“Paradijsvogels zweven zonder vleugels in de lucht dichtbij God. Ze hebben geen poten, omdat zij pas na hun dood op aarde neervallen. De vogel laaft zich aan de dauw of drinkt rechtstreeks uit een wolk en voedt zich met manna”. De zeelui van Ferdinand Magellaan (1480-1521), die als eerste de wereld rond zeilden, vertelden dit verhaal rond. Zo kwamen deze wonderbaarlijke vogels aan hun naam.
Paradijsvogels, een familie van heel bijzondere vogels uit de orde van zangvogels, kwamen en komen vrijwel uitsluitend voor in Nieuw-Guinea en de omringende eilanden en in het noordoosten van Australië. De paradijsvogels vergaarden in korte tijd grote roem omdat ze er prachtig uitzagen en omdat slechts een handvol ontdekkingsreizigers ze ook werkelijk in het echt had gezien. Vandaag kunnen we nog genieten van de pracht en praal van deze gekleurde vogels, o.a. dankzij de uitgever en auteur, Richard Bowdler Sharpe (1847-1909). Hij realiseerde nl. met “A Monograph of the Paradiseidae or Birds of Paradise” in twee volumes, een meesterwerk. De tekeningen in de boeken waren van uitzonderlijke kwaliteit en de inkleuring door zijn 10! dochters, was en blijft ronduit subliem.
In de 17de – en 18de eeuw verschenen nauwkeurige studies van de morfologie en de classificatie van vogels. Zo ontstond ornithologie als wetenschap. In 1850 werd bv. in Duitsland het Deutsche Ornithologen-Gesellschaft opgericht als eerste vakvereniging voor ornithologen, die sinds 1853, het tijdschrift “Journal für Ornithologie” uitgeeft. In 1858 volgde Groot-Brittannië met de “British Ornithologists’ Union”, die in 1859 het eerste nummer van het ook nog steeds bestaand vaktijdschrift “The Ibis” liet verschijnen. 
De Engelse zoöloog en ornitholoog, Richard Bowdler Sharpe (1847-1909), werd in 1872, senior assistent bij de afdeling Zoölogie van het British Museum, waar hij de leiding had over de vogelcollectie. Hij publiceerde verschillende monografieën over vogelgroepen en maakte een meerdelige catalogus van de exemplaren in de collectie van het museum. Als conservator van de vogelcollecties was Sharpe’s belangrijkste werk nl. het classificeren en catalogiseren van de collecties. Ook speelde hij een grote rol bij het verwerven van privécollecties door vermogende verzamelaars en reizigers te overtuigen bij te dragen aan de uitbouw van de verzameling van het museum.
Sharpe’s eerste ornithologisch werk was een monografie over ijsvogels, geïllustreerd door o.a. de Nederlandse illustrator, John Gerrard Keulemans (1842-1912), beroemd om zijn prachtige litho’s van vogels (foto). In 1872 had het museum 35.000 vogel specimen. Deze collectie was op het moment van het overlijden van Sharpe, uitgegroeid tot een half miljoen! exemplaren. Dit kwam mede door de legaten van o.a. Alfred Russel Wallace (1823-1913), die onafhankelijk van Charles Darwin, tot het inzicht kwam dat natuurlijke selectie leidt tot de evolutie van nieuwe soorten, en van de vogelillustrators, John Gould (1804-1881) en zijn vrouw Elizabeth (foto), die meer dan 600 litho’s maakte, o.a. van de door Charles Darwin verzamelde vogels. Sharpe richtte in 1892 de British Ornithologists’ Club op en gaf het bulletin uit. Hij schreef tussen 1874 en 1898, dertien van de 27 delen van de Catalogus van de vogels in het British Museum, en in 1891 en 1898, verschenen de 2 volumes van zijn “Monograph of the Paradiseidae, or Birds of Paradise, and Ptilonorhynchidae, or Bower-Birds”. Zijn “Birds of Paradise” presenteerde de kleurrijke vogels voor het eerst aan de wereld. Sharpe was ook de auteur van het “Handbook to the birds of Great Britain” (1894).
De verklarende inleidingen door Alexander Reeuwijk (°1975), auteur van boeken en artikelen over natuurhistorie en reizen, wetenschapsgeschiedenis, cultuur en oude boeken in het algemeen, en Steven Van Impe, curator van de erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen, geven de nodige hoogst interessante achtergrond bij dit boek. Na hun Inleiding over o.a. het belang van de Franse scheepschirurgijn en natuuronderzoeker, René Primevère Lesson (1794-1849), die als eerste, levende paradijsvogels observeerde in de Molukken en Nieuw-Guinea, leest u over de mythe van de pootloze vogels, de genetische ontcijfering en het geologisch onderzoek, en over hun gedrag.
Na de literatuurlijst dienaangaande, vervolgen de auteurs met een bespreking van victoriaanse vogelboeken, ornithologen van de renaissance tot de victoriaanse periode, houtsneden en kopergravures, en over de kunst van het afzetten of inkleuren. Dit wordt gevolgd door o.a. de beschrijving van de wetenschappelijke bijdrage over vogels in “L’Histoire naturelle, générale et particulière, avec la description du Cabinet du Roi” (1749-1789), van Georges-Louis Leclerc, comte de Buffon (1707-1788) (foto), het werk van François Le Vaillant (1753-1824), die op basis van een verzameling, die hij in Afrika vergaarde, een groot aantal nieuwe vogelsoorten beschreef. Na nieuwe illustratietechnieken, houtgravures en lithografie en John & Elizabeth Gould, komen als laatste, de Nederlandse vogelboeken, Richard Bowdler-Sharpe zelf en fotografie en film aan bod. Niet te missen!
Alexander Reeuwijk, Steven Van Impe Paradijsvogels in cultuur en natuur, de mooiste afbeeldingen uit Birds of Paradise (1891-1898) van Richard Bowdler Sharpe 188 bladz. geïllustreerd uitg. Sterck & De Vreese ISBN 9789056157937