Beide werken hebben dezelfde toonaard Es, maar vertegenwoordigen twee zeer verschillende stadia in het leven van de componist. Het Pianoconcerto nr. 0, WoO 4, gecomponeerd toen Beethoven amper 13 jaar oud was, was een van zijn vroegste werken. Het stralend ‘Keizer’-concerto daarentegen, toont de 38-jarige Beethoven op het hoogtepunt van zijn creatieve vermogens, een glorieus voorbeeld van zijn geest die triomfeerde over de tegenslagen in zijn leven.Beethoven componeerde verschillende concerti tijdens zijn tienerjaren. De pianopartij van een compleet concerto in Es uit 1784, is echter de enige die overleefde. Ruim voor zijn Pianoconcerto nr. 1 werd gecomponeerd, had Beethoven reeds een grote reputatie verworven als geniale improvisator aan het klavier met een origineel en fantasierijk muzikaal intellect en een grote emotionele kracht. In 1784 componeerde hij, toen amper 13 jaar oud, een Pianoconcerto, waarvan tegenwoordig slechts één handschrift in de Staatsbibliotheek van Berlijn wordt bewaard. Het is bekend onder de naam “0. Piano Concerto”. Het handschrift van het Pianoconcerto nr. 0 is geen voltooide partituur, omdat het de orkestratie mist. Beethoven heeft weliswaar bij de eerste twee bewegingen, aantekeningen gemaakt, welk instrument welke partij heeft om te spelen. De tutti – secties werden gereduceerd voor piano. Het Concerto werd in 1888 door Guido Adler bij Artaria in Wenen ontdekt.

Pas in 1934 orkestreerde de Zwitserse musicoloog Willy Hess (foto) de derde beweging die gespeeld werd door pianist Walter Frey begeleid door het Oslo Radio Orkest. Willy Hess (1906-1997) was een Zwitsers musicoloog en componist, die vooral bekendheid heeft gekregen als samensteller van een catalogus van de werken van Beethoven die niet waren opgenomen in de Beethoven Gesamtausgabe. Willy Hess was ook docent piano, contrapunt en compositie. In 1943 voltooide hij de eerste twee bewegingen en het volledig Concerto ging in première door Edwin Fischer op het Potsdam-festival in juni 1943. Hess beschreef zijn werk als de re-orkestratie van orkestrale intermezzo’s van instrumentele indicaties die zeer nauwkeurig en gedetailleerd waren. Er moest een orkestrale begeleiding, gebaseerd op de bestaande motieven (nieuw) gecomponeerd worden, en de eerste twee bewegingen moesten een cadens krijgen. Hess permitteerde zich in zijn reconstructie veel vrijheden (met betrekking tot impliciete thematische ontwikkeling en vooral in het einde van de tweede en derde beweging) maar was consistent in de manier waarop Beethoven werd geïnterpreteerd in de jaren 1930. Sinds de versie van Hess hebben veel musici alternatieve reconstructies voorgesteld.

Beethovens laatste Pianoconcerto was imperiaal en nobel van karakter, maar de bijnaam ‘keizer’, bedacht door Muzio Clementi, zou de republikeinse componist woedend hebben gemaakt. Beethoven daagde hier vooroordelen uit door geen orkestrale introductie te componeren. De piano botst meteen met een krachtig akkoord ondersteund door het orkest en gebruikt in de langzame beweging slechts één thema in plaats van verschillende. Deze beweging werd daarenboven zonder pauze, gekoppeld aan de uitbundige finale, waarin Beethoven een populaire volksmelodie citeerde. Hoewel hij nog 18 jaar leefde, keerde hij echter nooit nog terug naar de concertvorm. Hij speelde zijn vierde in het openbaar (1808) maar niet de ‘keizer’, die in 1811, in het Gewandhaus in Leipzig, in première werd gespeeld door de jonge pianist/componist, Friedrich Schneider (1786-1853). Tegen die tijd was Beethoven nl. te doof geworden om nog als virtuoos verder te gaan. In zijn geïsoleerde, innerlijke wereld ontdekte hij dat andere muzikale vormen, meer bepaald het strijkkwartet en de pianosonate, hem nu meer en rijkere kansen gaven voor de ideeën die hij wilde uiten.

Pianist Boris Giltburg (°1984) (foto), leerling van Arie Vardi in Tel Aviv, is de winnaar van tal van prijzen, met name van de eerste prijs en publieksprijs op de Koningin Elisabethwedstrijd in Brussel in 2013 met het derde Pianoconcerto van Rachmaninov. In de halve finale van de wedstrijd had hij tijdens de opvoering van het 15de Pianoconcerto van Mozart nog een opmerkelijke black-out gehad… Zijn opnames voor Naxos zijn consistent goed ontvangen. In 2018 won hij bv. Best Soloist Recording (20ste/21ste eeuw) bij de inaugurele Opus Klassik Awards voor zijn opname van Rachmaninovs tweede Pianoconcerto met het Royal Scottish National Orchestra o.l.v. Carlos Miguel Prieto, gekoppeld aan de Études-tableaux. Ook voor zijn daarop volgende opname van Rachmaninovs derde Pianoconcerto en de Corelli-variaties oogstte hij veel lof.

Vasily Petrenko (°1976) is chef-dirigent van het European Union Youth Orchestra, muzikaal leider van het Royal Philharmonic Orchestra en chef-dirigent van het State Academic Symphony Orchestra van de Russische Federatie. Hij werd geboren in Leningrad, ging naar de St. Petersburg State Academic Capella (Glinka capella) (foto) en het conservatorium van Sint-Petersburg, en studeerde voornamelijk directie bij Ravil Martynov, Mariss Jansons, Yuri Temirkanov, Esa-Pekka Salonen, George Benjamin en Roberto Carnevale. Van 1994 tot 1997 was hij huisdirigent bij het St. Petersburg Opera en Ballet Theater. Sinds 1994 is hij chef-dirigent van de Staatsacademie van St. Petersburg. In 2002 won hij de eerste prijs op de de Cadaqués Orchestra International Conducting Competition in Catalonië. Petrenko maakte zijn debuut als dirigent bij het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra (RLPO) in november 2004. Daarna werd hij benoemd tot chef-dirigent van de RLPO, de jongste dirigent ooit in die functie.

Beethoven Piano Concerto No. 5 Emperor Piano Concerto No 0, WoO 4 Boris Giltburg Royal Liverpool Philharmonic Vasily Petrenko cd Naxos 8.574153