De Belgische geheime dienst is even oud als het land zelf en, na die van het Vaticaan, zelfs de oudste inlichtingendienst ter wereld. De Staatsveiligheid en haar militaire tegenhanger speelden achter de coulissen een cruciale rol in de markantste, bangste en duisterste momenten van de Belgische geschiedenis, maar juist vanwege het geheim karakter, bleef de erkenning ervoor meestal uit. Dit referentiewerk licht een tip van de sluier op…

De Staatsveiligheid is een afdeling van de Belgische Federale Overheidsdienst Justitie. De missie van de Veiligheid van de Staat, de Belgische burgerlijke inlichtingen- en veiligheidsdienst, is de veiligheid van het land te bewaken door veiligheidsrisico’s te voorkomen, de politieke, administratieve, gerechtelijke en militaire overheden te adviseren en dreigingen te verstoren. De ‘Sûreté’ of de Dienst Openbare Veiligheid was een van de vijf directies die door het Voorlopig Bewind werden opgericht in 1830. Op juridische bijdragen en enkele verzamelwerken na, meer bepaald een jubileumboek over de Staatsveiligheid, een over de militaire inlichtingendienst en een over het Vast Comité van Toezicht, behandelen slechts maar enkele wetenschappelijke artikels bv. de 19de-eeuwse Staatsveiligheid. Tot nu toe ontbrak een overzichtswerk. De Belgische inlichtingendiensten hebben niet bepaald een goede reputatie als belangrijke spelers in oude en minder oude controverses, zoals de affaire-Pourbaix, samenwerking met de Gestapo, de Koningskwestie, de executie van Julien Lahaut, de liquidatie van Patrice Lumumba en de loden jaren 1980.

Het onderzoek naar de periode na 1945 is in dit boek hoofdzakelijk gesteund op de activiteitenverslagen van het Vast Comité van Toezicht op de inlichtingendiensten. Die zijn nl., samen met parlementaire stukken en mediaberichtgeving, de enige toegankelijke bronnen voor de werking van de inlichtingendiensten in recente decennia. “Geheim België” ontvouwt het krasse verhaal van twee geheimzinnige diensten met een lang en soms omstreden verleden, vanaf de campagne tegen het ‘Hollandse gevaar’ in de jaren 1830 tot de huidige strijd tegen spionage en terreur. Deze nieuwe editie bevat daarenboven een extra hoofdstuk met aandacht voor de zaak-Jürgen Conings, en de impact van de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne op de veiligheidsdiensten.

Voor dit boek maakte Kenneth Lasoen gebruik van nooit eerder vrijgegeven bronnen en drong hij door tot de wandelgangen van de Belgische intelligence. Hij laat niet alleen een nieuw licht schijnen op de politieke geschiedenis van België, maar maakt ook de balans op van het actueel veiligheidsbeleid en de uitdagingen voor de 21ste eeuw. Na de oprichting van de Staatsveiligheid als wapen tegen Nederlandse spionnen en verraders in de periode tussen 1830 en 1848, en het jong koninkrijk, dat door radicalen en de Frans-Duitse oorlog in de jaren 1848-1871, in gevaar kwam, vervolgt de auteur met de strijd tegen het socialisme, communisme en anarchistisch terrorisme ten tijde van koning Leopold II en de noodgedwongen creatie van een militaire inlichtingendienst tijdens de Eerste Wereldoorlog. Deze hoofdstukken worden gevolgd door de intrigerende hoofdstukken, “Het lot van de natie in gevaar”, over de capriolen, schandalen en contraspionage tijdens het interbellum, de Duitse invasie en de geheime diensten in ballingschap, gevolgd door het Sovjetblok als voornaamste dreiging en het anticommunisme in de periode 1945-1967.

Onder de treffende titels “De duistere onmacht van de staat” en “De cultus van het geheim”, bespreekt Kenneth Lasoen de verwevenheid tussen 1968 en 1990 van politieke, private en veiligheidsbelangen met extreemrechts en de loden jaren 1980, en het onzeker voortbestaan van de Staatsveiligheid en de wettelijke controle van de geheime diensten in de periode 1991-2010. Tot slot volgen de aanslepende problemen en de moeizame strijd tegen de toenemende terreurdreiging tussen 2010 en 2020, de affaire Conings en de terugkeer van de Koude Oorlog. Een heuse aanrader.

Kenneth Lasoen (°1985), geboren in Brugge, studeerde oude geschiedenis aan de universiteiten van Gent en Leuven. Daarna ondernam hij inlichtingen- en veiligheidsstudies aan de Brunel University Londen en de University of Cambridge. Hij werd specialist in de geschiedenis van de Belgische inlichtingendiensten en veiligheid. Lasoen is ook auditor van de Hoge Studies Veiligheid en Defensie (15de lichting) aan de Koninklijke Militaire School. In 2022 werd Kenneth Lasoen onderzoeksfellow Veiligheid en Defensie bij Clingendael Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen. Hij was van 2012 tot 2019 verbonden aan de Faculteit Wijsbegeerte en Letteren (Vakgroep Geschiedenis) van de Universiteit Gent.

Sinds 2019 is hij lid van de Faculteit Sociale Wetenschappen (Departement Politieke Wetenschappen) van de Universiteit Antwerpen, als docent van het vak Intelligence en Actuele veiligheidsvraagstukken. Hij is onderzoeker bij het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen en verricht onderzoek naar de Belgische Veiligheid van de Staat (VSSE), de Algemene Dienst Inlichting en Veiligheid (ADIV) en het Orgaan voor de Coördinatie van de Dreigingsanalyse (OCAD). Zijn onderzoek behandelt hedendaagse inlichtingen- en veiligheidsproblemen (contraspionage, contraterrorisme, cyberveiligheid, dreigingsanalyse, desinformatie en hybride dreigingen), veiligheidsstrategie en -beleid, en inlichtingengeschiedenis.

Kenneth Lasoen Geheim België de geschiedenis van de inlichtingendiensten 1830-2022 430 bladz. uitg. Lannoo ISBN 9789401487368