Geflankeerd door een spectaculaire cast met o.a. het roldebuut van Nicky Spence (in 2022 door BBC Music Magazine uitgeroepen tot ‘Personality of the Year’) en Simona Šaturová, demonstreert dirigent Ben Glassberg (Music Director van de Opéra de Rouen Normandie) nog maar eens opnieuw zijn Mozartiaans temperament. In dit laat meesterwerk (gecomponeerd in dezelfde tijd als “Die Zauberflöte”), stelde Mozart zijn muzikale genialiteit in dienst van een plot met een complexiteit aan emoties, gepassioneerde liefde en verraad.

La Clemenza di Tito (KV 621) op een libretto van Pietro Metastasio, aangepast door Caterino Mazzolà, (Mozarts laatste opera), werd op 6 september 1791 voor het eerst opgevoerd in het Gräflich Nostitzschen Nationaltheater (Statentheater of Stavovské divadlo) in Praag, ter gelegenheid van de kroning van keizer Leopold II. als koning van Bohemen. In dit theater ging in 1787, ook Mozarts Don Giovanni in première. De opdracht voor La clemenza di Tito werd pas in juli 1791 verstrekt en Mozart voltooide de opera pas de dag voor de opvoering. Tot de jaren zestig van de 20ste eeuw is de opera niet vaak opgevoerd, maar vanaf 1980 was de opera in meer dan twintig wereldsteden te zien.

Metastasio (foto) was een beroemdheid. De azione per musica in due parti, “L’isola disabitata” of “Die wüste Insel“ (“Het onbewoond eiland”), Hob. 28/9, Haydns tiende opera, bv., gecomponeerd voor het hof van Eszterházy, ging op 6 december 1779 in première. Het libretto van Metastasio, het enige van die auteur voor Haydn, werd door wel 40 componisten getoonzet, o.a. door Jommelli, Giuseppe Bonno, Paisiello en door Manuel García. Metastasio trok van zijn geboorteplaats Rome, naar Napels en componeerde in 1721, waarschijnlijk zijn eerste muzikale serenade, Endimione voor het huwelijk van zijn patrones, Prinses Pinelli di Sangro, met de marchese Belmonte Pignatelli. In 1722 moest de verjaardag van de Keizerin gevierd worden. Daarom droeg de onderkoning Metastasio op het libretto van een serenata te schrijven voor deze speciale gelegenheid. Hij produceerde Angelice e Medoro op muziek van Nicola Porpora. Het stuk kreeg een enorm applaus en de grote prima donna, Marianna Bulgarelli of La Romanina wilde koste wat kost de auteur ontmoeten.

In de vroege zomer van 1730 vestigde Metastasio zich in Wenen in een appartement in het zogenaamde ‘Michaelerhaus’. Dit markeerde een nieuwe periode in zijn artistieke activiteit. Tussen de jaren 1730 en 1740, werden nl. zijn mooiste drama’s, Adriano in Siria, Demetrio, Issipile, Demofoonte, Olimpiade, Clemenza di Tito, Achille in Sciro, Temistocle en Attilio Regolo, opgevoerd in het keizerlijke theater. Sommige waren bedoeld voor speciale gelegenheden. Dichter, componist, muzikaal kopiist en zanger werkten in razend tempo samen. Metastasio begreep de techniek van zijn kunst tot in de kleinste details. De ervaring die hij in Napels en Rome had opgedaan, versterkt door de opwinding van zijn nieuwe carrière in Wenen, stelde hem bijna instinctief en als het ware door inspiratie in staat, om precies het doel te bereiken dat in de opera werd beoogd. Het libretto Adriano in Siria bv., werd door meer dan 60 andere componisten in de 18de – en vroege 19de eeuw getoonzet, o.a. Antonio Caldara (1732), Giovanni Battista Pergolesi (1734), Francesco Maria Veracini (1735), Baldassare Galuppi (1740), Carl Heinrich Graun (1746), Johann Adolph Hasse (1752), Johann Christian Bach (1765), Luigi Cherubini (1782) en Mysliveček (1776).

