Het festivalstuk van Carl Meisl “De wijding van het huis”, met de geweldige muziek van Beethoven, dat in oktober 1822 in Wenen werd uitgevoerd voor de heropening van het Theater in der Josefstadt, was een toneelstuk over de heropleving van de kunst na tijden van crisis.

Afgezien van zijn enige opera “Fidelio”, kwam de relatie van Beethoven met het theater in Wenen grotendeels tot stand met toneelmuziek of aria’s die in het werk van andere componisten werden ingevoegd. Anders dan Mozart had Beethoven, mogelijks beperkt door de omstandigheden van zijn jeugd, een minder bevredigende associatie met het theater. Mozart had een zorgvuldig geplande opleiding genoten en, zodra de kansen kwamen die Wenen hem bood, bloeide hij er als componist van de grootste opera’s. Beethoven begon daarentegen relatief laat in zijn carrière met zijn relatie tot het theater. Zijn enige opera, “Fidelio”, werd gecomponeerd toen hij 35 was en bereikte zijn definitieve vorm negen jaar later, in 1814. Er was sprake van andere mogelijke opera ondernemingen, met “King Lear”, een intrigerende keuze als onderwerp. Zijn doofheid maakte echter uitvoeringen onmogelijk en zijn leven hing bijgevolg af van de verkoop van composities en van occasionele opdrachten. In Wenen componeerde Beethoven van tijd tot tijd muziek die in theatervoorstellingen werd opgenomen. “Germania” bv., was de finale van een singspiel van Georg Friedrich Treitschke, werkzaam bij de Weense Hofopera en later directeur van het Theater an der Wien. Treitschke hielp Fidelio herzien voor de heropleving in 1814 en in hetzelfde jaar zorgde zijn singspiel “Die gute Nachricht” voor de viering van de nederlaag van Napoleon en het congres

“Die Ruinen von Athen” werd gecomponeerd om in 1812 de opening van het nieuw Duits theater in Pest te vieren. Opdrachtgever tot de bouw was Franz Joseph Karl, aartshertog van Oostenrijk. Ook Beethovens “König Stephan” werd trouwens gecomponeerd om de politiek belangrijke opening van dat nieuw theater in Pest te vieren, alles ter ere van de heersende Oostenrijkse keizer. Gecomponeerd om het gelijknamig toneelstuk van August von Kotzebue te begeleiden, was de (toneel)muziek bij “Die Ruinen von Athen”, substantieel genoeg om een soort Singspiel in één akte te zijn. Beethovens muziek bij “Die Weihe des Hauses” uit 1822 was een aanpassing van “Die Ruinen Athen”, op 113 uit 1811.

“Die Ruinen von Athen” met veel gesproken dialogen en monologen, maar ook met een aantrekkelijke aria, duetten en koren, bevatte de beroemde, guitige Turkse Mars (“Marcia alla turca”). In zijn Zes variaties op een origineel thema, op. 76 uit 1809, gebruikte Beethoven trouwens die trouwens die Mars als thema. Hoewel het onderwerp van het werk was geworteld in de Griekse mythologie, was het werk in werkelijkheid expliciet politiek van aard en vierde het de stad Pest als ‘het nieuwe Athene’, vanwaar de titel. In 1852 componeerde Franz Liszt een “Fantasie über Motiven aus Beethovens Ruinen von Athen” voor piano en orkest (S.122), en maakte ook versies voor piano solo (S.389) en voor twee piano’s (S.649). De muziek voor ‘De ruinen van Athene’ werd in 1924 ook herwerkt door Richard Strauss en Hugo von Hofmannsthal. Een andere opleving met een herziening van de tekst door Johannes Urzidil werd geleid door Alexander von Zemlinsky in het Neuen Deutschen Theater in Praag in 1926.

Ter gelegenheid van de heropening van het Josefstadt Theater (foto) in Wenen op 3 oktober 1822, paste Carl Meisl (1773-1853) (foto), het oorspronkelijk toneelstuk van August von Kotzebue (foto) aan. Meisl wijzigde de tekst zodat de bestaande muziek van Beethoven niet meer volledig overeenkwam met de nieuwe tekst en voegde de tekst “Wo sich die Pulse”, toe, waarvoor Beethoven nieuwe muziek, nl. een “Tanz mit Chor”, componeerde (WoO 98). Hij bracht verder weinig verandering aan zijn bestaande “Begleitmusik”, maar voegde een finaal koor toe met vioolsolo en ballet, (“Heil unserm Kaiser”), herzag een mars (op. 114) en componeerde een nieuwe ouverture (op. 124). “Die Weihe des hauses, Musik zu Carl Meisls Gelegenheitsfestspiel”, (Hess 118) was het eerste werk van Beethoven na zijn studie van Bach en Händel en werd daarom stilistisch sterk door hen beïnvloed. Beethoven droeg de ouverture op aan de Russische Prins Nikolaus von Galitzin (foto) en de ouverture bereikte een relatief hoge mate van populariteit. De prominente plaatsing als afzonderlijk opus (124) tussen de Missa Solemnis en de 9de Symfonie, toont trouwens aan, dat het gebruik om de ouverture als concertouverture (los van het toneelstuk) uit te voeren, op de goedkeuring van Beethoven kon rekenen.

In juli 2022 won Fabian Enders (°1986) de International Conducting Competition Bucharest en dirigeerde hij het Bucharest Symphony Orchestra (Orchestra Simfonica Bucuresti) in een galaconcert. Enders won de 3e prijs en keert volgend seizoen terug naar Roemenië om samen te werken met het Bacău State Philharmonic. In 2021 werd hij genomineerd in de categorie “Dirigent van het Jaar” voor de OPUS KLASSIK. Een productie van de Saxon Solists’ Association onder zijn leiding werd genomineerd als “Choral Work Recording of the Year”. In 2021/2022 werkt de dirigent voor het eerst samen met het Brno Philharmonic en in april 2021 werd hij benoemd tot muzikaal leider van het Sturm und Drang Orchestra. Enders was reeds succesvol als dirigent op het gebied van symfonie en opera, evenals in het vocaal-symfonisch repertoire.

Tracklist:

Ouvertüre C-Dur op. 124

Chor “Folge dem mächtigen Ruf der Ehre”

Duett “Ohne Verschulden Knechtschaft dulden”

Marica alla turca

Tanz mit Chor WoO 98 “Wo sich die Pulse jugendlich jagen”

Harmonie auf dem Theater

Marsch & Chor op. 114 “Schmückt die Altäre”

Rezitativ “Mit reger Freude”

Chor “Wir tragen empfänglichere Herzen im Busen”

Arie & Chor “Will unser Genius noch einen Wunsch gewähren”

Chor “Heil unserm Kaiser”

(Applaus)

Ludwig van Beethoven Die Weihe des Hauses Vollständige Bühnenmusik Evelin Novak Klaus Mertens Vocalconsort Berlin Sächsischer Kammerchor Filharmonie Brno Fabian Enders cd Hänssler Ph 22012