In “Een simpel leven”, gaat journalist en historicus, Roderick Nieuwenhuis, op zoek naar wat eenvoud ons kan brengen. Aan de hand van het werk van tal van schrijvers, filosofen en architecten, gaat hij op een bijzonder erudiete manier na, waarom de hedendaagse trend van minimalisme en ontspullen, ongerepte natuur en authenticiteit, zo aanspreken. Wat gebeurt er eigenlijk met ons, als ons leven minder complex wordt, vraagt hij zich af?
Al in het oude Griekenland werd het streven naar een eenvoudig leven gezien als tegengif voor de vermeende corrumperende werking van welvaart en decadentie. Eenvoud stond voor puurheid, waarheid en soberheid. In onze huidige consumptiemaatschappij komt dit idee terug in het verlangen naar een tiny house in de bossen, in #vanlife (campers), minimalisme en het ontspullen van Marie Kondō (°1984) (foto), de Japanse opruimadviseur en bestsellerauteur, die het weggooien en ordenen van spullen, als uitgangspunt voor ‘innerlijke ordening’ ziet. Maar, waar komt ons eeuwenoud verlangen naar eenvoud vandaan? Brengt eenvoud werkelijk een zuiverder en beter leven tot stand? Wat is eenvoud precies en heeft het, als we kijken naar de vele manieren waarop de term door de mens is geïnterpreteerd, ons eigenlijk wel iets te bieden?
Charles Ives’ ‘Concord Sonata’ (‘Concord, Mass., 1840-1860’) wordt vaak omschreven als één van de grootste, Amerikaanse pianowerken. Uitgegeven in 1920, op eigen kosten van de componist, en bekend gemaakt door de Amerikaanse pianist, John Kirkpatrick (1905-1991), bevatte het werk radicale experimenten in harmonie en ritme. Pas in 1939 beleefde het zijn eerste openbare uitvoering. In de loop van de vier bewegingen, beeldde Charles Ives (1874-1954) (foto), in zijn “Concord sonata”, enkele van de beroemde inwoners van het stadje Concord in Massachusetts af, een centrum van het transcendentalisme, een filosofische en literaire beweging uit de jaren 1830 en 1840, in de New England-regio van de Verenigde Staten, die erop aandrongen dat elke persoon op zoek ging naar wat Emerson “een oorspronkelijke relatie met het universum” noemde, vanuit het geloof in de inherente goedheid van zowel de mens als de natuur. In muziek met verwijzingen naar Beethoven, religieuze en patriottische hymnen en circusmarsen, maar ook korte ‘gastoptredens’ van een altviool en een fluit, zinspeelde Ives op verschillende manieren, op de hoofdfiguren van de beweging, Ralph Waldo Emerson, Nathaniel Hawthorne, Bronson Alcott en Louisa May Alcott, en Henry David Thoreau (foto).
Roderick Nieuwenhuis schreef zijn boek vanuit de leer van Henry David Thoreau (1817-1862), de auteur van “Walden or Life in the Woods” (1854), het boegbeeld van de vita simplex. Zijn boek opent met de Ierse journalist Michael Viney, die de drukte van Dublin verruild voor het Iers platteland. “In dit boek”, schrijft Nieuwenhuis, “wil ik zoeken naar Thoreau’s eenvoudsverlangen. Waar komt dat vandaan? Wat beoogt hij er eigenlijk mee? En hoe is eenvoud ingezet om, net als bij Thoreau, de belofte van een beter en gelukkiger leven proberen in te lossen? Heeft de eenvoud van Thoreau en Viney, als we er eerlijk naar kijken, ons in de eenentwintigste eeuw eigenlijk nog iets te bieden? Dat is de centrale vraag in dit boek.”
“Of het nu komt door de complexiteit van het stadsleven, politieke onrust, een wereldoorlog of morele paniek ten aanzien van welvaart en decadentie:”, zo lezen we, “de mens is al millennia op zoek naar een simpeler bestaan. Enkele honderden jaren voor Vergilius’ lofzang op het boerenleven is er in het oude Athene al ruime aandacht voor euteleia, het Grieks woord voor eenvoud. Volgens de epicuristen dient de ascetische levensstijl verkeerde verlangens uit het leven te zuiveren. En dat terwijl de grondlegger van hun filosofie, Epicurist, gezien wordt als de grondlegger van het hedonisme: genotzuchtige verspilling.”
Verdeeld over 9 hoofdstukken, plaatst de auteur de vele schrijvers, filosofen, architecten en denkers, rond de thema’s, privilege, systeemkritiek, nostalgie en Gouden Tijdperk-denken, millennial-armoede, snobisme, gelijkwaardigheid, nonconformisme, authenticiteit en onvoorwaardelijke liefde.
Na de inleiding over Thoreau’s “Walden”, (Frederik van Eeden stichtte in 1898, op het landgoed Cruysbergen nabij de wijk Het Spiegel in Bussum, een commune die hij “Walden” noemde), ontmoet u bv. in het eerste hoofdstuk, “Alleen rijke mensen kunnen ontspullen” (over privilege), Anton Tsjechov (foto) en andere Russische schrijvers. In het hoofdstuk, “Verlangen naar simpeler tijden” (over nostalgie en Gouden Tijdperk-denken), ontmoet u dan weer Jean-Jacques Rousseau (foto), oud-Griekse denkers en Tacitus. In het heel bijzonder vijfde hoofdstuk, “Arbeiderswoningen voor de rijken” (over snobisme), neemt Nieuwenhuis u met Wittgenstein, Adolf Loos, De Stijl en Le Corbusier, mee langs een knap stukje kunst- en architectuurgeschiedenis.
In het voorlaatste hoofdstuk, “Vluchten om jezelf terug te vinden” (over authenticiteit), gaat het dan weer o.a. over de Engelse dichter, William Wordsworth (1770-1850) en de Engelse uitvinder, Thomas Wedgwood (1771-1805), de zoon van de beroemde pottenbakker, Josiah Wedgwood. Een literaire meerwaarde is, dat elk hoofdstuk, begint met een verhalend fait divers, dat telkens leidt tot de bespreking van de vele, vele geschriften, waarin eenvoud en het verlangen naar eenvoud, centraal staan. Subliem!
Het boek heeft helaas geen register, maar wel een heel interessante literatuurlijst, aan de hand waarvan u snel terugvindt, welke schrijvers, filosofen, architecten en denkers, in het boek aan bod komen. Alleen al deze indrukwekkende lijst, toont aan met welke immense eruditie, Roderick Nieuwenhuis, vanuit een uitzonderlijk originele invalshoek, een grondig doch ongewoon overzicht van de cultuurgeschiedenis heeft geschreven. Zeker lezen!
Roderick Nieuwenhuis (°1982) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en werkte als journalist voor onder andere NRC Handelsblad, De Groene Amsterdammer en The Times Literary Supplement. Nu is hij docent journalistiek aan de Hogeschool Windesheim in Zwolle.
Roderick Nieuwenhuis Een simpel leven, Waarom ons verlangen naar eenvoud complexer is dan we denken 232 bladz. uitg. ambo anthos ISBN 9789026349461