Nikolai Karlovich Medtner (1880-1951) was een Russische componist en pianist. Na een periode van relatieve onbekendheid in de vijfentwintig jaar direct na zijn dood, wordt hij nu erkend als een van de belangrijkste Russische componisten voor de piano.

Als jongere tijdgenoot van Sergei Rachmaninoff en Alexander Scriabin schreef hij een aanzienlijk aantal composities, allemaal met piano. Zijn werken omvatten veertien pianosonates, drie vioolsonates, drie pianoconcerten, een pianokwintet, twee werken voor twee piano’s, veel kortere pianostukken, een paar kortere werken voor viool en piano en 108 liederen, waaronder twee substantiële werken voor vocalise. Zijn 38 Skazki (algemeen bekend als “Fairy Tales” in het Engels, maar correcter vertaald als “Tales”) voor piano solo bevatten enkele van zijn meest originele muziek.

Met 3 Pianoconcerti, 14 Pianosonaten en tal van andere composities voor piano solo, o.a. “Sprookjes”, behoorde Nikolai Medtner, overigens een vriend van Rachmaninov, tot de vooraanstaande componisten/pianisten van zijn generatie. Tot zijn tiende kreeg hij pianoles van zijn moeder en van zijn moeders broer, Fyodor Goedicke, de vader van de componist en pianist, Alexander Goedicke. In 1891, ging hij naar het conservatorium van Moskou, waar hij les kreeg van Pavel Pabst, Wassily Sapellnikoff, Vasily Safonov en Sergei Tanejev. In 1918 huwde hij met de violiste, Anna Mikhaylovna Bratenskaya (1877-1965), die aanvankelijk gehuwd was met zijn broer, Emil… Van 1921 tot 1924 leefde Medtner in Berlijn, en daarna in de buurt van Parijs. Na Warwickshire in Engeland, vestigde hij zich in 1936, in Golders Green (foto) in Londen, waar hij Jayachamarajendra Wadiyar (1919-1974) (foto) de Maharadja van het koninkrijk Mysore, leerde kennen, die zijn mecenas werd.

De Maharadja was nl. een kenner van zowel westerse als Carnatische (Zuid-Indiase klassieke) muziek en een erkende autoriteit van Indiase filosofie, die als de eerste voorzitter van de Philharmonia Concert Society in Londen, een subsidie van 10.000 pond per jaar gaf aan het Philharmonia Orchestra en de Philharmonia Concert Society. Daardoor kon Walter Legge, in 1949, o.a. de jonge en nog relatief onbekende Herbert von Karajan uitnodigen als dirigent. De maharadja zorgde er in 1950, ook voor dat Richard Strauss’ laatste wens in vervulling ging door een avond in de Royal Albert Hall te sponsoren met het Londens Philharmonia Orchestra o.l.v. Wilhelm Furtwängler en de sopraan Kirsten Flagstad, die zijn “Vier letzte Lieder” uitvoerden. Medtner overleed in Londen en werd er naast zijn broer Emil, begraven op Hendon Cemetery.

Medtners 14 pianosonates, de belangrijkste prestatie in dit genre van een grote componist sinds Beethoven, overspannen zijn carrière. De Sonata-Ballade verkent een onstuimige muzikale allegorie – de triomf van Licht over Duisternis, van Geloof over Twijfel; terwijl de Sonate in A mineur gegoten is in éen enkele, beknopte beweging, met folkloristische elementen en veelvuldig gebruik van klokachtige kenmerken die het Russisch karakter uitstralen. De ‘Night Wind’-sonate daarentegen is een monumentaal epos van uitzonderlijke complexiteit dat Rachmaninov verblufte en componist en criticus Sorabji ertoe bracht het “de grootste pianosonate van de moderne tijd” te noemen. Op deze cd staan de Pianosonate in la klein, op. 30, de Sonate in mi klein, op. 25 nr. 2 ‘Night Wind’ en de Sonata-Ballada in Fis, op. 27.

De Canadese pianist, Paul Stewart, trad regelmatig op in Canada, de VS (inclusief Carnegie Hall, New York en het Kennedy Center, Washington), Mexico, Zuid-Amerika, het Verenigd Koninkrijk, Europa, Zuid-Afrika en Azië en heeft samengewerkt met artiesten als James Ehnes, Maureen Forrester, Ben Heppner, Jessye Norman, Mstislav Rostropovich, Pinchas Zukerman, en de Leipzig, Prague and Moscow String Quartets. In 1995 werd zijn Britse debuut in Wigmore Hall, Londen uitgezonden door de BBC, en een uitvoering van Rachmaninovs Pianoconcert nr. 4 met de Moscow State Radio Orchestra werd in heel Rusland uitgezonden en vervolgens uitgebracht op een bestseller-cd. Paul Stewart is sinds 2002 professor piano aan de Université de Montréal, Canada.

Nikolay Medtner Complete Piano Sonatas, Vol. 3 Paul Stewart (piano) cd Grand Piano GP888