Ontdek op deze uitzonderlijke cd o.a. een prachtuitvoering van Stravisky’s magistraal Vioolconcerto, naast enkele van zijn toch wel onbekende werken voor strijkkwartet. Niet uitstellen!

In 1924 brachten Les Ballets Russes drie balletten, gechoreografeerd door Bronislava Nijinska (foto), de zus van de legendarische danser Vaslav Nijinski. Het waren “Les Biches” met muziek van Francis Poulenc en decors en kostuums van Marie Laurencin, “Les Fâcheux” met muziek van Georges Auric, decors en kostuums van Georges Braque en “Le Train bleu” op muziek van Darius Milhaud met decors van Henry Laurens en kostuums van… Gabrielle Chanel. Zij ontwierp ook de kostuums voor Stravinsky’s “Apollon musagète”, een ballet gecomponeerd in opdracht van de Amerikaanse mecenas Elizabeth Sprague Coolidge, dat in april 1928, in Washington in première ging, in een choreografie van Adolph Bolm (1884-1951).

Vervolgens brachten de Ballets Russes het nieuw ballet in Parijs op 28 juni in een choreografie van George Balanchine. De voornaamste dansers waren Serge Lifar (Chanel noemde hem haar broer), Alice Nikitina, Lubov Tchernitcheva en Felia Doubrovka. Serge Lifar en Alexandra Danilova dansten in “Apollon Musagète” met kostuums ontworpen door Coco Chanel in 1928 en decors van de schilder André Bauchant ( 1873-1958 ), “le peintre jardinier”.

Igor Stravinsky componeerde zijn Concerto voor viool en orkest in D in Nice en in het Château La Vironnière bij Voreppe in het Frans departement Isère (Auvergne-Rhône-Alpes), in de lente en zomer van 1931. Het Concerto werd in oktober 1931, in een directe radio-uitzending, in de Philharmonie, voor het eerst uitgevoerd door het Berlin Funkorchester onder leiding van de componist zelf met de violist, Samuel Dushkin (1891-1976) als solist.

Willy Strecker, een van de directeurs van de muziekuitgeverij Schott’s Söhne in Mainz, kwam tijdens een van Stravinky’s regelmatige bezoeken aan Mainz en Wiesbaden met het idee om een vioolconcert te componeren. Stravinsky kende Strecker sinds 1929, want sinds dat jaar nam Schott de uitgave op zich van de vroegere werken van Stravinsky (zoals bijvoorbeeld het Scherzo fantastique en Feu d’artifice). Voor Stravinsky was dit een belangrijk initiatief, omdat hij zo zijn auteursrechten veilig kon stellen die na de Russische Revolutie waren vervallen. Strecker vertelde hem tijdens die bezoeken over een jonge violist, Samuel Dushkin, een beschermeling van de Amerikaanse componist Blair Fairchild en een leerling van Leopold Auer.

Strecker vroeg Stravinsky of hij geen vioolconcert kon componeren, eraan toevoegend dat Dushkin er een goede uitvoerder van zou zijn. Stravinsky had zo zijn twijfels. Hij was nl. zelf geen violist en hij was bang dat zijn geringe kennis van het instrument een belemmering zou zijn om de vele problemen te overwinnen die zich bij het componeren zouden voordoen. Strecker verzekerde hem van de volledige medewerking van Dushkin en Dushkin kwam inderdaad naar Wiesbaden om met Stravinsky te overleggen. Het uiteindelijk resultaat was fantastisch! Stravinsky componeerde ook zijn Duo Concertante en zijn Divertimento, zowel voor viool als piano, om samen met Dushkin te spelen op concertreizen. Ze werkten ook samen aan viooltranscripties van zijn andere werken, zoals de Suite Italienne uit “Pulcinella”. Dushkin bezat twee Stradivarius-violen, een Guarneri del Gesù-viool en een Guadagnini-viool.

Three Pieces for String Quartet werd in 1914 voltooid, in 1918 herzien en uiteindelijk in 1922 gepubliceerd. Het manuscript (oorspronkelijk getiteld Stravinsky. Trois pièces pour quatuor à cordes – reduction pour piano à quatre mains par moi, Str.) bevatte voor geen van de drie stukken bewegingstitels. Met het verstrijken van de tijd herschikte Stravinsky echter deze drie delen voor een groot orkest, samen met zijn Étude pour pianola, en bracht de hele collectie in première als Quatre études in 1928. De term strijkkwartet in de titel verwees eerder meer naar het strijkkwartet als een ensemble, in plaats van naar een genre. Daarom daagt het werk de traditionele notie van strijkkwartet uit met zijn impliciete muzikale vorm en idioom.

