België is een constitutionele monarchie en een parlementaire democratie. Koning Filip is er de zevende koning. Mark van den Wijngaert beschreef de boeiende geschiedenis van 190 jaar Belgische monarchie. Bij elke koning beschreef de auteur de levensloop en hun politieke betekenis.
In 1830 kiest de Belgische grondwetgever voor een erfelijke monarchie, maar door de ministeriële verantwoordelijkheid legde hij de koninklijke macht aan banden. De uitvoerende macht berustte bij de regering, die politieke verantwoording verschuldigd was aan het verkozen parlement. Op die manier ontstond een spanningsveld tussen de monarchie, die erfelijk was en bleef, en de regering, die gemandateerd was door de kiezer. De inzet van die tweestrijd was de politieke besluitvorming. De koning is slechts symbolisch het hoofd van de uitvoerende macht. Zijn ministers regeren, zij voeren het politieke beleid.
“Het was niet vanzelfsprekend dat Leopold I, die opgroeide in het ancien régime, zich naar de Belgische grondwet schikte”, zo lezen we. “Hij en zijn opvolgers probeerden het politieke leven in België naar hun hand te zetten. Hoe evolueerden de macht en invloed van de vorst, van Leopold I tot Filip? Als de macht van de koning via democratisering en particratie geleidelijk afneemt, vermindert dan ook zijn invloed? Hoe stonden de koningen tegenover de regering en het parlement? Hoe gebruikten of misbruikten zij hun macht of invloed? Welke houding namen zij aan ten opzichte van politieke partijen?” Deze en andere vragen beantwoordt Mark Van den Wijngaert in een chronologisch overzicht van 1831 tot heden. Daarin kan de lezer de boeiende evolutie volgen van Leopold I, die over reële macht beschikte, tot Filip, die alleen nog invloed uitoefent.
“Hoe evolueren de macht en invloed van de vorst van Leopold I tot en met Filip? Dat is de kernvraag van dit boek”, lezen we in het woord vooraf. “Als de macht van de koning via democratisering en particratie geleidelijk afneemt, vermindert dan ook zijn invloed? De grondwet is sinds 1830, wat de koninklijke bevoegdheden betreft, ondanks talrijke herzieningen nagenoeg onveranderd gebleven, en toch is de macht van de koning vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw geërodeerd. Diverse politieke factoren hebben daartoe bijgedragen, maar ook de persoonlijkheid van de verschillende vorsten speelt een rol. Zo zou zonder de koppigheid van Leopold III de koningskwestie allicht niet in een diepgaande crisis zijn uitgemond.”
“Van elke koning wordt eerst een biografische schets gemaakt, zijn opvoeding, zijn huwelijk en de cruciale gebeurtenissen uit zijn leven komen daarbij aan bod. In een tweede luik wordt de politieke betekenis van elke vorst behandeld. Hoe stond hij tegenover regering en parlement? Hoe gebruikten de koningen hun macht of hun invloed? Welke houding namen ze aan ten aanzien van de politieke partijen? Op die manier wordt de evolutie beschreven van koning Leopold I, die zwaar doorwoog op de politieke besluitvorming van de unitaire staat, naar koning Filip, die alleen nog op federaal niveau enige invloed uitoefent.” Lees in dit boek hoe de koningen reageerden op de Kolonisatie en dekolonisatie van Congo, België tijdens de Eerste Wereldoorlog tot het interbellum, de economische crisis en haar politieke gevolgen, Taalwetten en de nationale kwestie in de jaren 1930 en België tijdens de Tweede Wereldoorlog, de Schoolstrijd en Schoolpact, de economische en sociale politiek sinds de jaren 1950, de communautaire breuklijn na 1950, België in de wereld na 1950 en België in de NAVO en de EEG tot 1989, en de verdere staatshervormingen.
Mark van den Wijngaert (foto) bespreekt achtereenvolgens Leopold I (1831-1865), De grondlegger van de Belgische dynastie, Leopold II (1865-1909), Aan het hoofd van twee staten, Albert I (1909-1934), Met vaste hand door oorlog en crisis, Leopold III (1934-1950), De omstreden vorst, Boudewijn (1950-1993), Koning met een missie, Albert II (1993-2013), De eerste koning van het federale België, en Koning Filip, (2013-…) De monarchie op een keerpunt. De epiloog, “De monarchie in perspectief” wordt gevolg door de stamboom, de bibliografie en het handig namenregister.
Mark van den Wijngaert, België en zijn koningen, van macht naar invloed 375 bladz. uitg. Manteau ISBN 978 90 223 3773 8
Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.
Michel Dutrieue.