Caterino Tommaso Mazzolà (1745-1806) (foto) was een Italiaanse dichter en librettist . Geboren in een rijke familie van de eilanden Murano verhuisden hij en zijn familie rond 1767 naar Venetië, maar na een paar jaar verhuisde hij naar Treviso. Hij trouwde in 1780 en nadat hij Giacomo Casanova en Lorenzo Da Ponte had ontmoet, begon hij te werken als librettist. Na 1780 hielp Joseph Schuster Mazzolà om te worden benoemd tot hofdichter van Dresden, hij bekleedde de functie tot 1796. Tijdens deze periode werkte hij met Da Ponte en ontmoette Antonio Salieri, die voorstelde dat Mazzolà het libretto zou schrijven voor een opera buffa getiteld “La scuola de’ gelosi”, die in 1778 in première ging. In 1783 verscheen de opera in Wenen. In het begin van 1791 werd Mazzolà korte tijd de Weense hofdichter via Da Ponte en Salieri.

Later dat jaar herzag hij Metastasio’s tekst aanzienlijk voor Mozarts nieuwe zetting van La Clemenza di Tito (oorspronkelijk gemaakt in 1734, op muziek van Antonio Caldara). Da Ponte en Salieri hadden gesuggereerd dat Mazzolà een geschikte dichter zou zijn voor graaf Rosenberg, de regisseur van het hoftheater. Giovanni Bertati verving Rosenberg en Mazzolà trok zich terug in Dresden. In 1796 keerde hij terug naar Venetië, maar Friedrich August III van Dresden hielp Mazzolà om diplomatiek werk te doen en verzocht om elk jaar een aantal van zijn geschriften terug te sturen naar het Saksische hof. De libretti van Mazzolà zijn meestal opera buffe en getoonzet door de Dresdense componisten Johann Gottlieb Naumann, Joseph Schuster en Franz Seydelmann. Seydelmanns beste Italiaanse opera was “Il turco in Italia” (1788). Mazzolà’s libretto voor deze opera werd herwerkt door Felice Romani voor Rossini’s “Il turco in Italia”, die in 1814 in première ging.

De personages in La Clemenza di Tito zijn Titus/Tito Vespasiano, Romeins keizer, Sextus/Sesto, vriend van Titus, Vitellia, dochter van keizer Vitellius, Servilia, zuster van Sextus, Annius/Annio, vriend van Sextus en Publius/Publio, commandeur van de pretoriaanse garde. Het verhaal, gebaseerd op echt bestaande personen, speelt zich af in het jaar 79 in Rome. Vitellia, dochter van keizer Vitellius die een aantal jaren geleden opzij is gezet door de vader van Titus Vespasiano, hoopt om toch nog op de troon te komen door keizer Titus te verleiden. Titus heeft echter een oogje op Berenice, prinses van Judea. De beste vriend van Titus, Sextus, heeft daarentegen gevoelens voor Vitellia. Zij misbruikt zijn gevoelens om hem op te zetten tegen zijn vriend Titus de keizer en een opstand te leiden tegen zijn vriend. Het verhaal eindigt in het amphitheater waar het volk Titus prijst om zijn rechtvaardig oordeel (koor: ’Che del ciel’) en hij het verraad betreurt. Hij uit zijn ware milde karakter in het recitatief ‘Ma che giorno è mai questo?’ en vergeeft zowel Sextus als Vitellia.  Hij schenkt hen, tot vreugde van allen, de vrijheid (Finale – sextet met koor: ‘Tu, è ver, m’assolvi, Augusto’).

Rolverdeling:

Nicky Spence (tenor): Tito

Simona Šaturová (sopraan): Vitellia

Anna Stéphany (mezzosopraan): Sesto

Chiara Skerath (sopraan): Servilia

Antoinette Dennefeld (mezzosopraan): Annio

David Steffens (bas): Publio

De Engelse dirigent, Benjamin Glassberg (°1994), ging naar de Mill Hill School en na het behalen van een muziekdiploma aan de Universiteit van Cambridge, studeerde hij directie bij Sian Edwards aan de Royal Academy of Music in Londen. In 2017 won hij op 23-jarige leeftijd de Grand Prix op de 55e Internationale Besançon-wedstrijd voor jonge dirigenten. Hij is momenteel muziekdirecteur van de Opéra de Rouen, chef-dirigent van “Glyndebourne on Tour”, en gastdirigent van het Orchestre National de Lyon.

Mozart La Clemenza di Tito Nicky Spence, Simona Saturova, Anna Stephany, Chiara Skerath, Antoinette Dennefeld, David Steffens Choeur Accentus/Opéra de Rouen Haute-Normandie Orchestre de l’Opéra de Rouen Haute-Normandie Ben Glassberg 2 cd ALPHA793