Op het programma van deze heel originele cd staan 6 Toccata’s van Nägeli, een Sonate en een Capriccio van Clementi en de “Walstein Sonate” op. 53 van Ludwig van Beethoven, gespeeld op een kopie van een Hammerflügel van Anton Walter uit ca. 1805, in 2013, gebouwd door Paul McNulty. Een aanrader.

De in Rome geboren Muzio Clementi (1752-1832) werd tijdens zijn leven gevierd als de “Vader van de Pianoforte”. Hij was de zoon van een welvarende goudsmid en kreeg als kind uitgebreid muziekonderricht, orgel, piano, zang en contrapunt. Reeds op 9-jarige leeftijd werd hij organist van San Lorenzo in Dámaso in Rome. In 1766 vertrok hij op 14-jarige leeftijd naar Londen omdat hij er dankzij een mecenas, Sir Peter Beckford, opgeleid kon worden tot pianist en componist. Hij zou de rest van zijn leven in Engeland blijven wonen. Clementi was de stuwende kracht achter verschillende muziekuitgeverijen, onder andere die van Collard & Collard, en nam na een faillissement, de pianofabriek van Longman & Broderip over die hij tot bloei bracht.

Vanaf 1802 reisde hij jaren door Europa, samen met John Field, één van zijn leerlingen, die in ruil voor de lessen van Clementi, als verkoper in diens pianowinkel had gewerkt. Vanaf ongeveer 1810 reisde Clementi minder en legde zich toe op zijn zaken en zijn werk als muziekpedagoog. In 1807 reisde Clementi, persoonlijk naar Wenen om Beethoven te bezoeken, om een deal te bespreken over de transcriptie van het Vioolconcerto voor piano en orkest, bedoeld voor zijn uitgeverij. De Londense editie van 1810 bevatte toen, onder andere, een complete set nieuwe cadensen (in de eerste beweging met pauken-begeleiding) en alternatieve overgangen naar de laatste Rondo-beweging. Hij werd twee maal weduwnaar en trouwde drie maal. Clementi overleed in 1832 op zijn landgoed in Evesham (Worcestershire) en ligt begraven in de kloostergang van Westminster Abbey in Londen.

Beethovens contact met zijn collega-componist en pianist Clementi, was een van de interessante contacten die Beethoven had met Londen. Clementi publiceerde de 4de symfonie, de Strijkkwartetten op.59, Coriolanus en de transcriptie van het Vioolconcerto voor piano en orkest. Engeland stond aan de voorhoede van de ontwikkeling van de piano in de vroege jaren 1800 en Clementi’s voormalige leerling, de componist en pianist Johann Baptist (‘Glorious’ John) Cramer, was eveneens een belangrijke figuur in de ontwikkeling van zowel piano spelen als instrumentbouw in Londen.

Clementi’s invloed op pianisten is blijvend gebleken, hetzij door zijn composities, instructieboeken of de introductie van nieuwe niveaus van virtuositeit op de pianoforte. De cd verkent een selectie van werken en weerspiegelt de verscheidenheid van Clementi’s verbeeldingskracht en vindingrijkheid. Mozart hoorde Clementi zijn Toccata in Bes uitvoeren en bewonderde de technische bekwaamheid van de Italiaan. De 5 Capriccio’s volgen een kwart eeuw ontwikkeling. De eerste uit 1787 en 1795, ademen cantabile warmte en bravoure uit, terwijl de 2 uit 1821, reeds tot de nieuwe klankwereld van Beethoven behoorden. Clementi’s Capriccio in Bes, op.17, gepubliceerd in 1787 en herzien in 1801, bevat een inleidende uitleg, nl. als een ‘werk waarin de favoriete liederen “Ma chère amie” en “For tendress form’d” worden geïntroduceerd met aanzienlijke verbeteringen door de auteur’. Het eerste wordt ingeleid met een verandering van tempo naar Andantino, wat leidt tot het tweede, genaamd Larghetto. Het Capriccio in A, op. 34, nr. 3 en Capriccio in F, op. 34, nr. 4, werden rond 1795 gepubliceerd, samen met twee sonates, en opgedragen aan Miss Isabella Savery. De twee werken stellen uiteenlopende technische eisen, met als contrast, cantabile passages.

