“Antwerp Requiem ca. 1650”, door cantoLX en B’Rock Orchestra o.l.v. Frank Agsteribbe, op het label Pentatone. Een ontdekking! | Stretto – Magazine voor kunst, geschiedenis, filosofie, literatuur en muziek.

“Alsof je een schilderij van Rubens in muziek verklankt hoort”, zo omschrijft dirigent Frank Agsteribbe de muziek van de Antwerpse componist Philippus van Steelant (1611-1670). Samen met B’Rock Orchestra en CantoLX maakte Agsteribbe een opname van twee requiems die Van Steelant componeerde voor de Sint-Jacobskerk in Antwerpen, bekend voor de grafkapel van Peter Paul Rubens. Cantolx en Frank Agsteribbe maken met deze cd allebei hun pentatone-debuut.

Terwijl Rubens in zijn Antwerps atelier zijn meesterwerken schilderde, musiceerden om de hoek, de Duarte’s. Deze vooraanstaande, Portugees-joodse, Sefardische familie, leefde voor de muziek. Vader Gaspar en zijn kinderen zongen en speelden niet alleen eigen werk, ze brachten ook muziek van hun bevriende componisten. Gaspar sr. en zijn zoon Diego Duarte bouwden hun fortuin op in Antwerpen met een bloeiende handel in juwelen, vooral diamanten. Behalve in edelstenen, handelde de familie ook in kunstwerken. Diego was daarenboven een volwaardige musicus en componist. De Duarte’s hadden zes kinderen, Diego (of Jacob, 1612-1691), Leonora, Catharina (geboren in 1614), Gaspar jr. (1616-1685), Francisca jr. (geboren in 1619), en Isabella (1620-1685). Alle zes kinderen uit het huwelijk van Gaspar en Catharina kregen een gedegen muzikale opvoeding. Ze leerden zingen en ze leerden klavecimbel, virginaal, luit en gamba.

Vader Gaspar (foto) speelde klavecimbel en had nauwe contacten met de vermaarde klavecimbelbouwers Ruckers en Couchet. Francisca’s bijzondere stem bracht Pieter Corneliszoon Hooft ertoe haar de “Fransche Nachtegael” te noemen. Het huis van de Duarte’s was een muzikaal centrum waar belangrijke contacten werden gelegd met verschillende vooraanstaande families uit de Lage Landen en Engeland. De muzikale kring van de familie en de concerten die ze thuis aanboden, werden wijd en zijd geprezen, en trokken vooraanstaande gasten aan.

Op 14 november 1653 woerd de juwelenhandelaar Gaspar Duarte begraven in de Antwerpse Sint-Jacobskerk. De uitvaart was een indrukwekkende gelegenheid, met alle pracht en praal. Bovenal klonk er schitterende muziek. Die muziek, vol barokke klankkleuren, was gecomponeerd door Philippus van Steelant (1611-1670). Zijn Missa da requiem van circa 1650 is een van de oudste werken in het Sint-Goedele fonds van Brussel. Philips of Philippus van Steelant, Steenlant of Steelandt was organist van de Sint-Jacobskerk in Antwerpen. Steelant leverde bijdragen aan verschillende verzamelbundels met Cantiones natalitiae, katholieke meerstemmige kerstliederen met Nederlandse of Latijnse tekst, onder meer in 1654.

Frank Agsteribbe werd geboren te Gent in 1968. Aan het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen studeerde hij vanaf 1986 orgel bij Stanislas Deriemaeker en Joris Verdin, en klavecimbel bij Jos Van Immerseel. Daarnaast vervolmaakte hij zich bij Gustav Leonhardt, Davitt Moroney en Luigi Ferdinando Tagliavini. Op aanraden van Buckinx volgt hij tussen 1990 en 1994 compositielessen bij de Amerikaan Frederic Rzewski in Luik. Het is in deze periode dat Agsteribbe resoluut kiest voor een postmoderne schrijfwijze. Vele werken zijn geschreven in opdracht van o.m. Broederlijk Delen, Radio 3, Muziektheater Transparant, Koninklijk Jeugdtheater en het Koninklijk Vlaams Conservatorium van Antwerpen. Hij werd meer actief als dirigent sinds 1994 en dirigeerde zowel barokke cantates als 20ste eeuws repertoire en eigen werk. Agsteribbe studeerde orkestdirectie bij David Angus vanaf 2003 en kreeg een ‘Dartington International Summer School Scholarship’ om deel te nemen aan de masterclass orkestdirectie met Diego Masson in augustus 2004.

