Ariel Magnus schetste aan de hand van zijn grootvaders verhaal, het lot van veel Duitse emigranten die vlak voor of tijdens de Tweede Wereldoorlog, de oversteek naar Zuid-Amerika waagden. Hij vermengde daarbij historische feiten met fictieve elementen tot een bijzonder aangrijpende roman, tot een een aangrijpend en intrigerend verhaal over ballingschap, liefde en de kracht van literatuur.

Heinz Magnus is een Duitse emigrant die in Buenos Aires is aangekomen, op de vlucht voor de nazi’s. Het jaar is 1939. Het Politeama-theater is het epicentrum van de wereld geworden. Onder het mom van een internationaal schaaktoernooi lijkt het lot van de mensheid in elke partij te kloppen. De zomer van 1939: de grootvader van de auteur, Heinz Magnus, ontvlucht Duitsland om zijn leven te redden. Hij bevindt zich op een boot naar Buenos Aires, samen met de deelnemers van het Wereldkampioenschap schaken. Heinz ontmoet de excentrieke en charismatische Duitse schaker Sonja Graf. Ze flirten erop los en bespreken speltactieken, maar daarnaast staat het schaaktoernooi vooral in de schaduw van de naderende oorlog. Op 1 september valt Duitsland Polen binnen, de Tweede Wereldoorlog begint. Alle Britse spelers vertrekken onmiddellijk om zich bij de geheime dienst aan te sluiten, ook andere internationale spelers vertrekken, maar zowel Sonja als Heinz blijven achter in Buenos Aires.

Oorlogsroman, speels, documentaire, familiesage, spionage, in “De schaker van Buenos Aires”, gebruikte de auteur alle middelen om een verrassend plot aan te bieden, waarin de Tweede Wereldoorlog begint in Buenos Aires en waarin het hoofdpersonage, de grootvader van de auteur is. Als een illusionist van woorden en intriges schrijft Ariel Magnus over een grootvader die hij nog nooit heeft ontmoet, brengt hij een romance tot leven met schaakkampioen Sonia Graf en komen Natalio Botana en Ezequiel Martínez Estrada, naast verschillende andere personages te tonele. Het resultaat is een hilarische roman, die de cross-overs tussen werkelijkheid en fictie tot het uiterste drijft en waarvan de vindingrijkheid tot de laatste regel boeit.

Deze roman is van begin tot eind een werk van fictie. Veel van de personages erin zijn weliswaar bewust ontleend aan de werkelijkheid. Het in 1939 gehouden wereldkampioenschap schaken (8ste Schaakolympiade) in Buenos Aires bv. berust op werkelijkheid. Ook de schakers die in deze fictie worden genoemd zijn echt. Eén van hen is de weergaloze Susanna (Sonja) Graf (1908-1965) (foto). De hier opgevoerde schrijvers zoals Ezequiel Martínez Estrada (1895-1964) (foto), hebben ook echt bestaan. “Waar in dit boek naar historische gebeurtenissen of bestaande publieke personen wordt verwezen”, schrijft de auteur, “zijn alle met die personen verband houdende voorvallen, plekken en dialogen zuiver denkbeeldig en niet bedoeld om reële gebeurtenissen te beschrijven of iets af te doen aan het volledig fictieve karakter van deze roman.” “El que mueve las piezas” (“Degene die de stukken verplaatst”) werd vertaald door Jos Kockelkoren en Meulenhoff.

Ariel Magnus (Buenos Aires, 1975) studeerde Spaanse literatuur en filosofie, met een beurs van de Friedrich Ebert Stiftung Foundation aan de Humboldt Universiteit van Berlijn, waar hij tussen 1999 en 2005 woonde. Hij publiceerde de romans Un chino en bicicleta (2007), La Otra Award Shore, Dolls (2008), Juan de Castellanos Award, Brieven aan mijn buurman van bovenaf (2009), Double Crime (2010), De zittende man (2010), La 31, een precaire roman (2012), A Luján, een romanpelgrim (2013), Cazaviejas (2014), In tijden van verloren zoekopdrachten (2015) en Degene die de stukken verplaatst(2017). Hij werkt samen met verschillende Latijns-Amerikaanse en Duitse media en werkt als literair vertaler uit het Duits, Engels en Portugees.

Ariel Magnus De schaker van Buenos Aires 303 bladz. uitg. Meulenhoff ISBN 9789029094252