De Engelse humanist, filosoof, wiskundige, geograaf, astroloog en adviseur van koningin Elizabeth I. John Dee (1527-1608/1609), wijdde zijn leven ook aan alchemie, wichelarij en hermetische filosofie. Hij bedacht de term, “British Empire”, maar ging vooral de geschiedenis in als wiskundige. Lode Melis schreef een fenomenaal boek over hem.
In de roman “Wildevrouw” uit 2020, van Jeroen Olyslaegers, verblijft John Dee in Antwerpen, waar hij er aan een boek werkt in een bovenkamer van de Antwerpse herberg, ‘In de Engel’. In de geschiedenisliteratuur duikt de naam John Dee regelmatig op als een randfiguur. Nochtans nam hij een belangrijke plaats in door zijn bijdrage aan de wetenschap en de magie van die tijd. Onder zijn contacten waren bekende staatsmensen en wetenschappers. Koningin Elizabeth, Gerard Mercator, Abraham Ortelius, Gemma Frisius en Guillaume Postel, waren maar enkelen die belangrijke bijdragen leverden in de woelige en boeiende tijden van het renaissance denken. Dee bestudeerde zowel de wereld van de wetenschap als van de magie. Hij was een gerespecteerde astronoom en navigatie-expert, die mensen opleidde die later zorgden voor de ontdekkingsreizen van Engeland. Tegelijkertijd verdiepte hij zich in de magie en de hermetische filosofie.
In Leuven studeerde hij wetenschappen en geschiedenis. Hij bestudeerde het burgerlijk recht en gaf privaatlessen over logica, rekenkunde en het gebruik van astronomische instrumenten. Na zijn studies te Cambridge, in 1547, reisde Dee naar de Nederlanden waar hij in contact kwam met Mercator en Gemma Frisius. In 1550 reisde Dee door naar Parijs. Aan de universiteit van Reims hield hij publieke lezingen over Euclides. Hij behandelde, als eerste aan een christelijke universiteit, diens mathematicè, physicè et Pythagoricè en schreef Preface to Billingsley’s Euclid (Billingsley’s translation of Euclid’s Elements), 1570. Dee oogstte veel succes in Parijs en men bood hem een baan als professor in de wiskunde aan, wat hij weigerde. Bij zijn terugkeer naar Engeland in 1551, werd hij voorgesteld aan William Cecil, secretaris van Eduard VI. Op die manier kwam Dee in dienst van het Engelse vorstenhuis en kreeg een aanbod om lezingen te houden over wiskunde aan de universiteit van Worcestershire.
Van 1550 tot 1570, werkte hij als adviseur bij ontdekkingsreizen. Hij gaf technische bijstand betreffende navigatie en ideologische steun bij de verwezenlijking van een Brits Imperium en trachtte de omringende wereld in kaart te brengen. In 1577 publiceerde hij “General and Rare Memorials pertayning to the Perfect Arte of Navigation”, een werk dat zijn visie over een maritiem imperium weergaf en waarin hij de Engelse territoriale eisen betreffende de Nieuwe Wereld omschreef. Toen koningin Elizabeth I de troon besteeg nam zij Dee in dienst. Zo kwam hij in contact met hooggeplaatsten aan het hof.
Na reizen naar Antwerpen en Duitsland, Venetië en St. Helena, trok hij naar Hongarije waar hij zijn “Monas Hieroglyphica”, gedrukt door Willem Silvius in Antwerpen, aan keizer Maximiliaan II voorstelde. Het werk was een diepgaande kabbalistische interpretatie van een eigen ontworpen hiëroglief, dat de mythische eenheid van alle aardse verwezenlijking uitdrukte. In de jaren tachtig begon Dee zich voor occultisme en het bovennatuurlijke te interesseren om zijn kennis te verruimen. Hij wilde ‘in contact treden met engelen’ door het gebruik van een scryer, een soort kristal dat als medium tussen hem en de engelen optrad. Het geloof van Dee werd beïnvloed door de hermetische en platonisch-pythagorische doctrines. Hij geloofde dat getallen de basis vormden van alles, en als zodanig de sleutel tot kennis vormden, dat de verwezenlijkingen van God voortkwamen uit nummering. Dee dacht dat de mens het potentieel voor goddelijke macht bezat en dat deze goddelijke kracht door wiskunde kon worden verkregen.
Zijn uiteindelijk doel was een verenigde wereldgodsdienst. Hij wilde de breuk tussen de katholieke en de protestantse kerk herstellen, maar zijn alchemistische en occulte praktijken botsten op antipathie en onbegrip. Enkel de koningin behield een hoge achting voor hem. In maart 1609, overleed John Dee op tweeëntachtigjarige leeftijd. Met deze veelzijdige humanist werd een hoofdstuk over wetenschap, filosofie, astronomie, geschiedkunde en alchemie afgesloten en bijgeschreven in de geschiedenis van de 16de eeuw. Dee schreef General and Rare Memorials, Pertayning to the Perfect Art of Navigation: Annexed to the Paradoxal Cumpas in Playze. 1577, en On the Mystical Rule of the Seven Planets, 1582–1583.
In zijn zoektocht naar de identiteit van deze 16de-eeuwse magiër, vond auteur Lode Melis een schat aan informatie. Hij geeft in dit boek niet alleen gestalte aan de levensloop van deze man, maar schetst bovendien, aan de hand van talrijke kaderteksten, een breed tijdsbeeld waarin deze veelzijdige homo universalis leefde en werkte. Zo maakten onder meer bijdragen over de kabbala, het Tudordrama, de Rozenkruisers, Isaac Newton, Koning Arthur, Faust, de Golem, Agrippa von Nettesheim en talrijke andere figuren, deel uit van de complexe wereld waarin het nieuw denken zijn weg moest vinden. Het meest mysterieuze aspect in deze biografie zijn zeker de gesprekken met engelen waar John Dee een totaal nieuw concept uitwerkte om de geheimen van de natuur te doorgronden.
Lode Melis (°1955) is autodidact en vooral geïnteresseerd in de petite histoire. Of zoals hij het zelf noemt, geschiedenis langs de achterdeur. Hij heeft al jaren een passie voor geschiedenis, waarover hij geregeld schrijft en lezingen geeft. eerder schreef hij‘De Kuren van de Keizer’ (voor de jeugd) en ‘De Piemel van Napoleon’ (voor volwassenen). Nu schreef hij de eerste, rijkelijk geïllustreerde Nederlandstalige biografie over Dee. Een fenomenale prestatie!
Lode Melis De Magie van John Dee Een 16°-eeuwse humanist in woelige tijden 286 bladz. geïllustreerd uitg. Elena ISBN 9789463883788