Als klavecinist/organist treedt hij veelvuldig op met verschillende orkesten en kamermuziekensembles zoals Duo Mosaic, The Wondrous Machine, The Great Charm, Il Fondamento, Huelgas Ensemble, Anima Eterna en La Petite Bande. Hij concerteert in verschillende Europese landen en verleent geregeld zijn medewerking aan radio- en CD-opnames. Frank Agsteribbe is verbonden aan het Conservatorium van Antwerpen waar hij analyse, AML-theorie en kamermuziek doceert. Daarnaast werkt hij als stafmedewerker aan het Orpheus Instituut, alsook als free-lance programmamaker, recensent en opnameleider. Hij is bestuurslid van de Vereniging voor Muziektheorie in Amsterdam sinds de oprichting ervan in 1999, en was van 1999 tot 2003 redacteur van het Tijdschrift voor Muziektheorie, eveneens in Amsterdam.

cantoLX is een professioneel vocaal ensemble, gevestigd in Luxemburg. Het hoofdrepertoire bestaat uit barokmuziek, maar omvat ook renaissance-, hedendaagse en 19e-eeuwse muziek. De kernsolisten van het ensemble staan garant voor een kenmerkend geluid, dat tot uiting komt in de verschillende formaties. cantoLX ontstond in 2010 uit het enthousiasme van een paar zangers rond het INECC, of Institut Européen de Chant Choral, die de Belgische dirigent, componist en klavecinist Frank Agsteribbe uitnodigden als hun eerste dirigent. Tijdens het eerste seizoen presenteerde cantoLX muziek van Dietrich Buxtehude, Carlo Gesualdo, Luca Marenzio, Girolamo Frescobaldi, Frantisek Tuma en Jan Dismas Zelenka op verschillende concertlocaties in Luxemburg.

Het jaar daarop werd het ensemble al uitgenodigd voor optredens op prestigieuze internationale festivals zoals het MA-Festival in Brugge en het Festival Oude Muziek Utrecht. In 2011 maakte cantoLX ook zijn debuut als oratoriumkoor bij het Filharmonisch Orkest van Luxemburg in Gabriel Fauré’s Requiem. Naast het uitbouwen van een internationale carrière – met optredens in onder meer Belgrado, Mechelen, Athene, Catalonië en Takamatsu – is cantoLX stevig verankerd in Luxemburg, met optredens op lokale festivals en concertzalen. Samen met Neimënster Abbaye organiseert cantoLX het jaarlijkse festival ‘Passions et Lamentations’.

Het barokorkest, B’Rock Orchestra (tot 2015 B’Rock), in 2005 in Gent opgericht, kwam tot stand op initiatief van de klavecinist Frank Agsteribbe, de contrabassist Tom Devaere en de cultuurmanagers Hendrik Storme en Tomas Bisschop. Het eerste concert van B’Rock Orchestra vond plaats in De Bijloke in Gent op 3 september 2005. B’Rock Orchestra heeft geen vaste dirigent, maar werkt met gastdirigenten en verschillende solisten. In haar programmakeuze verbindt B’Rock Orchestra vaste waarden uit de barokliteratuur met minder gekend repertoire uit de 17de en 18de eeuw. Daarnaast staat het orkest voor een programmering waarin oude en eigentijdse muziek elkaar ontmoeten. Bijzondere aandacht gaat uit naar creaties van nieuwe muziek op maat van haar historisch instrumentarium. Oude muziek in combinatie met theater, beeldende kunst en/of video behoort eveneens tot het artistieke DNA. In seizoen 2018-2019 tourde het orkest bijvoorbeeld met violiste Amandine Beyer en danseres Anne Teresa De Keersmaeker (van Rosas) in een productie van Bachs Brandenburgse Concerten. In 2012 debuteerde B’Rock Orchestra in de Munt/la Monnaie met de opera “Orlando” van Händel onder leiding van René Jacobs. In 2019 stond het orkest eveneens onder leiding van René Jacobs, voor het eerst in de Opéra National de Paris.