“Alphonse Mucha”, een prachttentoonstelling in Den Haag, en een al even prachtige uitgave van Waanders. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Met weelderige illustraties van feeërieke vrouwen, ritmisch gestileerde bloemen en planten, en zwierige lijnen, creëerde Alphonse Mucha (1860-1939), als een van de invloedrijkste en meest gevierde kunstenaars in het fin-de-siècle in Parijs, een onderscheidende stijl, die synoniem is geworden voor de art nouveau. Zijn populaire affiches en illustraties behoorden rond 1900 tot de hoogtepunten van deze internationale stijl.Het Kunstmuseum Den Haag, een museum voor moderne kunst en kunstnijverheid in Den Haag, werd in 1866 opgericht als Museum voor Moderne Kunst. Later werd tot 1998 de naam Haags Gemeentemuseum gebruikt, en vervolgens tot 2019 Gemeentemuseum Den Haag. Het huidig gebouw, een ontwerp van de Nederlandse architect H.P. Berlage, in de stijl van het rationalisme, werd geopend in 1935. Naast een schitterende collectie beeldende kunst, met schilderijen, beeldhouwwerken en affiches, bezit het museum een collectie kunstnijverheid, waarin onder meer porselein, mode, sieraden, stijlkamers en muziekinstrumenten.

In samenwerking met de Mucha Foundation, toont Kunstmuseum Den Haag dit voorjaar een ruime selectie van het werk dat Alphonse Mucha zo beroemd maakte. Samen met delen uit de eigen collectie, waaronder kleurrijk glas en spectaculaire kostuums uit de late 19de eeuw, geeft het museum een uniek beeld van het Parijs van Mucha, de plek waar het allemaal begon.

Na het begin van zijn artistieke loopbaan in Moravië (het huidige Tsjechië), Wenen en München, vertrok Alphonse Mucha in 1887 naar Parijs. Met een maandelijkse toelage van een geldschieter op zak, kon hij zich in de Franse hoofdstad verder ontplooien. Parijs, met al haar kunstacademies, galeries en musea, was hét centrum van de West-Europese kunst en op dat moment de uitgelezen plaats voor een jonge kunstenaar. Parijs was dan ook de hoofdstad van het modern leven: het bruisend nachtleven, gloednieuwe boulevards, moderne warenhuizen vol luxegoederen en kunstlicht dat de stad tot ver na zonsondergang nog fel verlichtte.

Als schilder kende Mucha in de eerste jaren in Parijs weinig succes. Om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien werkte hij als illustrator. Zeven jaar later was er een doorbraak en waren Mucha’s magnifieke illustraties niet meer weg te denken uit het Parijs straatbeeld. De kunstenaar kreeg nl. in 1894, de opdracht van zijn leven, een affiche voor Gismonda, een van de producties van theaterlegende Sarah Bernhardt. Mucha beeldde Bernhardt levensgroot af, als een goddelijke, tijdloze verschijning, omringd door aureolen van mozaïek, zwierige lijnen en gestileerde florale patronen. Deze affiche was zelfs zó populair dat het van straat werd gestolen. Naast een meerjarig contract bij Bernhardt, kon hij op vele andere opdrachten rekenen voor onder andere affiches, verpakkingen, boekomslagen en juwelen.Mucha’s karakteristieke stijl, “le style Mucha”, synoniem voor wat in Frankrijk Art Nouveau genoemd wordt, in Nederland wordt het Nieuwe Kunst genoemd, wordt vooral bekend als slaoliestijl, in Duitstalige gebieden wordt het aangeduid als Jugendstil. Opvallend genoeg sprak Mucha zelf de verwantschap met deze internationale, sierlijke stroming altijd tegen. Toch waren de lijnstilering, decoratieve patronen, vormentaal uit de natuur en de vervaging tussen de grenzen van de beeldende en de toegepaste kunst allemaal op en top Art Nouveau.

Nog voor Mucha beroemd werd, was hij ervan overtuigd dat kunst de levenskwaliteit kon verbeteren en daarom voor iedereen toegankelijk moest zijn. Zijn wijdverspreide posters maakten van Parijs een openluchtmuseum, waar zijn kunst voor iedereen op straat te bewonderen was. Wanneer de drukkerij F. Champenois in 1896, voorstelde om zijn razend populaire illustraties niet alleen voor reclamedoeleinden te gebruiken maar als decoratieve panelen te verkopen, was dit voor Mucha een uitgelezen kans om zo zijn verheffende artistieke missie uit te voeren. Omdat zijn werk in oplage verscheen, was het immers meer betaalbaar dan een schilderij.

Kunstmuseum Den Haag en de uitgave van Waanders, met teksten van o.a. de kunsthistoricus, Petr Wittlich (°1932), tonen het werk waarmee Alphonse Mucha zo beroemd werd, affiches en illustraties, en ontwerpen voor toegepaste kunst, dit alles tegen de achtergrond van het bruisend Parijs van het fin de siècle. Laat 19de-eeuwse kostuums belichamen de flanerende Parijzenaren langs de boulevards, terwijl kleurrijk glas van Émile Gallé en Moser & Sohne uit dezelfde periode laat zien hoe nauw verbonden het werk van Mucha en de Art Nouveau was. Ook wordt er aandacht besteed aan zijn tekeningen en pastels, en aan de herontdekking van Mucha’s werk in de jaren zestig, en hoe zijn stijl resoneerde met de popcultuur, flowerpower en Woodstock, te zien in de ontwerpen van platenhoezen en concertposters van bands als Martha & The Vandellas (foto), The Rolling Stones en Pink Floyd.