Sinds de oprichting van de Orde van Vrijmetselaars in Londen in 1717 hebben de ideeën en rituelen van de broederschap zich over de gehele wereld verspreid. Vandaag de dag telt de Orde ongeveer zes miljoen leden, waarvan zevenduizend in Nederland. Ondanks de grote internationale verscheidenheid, zijn de vrijzinnige kernwaarden, rituelen en symbolen van de vrijmetselaars al eeuwenlang overal hetzelfde. Hun invloed op de loop van de geschiedenis valt dan ook niet te onderschatten. Herwig De Lannoy beschreef uitvoerig de geschiedenis van de Broederschap in België. Heel bijzonder.

Zo was de Amerikaanse natie b.v. gegrondvest op de overtuigingen van founding father en vrijmetselaar George Washington, hielden de vrijmetselaarsnetwerken het Brits wereldrijk bijeen, werd de orde onder Napoleon een dekmantel voor revolutionaire samenzweringen en kopieerde de Siciliaanse maffia met succes het maçonnieke organisatiemodel. De katholieke kerk zag vrijmetselaars echter als atheïsten en duivelsaanbidders, en voor Hitler, Mussolini en Franco, waren vrijmetselaars verachtelijke verspreiders van pacifistische en socialistische ideeën en sympathisanten van de Joden die moesten worden uitgeroeid.

Voor velen was en is vrijmetselarij mysterieus en verdacht. Toch wordt het verhaal bevolkt door enkele van de meest vooraanstaande mannen van de laatste drie eeuwen, Winston Churchill en Walt Disney, Wolfgang Mozart en Shaquille O’Neal, Benjamin Franklin en Buzz Aldrin, Rudyard Kipling en ‘Buffalo Bill’ Cody, Duke Ellington en de hertog van Wellington. Opgericht als een reeks karaktervormende idealen en een manier om mannen in gemeenschap te binden, verspreidde de vrijmetselarij zich binnen twee decennia over de hele wereld. Met 400.000 leden in Groot-Brittannië, meer dan een miljoen in de VS, en ongeveer zes miljoen over de hele wereld, is het begrijpen van de rol van de vrijmetselarij nu net zo belangrijk als ooit.

De vrijmetselarij wordt ook al meer dan 250 jaar lang beleefd in de Lage Landen. Maar, wat gebeurt er werkelijk in de loges? Waar staan hun symbolen en rituelen voor? Wat is het engagement van de vrijmetselaars, waarover praten ze en in welke taal? Welke invloed hadden zij in het verleden op de politiek en de samenleving en hoe zit dat nu? Hoe is de positie van de vrouw geëvolueerd? De wereld van de vrijmetselarij is fascinerend. Dit boek verduidelijkt waar de vrijmetselarij voor staat. Niet de bizarre en hardnekkige vertelsels en fabels, wel het ware verhaal. Het schetst hoe de vrijmetselarij in België een eigen weg opzocht, gedreven door de vijandigheid van de overheid, de Kerk en een groot deel van de publieke opinie. Er is extra aandacht voor de vrijmetselaars en hun loges in Gent en vooral in Antwerpen en Mechelen. Geniet van een boeiende reis doorheen de vrijmetselarij! Broederschap. Vrijmetselaars en hun loges brengt een verrassend beeld van de vrijmetselarij tot op vandaag, rijk geïllustreerd met passende afbeeldingen. Verhelderend voor de logebroeder, toegankelijk voor de buitenstaander.   

Algemeen is de maçonnieke geschiedschrijving over België van oudsher, grotendeels gefocust op de grootsteden Brussel, Gent, Antwerpen en Luik, hoewel de archieven van de loges dikwijls niet openbaar of moeilijk toegankelijk zijn, zo vernemen we. In dit boek ligt de focus op Gent en vooral op Antwerpen en Mechelen sinds het laatste kwart van de 18de eeuw. In Mechelen waren bv. tot het midden van de 19de eeuw, hoge militairen heel actief in de vrijmetselarij. Ook veel liberaal-katholieken lieten zich inwijden in de loge tot de kerk dat verbood. Na een eerste hoofdstuk over de Vrijmetselaars in het algemeen, wordt in 6 hoofdstukken, de chronologie besproken. In hoofdstuk 2, “De Vrijmetselarij en de Verlichting, verneemt u alles over de eerste loges in de Oostenrijkse Nederlanden (1721-1793), “La Constante Fidélité” (1771-1786), “La Concorde Universelle” en “La Parfaite Union”, en de ontwikkeling van de loges in Mechelen en Antwerpen onder het Oostenrijks bewind. Daarna bespreekt de auteur in hoofdstuk 3, de loges onder het Frans en het Nederlands bewind (1793-1830), Antwerpen: “Les Amis du Commerce” en “Les Elèves de Thémis”, de Mechelse loge “La Concorde” tijdens het Franse bewind (1809-1814), en Antwerpen tijdens het Nederlands bewind.

Dit wordt gevolgd door het hoofdstuk over de periode 1830-ca.1850, waarin de impact van de Belgische Revolutie voor 1830, de veroordeling van de vrijmetselarij door de Kerk in 1837 en de gevolgen in België, de ULB/VUB (Parel aan de kroon van de vrijmetselarij), het verbod van 1846 op het logelidmaatschap voor militairen, en behoudsgezinde en progressieve krachten in de Antwerpse loges (1830-ca.1850) wordt uiteengezet. In het daarop volgend hoofdstuk “De loges en hun politiek avontuur in België (1850-1914)”, komen de loges in relatie tot de liberale partijvorming en de schoolstrijd (1850-1884), de vrijdenkersbonden, de verzuiling, en de politieke en sociale actie (1884-1914), aan bod. Dit alles wordt gevolgd door het thema, de politieke engagementen in de Antwerpse loges (1850-1914). In de 2 daarop volgende hoofdstukken gaat het dan over de periode van de moeilijke tijden tijdens de Grote Oorlog, het interbellum en de Tweede Wereldoorlog (1914-1944) en over de heropleving en diversiteit sinds 1944, de unieke evolutie van de vrijmetselarij en het diverse maçonnieke landschap in Gent. De auteur besluit met een interessant hoofdstuk over rituelen en symboliek, de landmerken, de tempel, symbolen en attributen, en de maçonnieke arbeid van de Broederschap. Een verruimende, verrijkende en een erudiet geschreven uitgave. Zeker lezen!

Herwig De Lannoy is als zakelijk coördinator van het Autonoom Gemeentebedrijf Mechelen Actief in Cultuur (AGB MAC) rechtstreeks betrokken bij de exploitatie van de bib in Het Predikheren. Hij is licentiaat geschiedenis (KU Leuven, 1984) en voltooide een postgraduaat Bedrijfskunde (KU Leuven, 2008). Hij is voorzitter van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen en tevens gastdocent voor de opleiding Mechelse stadsgidsen. Daarnaast publiceert hij in wetenschappelijke uitgaven en schreef hij de boeken ‘Een stad in omwenteling. Mechelen in de ‘lange’ negentiende eeuw’ en ‘Een stad in volle vaart over Mechelen in de twintigste eeuw’.

Herwig De Lannoy Broederschap Vrijmetselaars en hun loges 272 bladz. geïllustreerd Uitg. Elena ISBN 9789464664409