“Franz Liszt, Schubert and Wagner Transcriptions, Ballade N°2”, door Jean-Nicolas Diatkine, op het label Solo Musica. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

De bewerkingen voor piano solo van Liszt omvatten transcripties, arrangementen, orkestraties, fantasieën, Reminiscences, parafrasen en variaties. Ontdek hier o.a. 9 liederen van Schubert die hij bewerkte voor piano solo. Subliem!

In de loop van de 19^de eeuw deed Franz Liszt waarschijnlijk meer dan welke andere componist dan ook voor het genre van de pianotranscriptie. Met hun technische uitdagingen, innovatieve notatie en complexe pianistische en dramatische effecten, hebben zijn transcripties en parafrases, een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van pianomuziek. Hij was ook actief in een tijd waarin door enorme ontwikkelingen in de productie en massaproductie van piano’s, het instrument bijna alomtegenwoordig was in elke huiselijke kring, en amateurspelers dol waren op een repertoire waarvan ze thuis konden genieten. Zijn transcripties van bv. Beethovens symfonieën (werken die hij ook zelf uitvoerde), stelden de thuisspeler in staat om door zijn briljante pianotranscripties, vanuit het comfort van het salon, van deze geweldige werken te genieten.

Liszt behandelde zijn eigen werken ook uitgebreid op een vergelijkbare manier. In de meeste gevallen arrangeerde Liszt slechts één of twee stukken van een componist, maar hij dook dieper in de werken van Bach, Beethoven, Berlioz, Donizetti, Mendelssohn, Meyerbeer, Mozart, Rossini, Schubert, Verdi, Wagner en Weber. Het was in zijn transcripties van de liederen van Franz Schubert dat de verfijnde transcriptiekunst van Liszt zijn hoogtepunt bereikte. Hij transcribeerde zo’n 60 van Schuberts liederen voor piano solo en hielp zo de toen nog obscure werken van Schubert, populair te maken. Liszts Schubert-transcripties waren geen simpele ‘arrangementen’ van de originele liederen. Veel van de werken bestaan trouwens uit twee of drie pianobegeleidingen en één melodielijn of een verdubbeling van de melodische lijn, maar zonder parafrasering of vrije fantasieën.

De vaardigheid van Liszt was zo groot dat hij in staat was muziek te presenteren die pianistisch helemaal in zijn eigen stijl was, maar toch de melodische en emotionele diepgang van deze werken behield, zodat de essentie van de componist werd vastgelegd met alle lyrische schoonheid en van Schuberts origineel. Aangezien Liszt opzettelijk alle details van de originele liederen behield, vormen de transcripties uitdagingen voor de pianist, zoals bv. hoe een mooie zanglijn te produceren en de betekenis van de woorden van het lied op de piano over te brengen, evenals interpretatieve aspecten zoals versiering en stijl. In Standchen (Serenade) bv. uit Schwanengesang, of in Schuberts Ave Maria, is de schoonheid die Liszt in deze muziek weergaf, het beste bewijs van Schuberts gave voor melodie en van Liszts gevoelige en respectvolle waardering daarvoor.

Het muziek minnend publiek wou Wagners werken in het operagebouw horen en zien, maar wou zijn muziek ook thuis op de piano kunnen spelen. In de loop van de 19de eeuw werden dan ook tal van pianotranscripties geschreven. Franz Liszt was de pionier maar nog veel anderen interpreteerden Wagners muziek op hun eigen persoonlijke manier. Nog tijdens Wagners leven realiseerden tal van componisten en pianisten, pianobewerkingen (Bearbeitungen & Klavierauszüge – Transcriptions & Réductions – Arrangements).

Pianotranscripties bieden ook een wonderbaarlijk duidelijk inzicht in de verschillende leidmotieven en in de ontwikkeling en combinaties ervan in de stemvoering. Hoewel de term niet afkomstig was van Wagner. Hij sprak over thema’s. De term “Leitmotiv” werd in 1871 geïntroduceerd door Friedrich Wilhelm Jähns in zijn boek “Carl Maria von Weber in seinen Werken”. Het was vervolgens de redacteur van het tijdschrift “Bayreuther Blätter” Hans von Wolzogen (kleinzoon van de architect Karl Friedrich Schinkel), die in 1876 in zijn “Thematischer Leitfaden durch die Musik zu Richard Wagners Festspiel “Der Ring des Nibelungen””, de term standaardiseerde als “charakterisierenden Tonfolgen in Wagners Werken, die Personen oder Vorgänge in Erinnerung rufen und symbolisieren”.

Voor deze opname bespeelt Jean-Nicolas Diatkine een Duitse Schiedmayer-piano uit 1916, gerestaureerd door Laurent Bessières van de Philharmonie de Paris met snaren van Stephen Paulell. Waarom dit instrument? “De pedaalindicaties van Liszt roepen soms vragen op”, zo vertelt de pianist. “Op een moderne piano, het pedaal een hele maat ingedrukt houden, ondanks harmonische veranderingen of staccato geschreven noten, zoals in “Ständchen”, is het risico nemen om de stemmen met elkaar te verwarren en ze onhoorbaar te maken. Liszt vroeg echter expliciet om bepaalde bassen op deze manier aan te houden terwijl de andere stemmen veranderden.”

Jean-Nicolas Diatkine begon zijn muziekstudies op zesjarige leeftijd. Toen hij opgroeide, werden twee ontmoetingen vormend voor hem: met Ruth Nye, in 1989, professor aan de Yehudi Menuhin School en het Royal College of Music, opgeleid door Claudio Arrau, en met Narcis Bonet in 1994, componist en leerling van Nadia Boulanger. Chopin adviseerde zijn studenten om naar de zangers te luisteren, Jean-Nicolas Diatkine gelooft hem op zijn woord en werkt tussen 1996 en 2006 als coach aan de zangschool van Eva Barthélémy in Parijs. Sinds 1999 treedt hij regelmatig op als solist in Frankrijk en België, met name in de concertcyclus „Autour du Piano“, op het pianofestival „Pianissime“, in de Opéra Bastille en in Gent, waar hij door het publiek werd omschreven als „de meest opvallende pianistische revelatie in tien jaar“. Sinds 2011 treedt hij ook elk jaar op in de Salle Gaveau in Parijs.