Het Vioolconcerto van Ludwig van Beethoven is wereldberoemd. Het Vioolconcerto van Igor Stravinsky daarentegen, helemaal niet. Ontdek het hier in een sublieme uitvoering door de Noorse violiste, Vilde Frang.

Ludwig van Beethoven componeerde zijn Vioolconcerto in D, op. 61, in 1806. Het werd in december van dat jaar in première gespeeld in het Theater an der Wien in Wenen. Beethoven componeerde zijn Vioolconcerto voor de violist, Franz Clement, (1780-1842) (foto), de dirigent van het Theater an der Wien, die het dan ook, met Beethoven als dirigent, in 1806, voor het eerst uitvoerde. De uitgegeven partituur werd in 1808 opgedragen aan Beethovens vriend, Stephan von Breuning. In 1844, zeventien jaar na Beethovens overlijden, speelde een toen 12-jarige! Joseph Joachim, het Concerto met het orkest van de London Philharmonic Society o.l.v. Felix Mendelssohn Bartholdy, in Londen. Sindsdien is het een van de bekendste en meest gespeelde Vioolconcerti aller tijden.

Igor Stravinsky componeerde zijn Concerto voor viool en orkest in D in Nice en in het Château La Vironnière bij Voreppe in het Frans departement Isère (Auvergne-Rhône-Alpes), in de lente en zomer van 1931. Het Concerto werd in oktober 1931, in een directe radio-uitzending, in de Philharmonie, voor het eerst uitgevoerd door het Berlin Funkorchester onder leiding van de componist zelf met de violist Samuel Dushkin (1891-1976) als solist.

Willy Strecker, een van de directeurs van de muziekuitgeverij Schott’s Söhne in Mainz, kwam tijdens een van Stravinky’s regelmatige bezoeken aan Mainz en Wiesbaden met het idee om een vioolconcert te componeren. Stravinsky kende Strecker sinds 1929, want sinds dat jaar nam Schott de uitgave op zich van de vroegere werken van Stravinsky (zoals bijvoorbeeld het Scherzo fantastique en Feu d’artifice). Voor Stravinsky was dit een belangrijk initiatief, omdat hij zo zijn auteursrechten veilig kon stellen die na de Russische Revolutie waren vervallen. Strecker vertelde hem tijdens die bezoeken over een jonge violist, Samuel Dushkin, een beschermeling van de Amerikaanse componist Blair Fairchild en een leerling van Leopold Auer.

Strecker vroeg Stravinsky of hij geen vioolconcert kon componeren, eraan toevoegend dat Dushkin er een goede uitvoerder van zou zijn. Stravinsky had zo zijn twijfels. Hij was nl. zelf geen violist en hij was bang dat zijn geringe kennis van het instrument een belemmering zou zijn om de vele problemen te overwinnen die zich bij het componeren zouden voordoen. Strecker verzekerde hem van de volledige medewerking van Dushkin en Dushkin kwam inderdaad naar Wiesbaden om met Stravinsky te overleggen. Het uiteindelijk resultaat was fantastisch! Stravinsky componeerde ook zijn Duo Concertante en zijn Divertimento, zowel voor viool als piano, om samen met Dushkin te spelen op concertreizen. Ze werkten ook samen aan viooltranscripties van zijn andere werken, zoals de Suite Italienne uit Pulcinella. Dushkin bezat twee Stradivarius-violen, een Guarneri del Gesù-viool en een Guadagnini-viool.

“Het Concerto van Beethoven is een stuk overweldigende kracht”, zegt de violiste Vilde Frang. “Het is op de een of andere manier meer dan muziek – de dimensie ervan voelt bijna kosmisch. De kracht van dit concerto verrast me keer op keer”. Frang plaatst het episch, lyrisch werk van Beethoven naast Stravinsky’s compact vioolconcerto, dat een stekelige ode brengt aan 18e-eeuwse modellen. “Het waren de kamermuziekkwaliteiten van het Beethoven-concerto die voor mij de sleutel vormden”, zegt Frang. “De viool ‘voedt’ en speelt constant om het orkest heen … Op zijn eigen manier betrekt ook de Stravinsky de solist in een constante dialoog met het orkest. Met Pekka Kuusisto en de Bremen-spelers voel ik me echt in zo’n comfortzone … Er is een gevoel dat alles te winnen is door samen te spelen”.

