Ontdek, “Igor Stravinsky/Pyotr Tchaikovsky Mavra/Iolanta”, door Opernstudio der Bayerischen Staatsoper, een dvd, uitgeven door Bayerische Staatsoper Recordings. | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

Samen met de jonge zangers van de Opernstudio der Bayerischen Staatsoper presenteert de regisseur en Grimme Award-winnaar, Axel Ranisch, een ongebruikelijke benadering van twee zelden uitgevoerde werken. In Tsjaikofski’s laatste opera Iolanta zoekt een blinde prinses naar redenen voor haar verdriet en vindt liefde. In Stravinsky’s neoklassieke eenakter opera buffa Mavra, komt een jonge, inventieve vrouw op het lumineus idee om haar minnaar, vermomd als kokkin, het huis van haar moeder binnen te smokkelen…

De genialiteit van Stravinsky kwam vooral tot uiting in zijn originele inventiviteit. Als Stravinsky begin jaren ’20 zich richtte op de combinatie van piano en orkest, kwam hij op het idee om het orkest te reduceren tot enkel blazers. Zo groeide in Biarritz van midden 1923 tot april 1924 zijn geniaal Concerto voor piano en blaasinstrumenten en de bewerking ervan voor twee piano’s. Het schrijven van de pianoversie in 1921 van de “Trois Mouvements de Petrouchka” voor de jonge Arthur Rubinstein en zijn bewerking van “Les Noces”, deden Stravinsky besluiten een pianoconcerto voor de Koussevitzky-concerten in Parijs te componeren. Uitgangspunt daarbij was dat hij reeds in zijn Symphonies d’instruments à vent, “Mavra” en in zijn Octet, alle strijkers had weggelaten, met uitzondering van de bassen. In zijn Piano Rag Music, de Trois Mouvements de Petrouchka en in Les Noces werd de piano voornamelijk beschouwd als een slaginstrument.

Mavra, een komische opera in één bedrijf, was een van de vroegste werken uit Stravinsky’s neoklassieke periode . Het libretto van Boris Kochno is gebaseerd op “Het kleine huis in Kolomna” van Alexander Poesjkin. Mavra duurt ongeveer 25 minuten en bevat twee aria ‘s, een duet en een kwartet, uitgevoerd door de cast van vier personages. De opera wordt gekarakteriseerd als zowel een eerbetoon aan Russische schrijvers als een satire van burgerlijke manieren en het Romeo en Julia-subgenre van romantiek. De opdracht op de partituur luidde ter nagedachtenis aan Poesjkin, Glinka en Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. Mavra ging in première in het Théatre national de l’Opéra in Parijs op 3 juni 1922, onder auspiciën van Sergei Diaghilev, opgevoerd en gechoreografeerd door Bronislava Nijinska en gedirigeerd door Grzegorz Fitelberg. De opera mislukte echter bij de première, mede omdat de grote ruimte van de Parijse Opéra de kleinschaligheid van de opera overweldigde.

Het verhaal gaat over Parasha die verliefd is op haar buurman, Vassili, een jonge huzaar, maar die moeite hebben om elkaar te ontmoeten. Nadat ze een duet hebben gezongen, vertrekt Vassili, en dan komt Parasha’s moeder binnen. Ze betreurt de moeilijkheid om een nieuwe dienstmeid te vinden nadat hun vorige dienstmeid, Thecla, stierf. De moeder beveelt haar dochter een nieuwe dienstmeid te zoeken. Parasha bedenkt een plan om Vassili haar huis binnen te smokkelen, vermomd als Mavra, een vrouwelijke dienstmeid. De list slaagt aanvankelijk, en Parasha en Vassili zijn blij dat ze onder hetzelfde dak zijn. Parasha en haar moeder gaan wandelen. Op een gegeven moment scheert Vassili zich. De dames komen terug, en zien dat hun nieuwe dienstmaagd zich aan het scheren is. Vassili ontsnapt uit het raam, haar moeder valt flauw, de buurman rent naar binnen om te helpen, en Parasha betreurt het verlies van haar jonge liefde.

Tsjaikofski’s opera “Pique Dame” had in 1890 zoveel succes dat de directeur van het Mariiski Theater, hem meteen de opdracht gaf voor een eenakter en een ballet. Het werden “Iolanta” en “Sjtsjelkoentsjik” (“Notenkraker”). In de intieme kameropera “Iolanta” over de blonde dochter van le bon Roi René (van Aix en Provence) heerst een vrome stemming. De al ouder wordende componist gaf zich over aan de wil van god, waardoor een gelaten sobere stemming ontstond in de verklanking van het symbolistisch gegeven.

De muziek bij het verhaal over de dochter die door het toeval, de liefde en haar eigen wil, geneest en als slot met haar geliefde een loflied zingt, was in vergelijking met zijn vorige werken sober, ernstig en eenvoudig. De eenakter in 9 scènes, “Iolanta”, een hymne op de liefde van de vrouw in haar tederste en reinste vorm, was Tsjaikofski’s laatste opera. Het libretto naar het verzen-drama “König Renés Datter” (De dochter van koning René) van de Deense dichter, Henrik Hertz (1797-1870), naar een gegeven van Hans Christian Andersen, in vertaling van Vladimir Zotov (1821-1896), was van de hand van zijn broer Modest. Het werk werd in december 1892 in het Mariinski Theater in St.-Petersburg in première gespeeld. In oktober van het daaropvolgend jaar zou Tsjaikofski overlijden… De première was een succes. De componist werd ontboden in de loge van de Tsaar (Alexander III) en een paar dagen na de Petersburgse première dirigeerde Gustav Mahler de opera reeds in Hamburg.

Door zijn immense liefde voor zijn personages en indrukwekkende affiniteit voor de onderlinge relaties, weeft Ranisch beide werken tot een magisch coming-of-age-sprookje over familie, liefde, realisatie en zelfbeschikking. Dirigent, Alevtina Ioffe, het Bayerisches Staatsorchester en een prachtig ensemble van de Opernstudio der Bayerischen Staatsoper creëren een adembenemend elektrische sfeer waarin de intieme lyrische momenten van Tsjaikofski evenzeer schitteren als de relationele, muzikale komedie van de neoklassieke Stravinsky. Opgenomen in het Cuvilliés Theater in München. Warm aanbevolen!