitsers, de dramatische gebeurtenissen van het jaar 1870 hebben ervaren. In deze uitgave is de tekst van Fontane daarenboven voorzien van een uitgebreide en bijzonder interessante inleiding over de schrijver, de historische achtergrond van de Frans-Duitse oorlog, en de belevenissen van Fontane als krijgsgevangene.
Joris Verbeurgt (°1975), Brussels correspondent voor European Security and Defence, studeerde geschiedenis, communicatiewetenschappen en internationale betrekkingen, en diplomatie. Eerder publiceerde hij “Een oorlog kan ook mooi zijn: Ernst Jünger aan het westelijk front” en “Weldra zal ik onder de guillotine liggen: Grace Elliott, ooggetuige van de Franse Revolutie” (foto).
Joris Verbeurgt, Wachtend op het vuurpeloton, Theodor Fontane: ooggetuige van de Frans-Duitse oorlog (1870) 335 bladz. uitg. Vrijdag ISBN 978 94 6001 932 6