De Noorse violiste, Vilde Frang Bjærke (°1986), bekend als Vilde Frang, geboren in Oslo, is een kleindochter van de componist Finn Arnestad. Ze begon op haar vierde jaar viool te spelen en van 1993 tot 2002 werd ze tot professioneel musicus opgeleid aan het Barratt Due muziekinstituut in Oslo. Ze debuteerde als tienjarige bij het Noors Radio-orkest en was een jaar later solist bij het Philharmonisch Orkest van Bergen. In 1999 soleerde ze onder leiding van Mariss Jansons bij het Filharmonisch Orkest van Oslo. De violiste Anne-Sophie Mutter nam Frang in 1998 onder haar hoede en fungeerde als haar mentor. In de jaren 2003-2009 zette ze met een beurs van de Anne-Sophie Mutter Foundation haar studie voort aan de Hochschule für Musik und Theater Hamburg en bij Ana Chumachenco aan de Kronberg Academy in Frankfurt am Main. Ze heeft ook in Londen gestudeerd bij de pianiste Mitsuko Uchida toen haar in 2007 een Borletti-Buitoni Trust Fellowship was verleend. Frang debuteerde in 2007 met het London Philharmonic Orchestra in de Royal Festival Hall. Ze speelde het Vioolconcert van Jean Sibelius met de Wiener Philharmoniker onder Bernard Haitink bij het Lucerne-festival 2012 toen aan haar de Credit Suisse Young Artist Award werd toegekend.

In 2013 volgde haar debuut bij de Proms in de Londense Royal Albert Hall, ze speelde het Eerste vioolconcert van Max Bruch met de BBC Philharmonic. Vilde Frangs internationale carrière bracht haar in vele concertzalen over de wereld. Ze werkte met dirigenten als Vladimir Ashkenazy, Mariss Jansons, Leonard Slatkin, Vasili Petrenko, Ivan Fischer, Neeme Järvi, David Zinman, Esa-Pekka Salonen, Herbert Blomstedt, Sir Simon Rattle, Bernard Haitink, Sakari Oramo, Vladimir Jurowski, Mirga Gražinytė-Tyla, Daniel Harding, Valery Gergiev, Paavo Järvi en Yuri Temirkanov. Ze treedt ook vaak op bij kamermuziekfestivals, samen met onder anderen Gidon Kremer, Yuri Bashmet, Martha Argerich, Leif Ove Andsnes, Truls Mørk, Janine Jansen, Baiba Skride, Sol Gabetta, Frank Braley en Maxim Vengerov. Sinds 2013 is Frang ‘Professor II’ (vergelijkbaar met bijzonder hoogleraar) aan de Noorse Muziekhogeschool in Oslo. Ze bespeelt een Jean-Baptiste Vuillaume-viool uit 1864.

De Finse violist/dirigent, Pekka Kuusisto (°1976), komt uit een muzikale familie. Zijn grootvader was componist en organist, zijn vader is een jazzmuzikant die opera’s heeft gecomponeerd en zijn moeder is muzieklerares. Hij begon viool te studeren toen hij drie was. Zijn eerste vioolleraar was Geza Szilvay aan het East Helsinki Music Institute in Oost-Helsinki. In 1983 schreef hij zich in aan de Sibelius Academie in Helsinki, waar hij in 1985 begon te studeren bij Tuomas Haapanen.

Van 1992 tot 1996 studeerde hij bij Miriam Fried en Paul Biss aan de Indiana University School of Music. In 1995 werd Kuusisto de eerste Fin die de Internationale Jean Sibelius Vioolwedstrijd won en kreeg hij ook een speciale prijs voor de beste uitvoering van het Sibelius vioolconcert. Hij won andere prijzen, concerteerde veel en nam werken op voor het Ondine- label. Kuusisto bespeelt een Antonio Stradivari-viool uit de Gouden Periode, gemaakt in Cremona ca. 1709, bekend als de ‘Scotta’, uitgeleend door een beschermheer via Tarisio Auctions.

Beethoven Stravinsky Violin concertos Vilde Frang The Deutsche Kammerphilharmonie Bremen Pekka Kuusisto cd Warner Classics 9029667740