Nick Draaijer, “De geheime portretten van Mondriaan, Een familiegeschiedenis”, uitgegeven door Pluim.

Nick Draaijer publiceert sinds 2017 korte verhalen en blogs op zijn website. Deze verhalen zijn te omschrijven als een mix tussen futuristische ‘Black Mirror’ achtige science fiction en sprookjes. Nu schreef hij een boeiende familiegeschiedenis over de vriendschap van zijn betovergrootvader Cees Bergman met de wereldberoemde kunstschilder, Piet Mondriaan

Nick Draaijer (foto) was al vanaf zijn kindertijd in de ban van het prachtig portret boven de bank van zijn grootouders. Toen hij oud genoeg was, werd hij deelgenoot gemaakt van hun familiegeheim, dat portret, van zijn betovergrootmoeder, was geschilderd door niemand minder dan Piet Mondriaan. In 2018 werd het verkocht en toegankelijk voor het publiek, een moment dat Draaijers fascinatie opnieuw aanwakkerde en een zoektocht inluidde naar de geschiedenis van het doek. Algauw blijkt die de ene na de andere ontdekking op te leveren: de band tussen Mondriaan en zijn betovergrootvader was sterk, samen vormden de twee mannen een belangrijke spil in de Nederlandse cultuurgeschiedenis, de een als kunstenaar, de ander als succesvol koffiehandelaar en mecenas.

Piet Mondriaan (1872-1944), werd bekend door zijn abstracte en non-figuratieve stijl. Zijn wereldberoemde schilderijen met composities in rood, geel en blauw met horizontale en verticale lijnen verschenen weliswaar pas vanaf 1925. Piet Mondriaan de francofiele schilder met literaire aspiraties uit een streng gereformeerd gezin, trok voor de eerste keer naar Parijs in 1911. Hij bleef er tot 1914. Na zijn periode in Laren, keerde hij in 1919 terug naar zijn oud Parijs atelier aan de Rue du Départ waar hij tussen coryfeeën als Picasso, Salvador Dalí, Josephine Baker en Le Corbusier, als een ster aan de rand van het cultureel firmament schitterende. In zijn klein, vijfhoekig atelier in de desolate stationsbuurt van Montparnasse, was alles rechthoekig en in wit, zwart of in primaire kleuren geschilderd.

Na zijn kubistische werken, werden Mondriaans utopische composities iconisch en internationaal. Kunst was een spiritueel middel om universele harmonie te bereiken. Hij introduceerde de variabele, dubbele lijn en vond zichzelf daarmee opnieuw uit als profeet van een paradijselijke toekomst van de mensheid. Door het kosmisch evenwicht van de harmonische verhoudingen tussen horizontalen en verticalen met verhoudingen waarvan de regels bepaald werden door een onaantastbare, universele en objectieve geest, bracht Mondriaans kunst terug tot zijn meest elementaire vorm, in primaire kleuren, wit grijs en zwart.

Geïnspireerd door de theosofie, was Mondriaans kunst vergeestelijkte, apollinische sublimering van libido. Mondriaans onbewogenheid der ziel en destructie van lichamelijkheid inspireerde Yves Saint-Laurent en oogstte bijval van El Lissitzky. Het zou uiteindelijk de meest herkenbare kunst uit de geschiedenis worden.

In 1907-1908, schilderde hij twee portretten die tot nu toe onontdekt waren. Uit het boek “De geheime portretten van Mondriaan”, blijkt nu dat het portretten waren van twee kinderen van een vriend van Mondriaan, nl. van Nicolaas, een zoon en Elisabeth, een dochter, van de betovergrootvader van Nick Draaijer.

Cees en Betsy Bergman zijn in de loop van de tijd terecht gekomen in twee verschillende privécollecties. In 1901, gaf Cees Bergman (1867-1947), Mondriaan de opdracht om het portret van zijn aanstaande bruid, Betsy te schilderen als cadeau voor hun huwelijk. Cees Bergman was een succesvol koffiehandelaar, vrijmetselaar, zondagsschilder, vriend en mecenas van Piet Mondriaan. De twee kenden elkaar via de bloeiende kunstwereld in Amsterdam. Cees kreeg schilderles van Piet en kocht samen met zijn zus Anna ruim twintig werken van de kunstenaar, waaronder portretten van zijn gezin.

Het portret van Betsy Bergman werd in 2018 als een authentieke Mondriaan ontdekt bij de taxatie van een inboedel in Zandvoort. Belangrijk bewijs dat het werk inderdaad van de hand van Mondriaan is, vormde een foto van het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. Op deze foto zie je een ongeveer 29-jarige Piet Mondriaan voor een ezel waarop het portret van Betsy Bergman-Cavalini te herkennen is. De foto is oorspronkelijk afkomstig uit het archief van Mondriaans goede vriend en collega-schilder, Simon Maris (1873-1935). De Stichting Schone Kunsten gaf diens archief in 1998 in langdurig bruikleen aan het RKD, Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, nu het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis. De portretten van echtpaar Bergman en andere vroege werken van Piet Mondriaan (18 in totaal) waren in 2020 te zien in het Mondriaanhuis in Amersfoort.

Draaijer vertelt een spannend en meeslepend verhaal, over de vrijmetselaars en het verzet tegen de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog, en talloze kleurrijke personages, zoals Max Euwe die in de familie trouwde en de zorg had voor de schilderijen van Mondriaan. Deze bijzondere familiegeschiedenis vertelt tegen de achtergrond van de opbloeiende kunstwereld van het 20ste-eeuws Amsterdam het wervelend verhaal over een langzaam versplinterende familie, en oude geheimen die aan het licht komen. “Mijn betovergrootvader kocht ruim twintig werken van Mondriaan”, vertelt de auteur. “Die varieerden van het vroege figuratieve werk tot de moderne abstracte schilderijen. Ook toen Mondriaan in Parijs woonde, ging mijn betovergrootvader er op bezoek en ze bleven corresponderen tot Mondriaans overlijden.” Niet te missen!

Nick Draaijer De geheime portretten van Mondriaan, Een familiegeschiedenis 373 bladz. uitg. Pluim ISBN 978 94 932 5642 2

https://www.stretto.be/2017/09/24/de-schepping-van-een-aards-paradijs-het-fenomenaal-boek-van-leon-hanssen-over-piet-mondriaan/

https://www.stretto.be/2017/09/24/mondriaan-en-het-kubisme/

https://www.stretto.be/2017/09/13/subliem-nieuw-boek-over-piet-mondriaan/