In “Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus” neemt Verbeek u mee op een fascinerende reis langs opvallende neuzen in de westerse kunst en cultuur, van Michelangelo, Rembrandt en Gogol, tot Barbie, Barbra Streisand en een #sideprofileselfie.
Het doel van Caro Verbeek is om een meer zintuiglijke kunstgeschiedenis te (re)construeren door historische geuren en tactiele indrukken te verzamelen en te creëren voor educatieve doeleinden (zowel voor volwassenen als voor kinderen). Ze geeft de vooropleiding ‘The Other Senses’ aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (Den Haag) en maakt olfactorische tours voor musea, zoals het Rijksmuseum, Amsterdam Museum en het Bijbels Museum.
Caro Verbeek laat zien hoezeer ons esthetisch oordeel afhangt van culturele omstandigheden waarvan we ons vaak nauwelijks bewust zijn. Maar bovenal is het een lofzang op de neus, in al zijn vormen en afmetingen. Als student kunstgeschiedenis kwam Caro Verbeek in aanraking met een enorme variëteit aan prachtige neuzen: groot en klein, recht en gebogen, plat en puntig. In veel portretten bleken markante exemplaren nog eens extra te zijn aangezet door de kunstenaar. Hoewel het hedendaagse schoonheidsideaal anders doet vermoeden, werd een grote neus in het verleden gezien als een indicator van intellect, moed, karakter en status. Zo werd het dodenmasker van Dante gemanipuleerd om hem een echte ‘dichtersneus’ te geven, was de beeltenis van Cleopatra’s adelaarsneus een politieke strategie en schreef de renaissancedichter Annibale Caro zelfs het lofdicht Nasea over de aanzienlijke neus.
“Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus probeert antwoorden te vinden op de vraag waarom de (grote) neus uit de gratie is gevallen, maar ook te achterhalen wat de westerse mens collectief bezielde om de neus als graadmeter voor karaktereigenschappen te gebruiken. Allerlei beroemde mensen komen aan bod, van Cleopatra tot Lady Gaga en van Michelangelo tot Rembrandt. Ook de thema’s zijn uiteenlopend en omvatten liefde, literatuur, politiek, plastische chirurgie en kunst.
Ongemakkelijke maar wezenlijke gebieden zoals seksisme en racisme blijven niet onbesproken. Dit alles wordt min of meer chronologisch belicht vanaf de Klassieke Oudheid tot de bewogen twintigste eeuw en met uitstapjes naar het heden. Om de grotere lijn van het boek te kunnen waarborgen, komt het hoofdstuk over Darwin, hoewel hij na Napoleon werd geboren, vóór dat over de Franse keizer. Sommige hoofdstukken zijn vooral thematisch en beslaan meerdere periodes, zoals dat over ontneuzingen en dat over sprookjes en literatuur”.
Na hoe de neus Michelangelo’s lot bepaalde, het hoofdstukje over “Laat me uw neus zien en ik zeg u wie u bent”, en de beginselen van de gelaatkunde of de fysiognomie, vervolgt de auteur met de omstreden schoonheid van Cleopatra, de nasotheek, het verhaal achter de dodenmaskers van Lorenzo de’ Medici en Dante Alighieri en over de onbekende Leonardo da Vinci met een neus voor neuzen, hoe sommige neuzen een ‘andere’ vorm kregen door de voc, en waarom Darwin bijna niet mee mocht op de Beagle. Na deze spannende uiteenzettingen, gaat Verbeeck verder over de invloed van wijsneus Lavater, Napoleons scherpe neus en de negentiende-eeuwse nasologie, archetypische neuzen in sprookjes en de neus in de literatuur (van Belcampo tot Süskind).
In haar laatste hoofdstukken heeft Caro Verbeeck het over avant-garde neuzen in de moderne kunst, de ‘jodenneus’ en de frenologie, gefabriceerde neuzen (an plastic tot rinoplastiek) en strijdvaardige neuzen, van George Eliot tot Lady Gaga. Als conclusie, Michelangelo’s perfecte neus, de epiloog en bespiegelingen. Dit boek zeker lezen of er op z’n minst toch eens in neuzen. Heerlijk. Warm aanbevolen.
Caro Verbeek (°1980) is kunsthistoricus, auteur en onderzoeker met een focus op de lagere zintuigen (reuk, smaak, tast). Ze deed een MA in Olfactorische kunst en een MA in Tactiele kunst aan de Universiteit van Amsterdam en is momenteel promovendus aan de Vrije Universiteit. Ze heeft gepubliceerd over kinesthesie, olfactorische en tactiele kunst (Senses & Society, Olfactoryart.net, Master Drawings, Karakter, 8weekly), en heeft veel lezingen gegeven over deze onderwerpen (CAA New York, Art Laboratory Berlin, ACME Art Space London, Rijksmuseum, Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam, Vrije Universiteit, Concordia Universiteit van Montreal). Caro Verbeek was curator, moderator en medeorganisator van onder meer de tentoonstelling ‘Er hangt iets in de lucht’ , en voor het Stedelijk Museum (Smell it!, 2010) en de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (The Other Senses, 2013) en het Rijksmuseum (Aanraken: het diepste zintuig, 2014).
Caro Verbeeck Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus 232 bladz. geïllustreerd uitg. atlas contact ISBN -9789045044996