In de zomer van 1920 woonde Stravinsky in het Bretoens vissersdorpje Carantec net ten oosten van Roscoff, een plaats “vol met conventionele trippers uit de middenklasse, die het zich niet kunnen veroorloven om naar Deauville te gaan.” De zomer in Carantec was een tijdelijk verblijf tussen Zwitserland en zijn toekomstig huis in Parijs onder de bescherming van Coco Chanel. In Carantec componeerde hij zijn Concertino voor strijkkwartet in opdracht van het Flonzaley Quartet. Dit ensemble was opgericht door de New Yorkse bankier Edward De Coppet, die het de spelers mogelijk maakte om zich volledig te wijden aan repeteren en optreden, aanvankelijk alleen voor zijn gezin, maar later, in het openbaar. Ze brachten de winter door in New York en de zomer in Flonzaley, het huis van De Copett in Lausanne. Het Concertino is een kort stuk van 6 minuten in vrije sonatevorm, spelend op de harmonische spanning van de opening: een stijgende toonladder in C-majeur door de eerste viool en de cello, tegen een in B majeur op de altviool. De eerste viool is concertante met een cadensachtig centraal gedeelte en een langzamer centraal gedeelte.

Stravinsky componeerde zijn Pastorale voor viool, hobo, Engelse hoorn, klarinet en fagot in 1907, toen hij nog een leerling was van de geniale Nikolai Rimsky-Korsakov en droeg zijn werk op aan Nadia, de dochter van Rimsky-Korsakov. Oorspronkelijk gecomponeerd als een vocalise voor een woordeloze sopraan en piano, werd het werk een paar keer opnieuw herzien door de componist. Stravinsky creëerde de versie voor vijf instrumenten in 1933.

Double Canon (“Raoul Dufy in Memoriam”), een korte compositie voor strijkkwartet, werd gecomponeerd in 1959. De uitvoering duurt slechts ongeveer anderhalve minuut. Hoewel het een herdenkingsstuk was voor de schilder Raoul Dufy, die in maart 1953 was overleden, is de Dubbele Canon geen persoonlijk eerbetoon, want Stravinsky heeft Dufy nooit ontmoet. Het werk is ontstaan als een duet voor fluit en klarinet, gecomponeerd in Venetië in september 1959 als souvenir naar aanleiding van een verzoek om een handtekening.

Later uitgebreid voor strijkkwartet, had het zijn eerste uitvoering op een Stravinsky-festival in New York, hetzij in 1959, hetzij in 1960, tijdens een concert waarop ook de première van de Movements voor piano en orkest plaatsvond. Uitzonderlijk in de twaalftoonscomposities van Stravinsky is de dubbele canon, omdat er gebruik wordt gemaakt van getransponeerde vormen van de reeks. Stravinsky’s gebruikelijke praktijk was om alleen niet-getransponeerde reeksvormen te gebruiken. De eerste vijf noten van Stravinsky’s reeks voor de Double Canon zijn gelijk aan de vijf noten tellende set van “In Memoriam Dylan Thomas”, en zijn ook nauw verwant aan reeksen die werden gebruikt in Agon, Epitaphium en A Sermon, a Narrative and a Prayer. Het is representatief voor de vroegste fase van Stravinsky’s seriële praktijk, toen hij nog niet de techniek van hexachordale rotatie had ontwikkeld die kenmerkend was voor zijn muziek die vanaf de Movements is gecomponeerd.

Tracklist:

Apollo, 2nd tableau: II. Variation of Apollo (Apollo and the Three Muses)

Violin Concerto in D Major

Three Pieces for String Quartet

Concertino for String Quartet

Pastorale for Violin, Oboe, English Horn, Clarinet and Bassoon

Double Canon for String Quartet

Stravinsky Violin Concerto Chamber Works Isabelle Faust, François-Xavier Roth, Les Siècles cd harmonia mundi HMM902718