Museum MORE toont als eerste ter wereld, een groot overzicht van de figuratieve kunst uit het Tsjecho-Slowakije van 1918 tot 1945. Meer dan 70 werken van ruim 45 kunstenaars, bieden een verrassende blik op het nieuwe realisme, zoals dat tot bloei kwam in een turbulente regio, vol verschillende culturele bevolkingsgroepen en verschuivende politieke krachten. Bij de tentoonstelling verscheen ook een heel mooie catalogus, met wel 90 illustraties in kleur.

Museum MORE, een afkorting van MOdern REalisme, is een museum in Gorssel, in de Gelderse gemeente Lochem, gewijd aan Nederlandse modern-realistische kunst, geopend in 2015. Het is gevestigd in het voormalig gemeentehuis van Gorssel, dat daarvoor werd uitgebreid met zeven tentoonstellingsruimten, ontworpen door architect Hans van Heeswijk (°1952), tot 1985, medewerker van Aldo van Eyck (1918-1999). Het museum heeft zijn collectie in bruikleen van de Stichting Collectie Nederlands Realisme (SCNR), een stichting die in 2015 werd opgericht door de zakenman Hans Melchers. De collectie van Hans Melchers bestaat uit een groot aantal werken van Nederlandse modern-realistische kunstenaars, vooral schilders. Een groot deel van de collectie verwierf Melchers door uit de inboedel van de DSB Bank, de DS Art-Collectie te kopen, nadat deze bank failliet was gegaan. Een tweede vestiging van Museum MORE, in Kasteel Ruurlo (foto), in de Gelderse gemeente Berkelland, werd in juni 2017 geopend. Hier is de bijzondere collectie van Carel Willink en de Chinees-Nederlandse Modeontwerpster, Fong Leng (°1937) te ontdekken.

In 1918, na de beëindiging van de Eerste Wereldoorlog, werd besloten om de noordelijke delen van het uiteenvallende Oostenrijk-Hongarije samen te voegen tot een nieuwe republiek: Tsjecho-Slowakije. Dit ‘kunstmatig’ samenvoegen van regio’s leverde een nieuw land op, waar verschillende bevolkingsgroepen – die allemaal een andere taal spraken – ineens landgenoten werden. Bij het creëren van en zoeken naar een eigen identiteit speelden de beeldende kunsten een belangrijke rol.

Het Tsjecho-Slowaaks realisme dat in de jaren 20 en 30 tot ontwikkeling kwam, heeft echter nauwelijks aandacht gehad. Van Praag tot Bratislava en ver daarbuiten, richtten kunstenaars zich op het verbeelden van stadse dynamiek of een eenvoudig dorpsleven. Op fabrieken en flats of juist op boeren en het buitenbestaan. Op het nachtleven in een metropool, met arbeiders aan een bar. Of lege landschappen waarin het ooit rustig toeven was, in een overzichtelijke wereld. Voortbouwend op een rijke culturele traditie, midden in het hart van Europa, stonden kunstenaars op zoals Edmund Gwerk, Otto Gutfreund, František Muzika, Géza Schiller, Sándor Bortnyik, Ester Šimerová, Milada Marešová, Erika Streit en Ilona Singer-Weinberger.Een culturele voorhoede van o.a. Duitstalige joden, Hongaarse artistieke nomaden, etnische Tsjechen en Slowaken reisden door Frankrijk, Duitsland en Italië. Aan kunstacademies in Parijs en Berlijn proefden ze de veranderingen in artistieke opvattingen. Onderweg, in culturele hotspots, wisselden ze nieuwe inzichten uit met andere kunstenaars, maakten soms deel uit van de kosmopolitische avant-garde en namen ze moderne visies mee terug naar huis. Naar dat wat ooit ‘thuis’ was geweest of wat een nieuw ‘thuis’ zou worden. Geschoold of autodidact, sociaal geëngageerd en esthetisch gedreven creëerden ze een eigen beeldtaal, niet te vangen in één stroming, maar in parallelle ‘realismen’ die gelijktijdig naast elkaar bestonden. Net als hun culturen, identiteiten en politieke opvattingen.De tentoonstelling “Nové Realismy”, samengesteld door conservator Julia Dijkstra, in samenwerking met de Tsjechische gastconservatoren en onderzoekers, Ivo Habán en Anna Habánová, toont een rijkgeschakeerd spectrum aan portretten, landschappen, stillevens en sculpturen. Ze kwam tot stand dankzij de royale medewerking van particuliere collecties, instellingen en musea in Tsjechië, Slowakije en Duitsland.De catalogus neemt u mee langs een selectie van circa 70 kunstwerken van ongeveer 45 kunstenaars, mannen én vrouwen. De geselecteerde werken laten gelijkenissen zien met vergelijkbare realistische tendensen uit Duitsland, Frankrijk, Italië en Nederland, maar tonen tegelijkertijd een geheel eigen (nationale) beeldtaal. De auteurs van de teksten in de catalogus zijn Julia Dijkstra, Ivo Habán en Anna Habánová. Zij hebben het over politiek, taal, etniciteit en realistische stromingen in de Tsjechische en Slowaakse kunstwereld. Niet te missen!

Tentoonstelling nog t/m 8 mei 2022

Nové Realismy Tsjecho-Slowaaks realisme 1918-1945 160 bladz. geïllustreerd uitg. Waanders ISBN 978 94 6262 360 6