Beethoven heeft een aantal a capella koorwerken gecomponeerd die tegenwoordig grotendeels onbekend zijn. Nog tijdens zijn leven, bewerkten componisten als Gottlob Benedict Bierey (172-1840), Hans Georg Nägeli (1773-1836) (foto) en Friedrich Silcher (1789-1860) bepaalde van zijn instrumentale werken voor koor. De componist en muziekuitgever, Hans Georg Nägeli werd geboren in Wetzikon in Zwitserland. Hij studeerde als kind bij zijn vader en opende vervolgens in de jaren 1790, een eigen muziekwinkel en uitgeverij. Van 1803 tot 1805, publiceerde hij 15 volumes, “Repertoire des Clavecinistes”, dat de eerste edities bevatte van klavierwerken van Muzio Clementi, Johann Baptist Cramer, Steibelt, Dussek en Beethoven. Hij richtte twee zangverenigingen (Sängervereine) op in Zürich, o.a. de “Schweizerbund”, en schreef overvloedig over muziektheorie en esthetiek en inleidende verhandelingen voor studenten. Een groot deel van Nägeli’s compositorisch oeuvre bestaat uit klavierwerken en liederen. Nägeli was overigens de componist van het “Lied vom Rhein” en van “Freut euch des Lebens”, in het Nederlands bekend als het Sinterklaaslied, “Oh, kom er eens kijken”. Nägeli overleed in Zürich.

De keuze van de componisten, van wie Nägeli werk opnam in zijn “Repertoire”, maakte zijn kijk op de laatste ontwikkelingen van de klaviermuziek duidelijk. Met name Clementi en Beethoven sprongen er voor hem uit als vertegenwoordigers van een tijdperk waarin “contrapuntisch schrijven, verweven was met kunstzinnig vertoon van de pianist”, schreef hij in de ‘Aankondiging’ van het “Repertoire” in de muziekpers. Goede redenen dus om Nägeli’s Toccata’s te combineren met klavierwerken van Clementi en Beethoven, en het was dan ook duidelijk dat ook zijn Toccata’s, bedoeld waren als voorbeelden van dit keerpunt in de muziekgeschiedenis, hoewel dat leidde tot de polemiek, “Der Streit zwischen der alten und neuen Musik”.

Els Biesemans (1978) speelt op verschillende klavierinstrumenten (pianoforte, orgel, klavichord, klavecimbel en moderne piano). Ze studeerde orgel bij Reitze Smits, piano bij Alan Weiss en Jan Vermeulen, en kamermuziek aan het Lemmensinstituut in Leuven. De opleiding ‘Master of Music’ besloot ze met de hoogste onderscheiding voor orgel en piano. Daarna studeerde ze verder orgel bij Andrea Marcon en Wolfgang Zerer, alsook pianoforte bij Jesper Christensen, aan de Schola Cantorum Basiliensis in Bazel. Ze heeft geconcerteerd in de meeste landen van Europa en in Japan, Canada en de Verenigde Staten. In 2006/2007 vertolkte ze het volledig orgel œuvre van Johann Sebastian Bach tijdens 19 concerten in Zürich. Van 2002 tot 2006 was ze titularis van het Van Beverorgel in de kerk van de Dominicanen in Brussel. Van 2006 tot 2009 was ze titularis-organiste aan de Maria-Kroenungskirche in Zürich-Witikon en sinds mei 2010 is ze titularis-organiste aan de gereformeerde kerk in Zürich-Wiedikon. Ze geeft, naast orgel, ook recitals op piano of pianoforte. Op orgel trad ze met celliste Marijke Gonnissen als duo op, onder meer op in de festivals Toulouse les Orgues en Voor de Wind in Amsterdam. Ze trad ook op met de trompettist Jeroen Berwaerts.

Ze is pianiste, organiste, kamermusicus, initiante en artistiek directrice van het fortepianofestival “Flügelschläge” in Zürich. Haar concerten kenmerken zich door stijlvolle en onconventionele programma’s. Els Biesemans is een virtuoze met een warmhartige uitstraling. Met haar frisse en elegante aanpak brengt ze de klankdiversiteit van 200-jarige fortepiano’s, orgels, clavecimbels en moderne piano’s genuanceerd tot leven.Els Biesemans is bekend als briljante vertolkster van beroemde componisten en als ontdekster van vergeten muzikale pareltjes. Of het nu Schumann, Beethoven, Hensel of Chopin is: het is haar roeping om muziek van een ander tijdperk als het ware “door de teletijdmachine” te laten klinken. Het jaar 2020 stond in het teken van Beethoven en de bewogen periode van 1790 tot 1830. De cd van Els Biesemans en haar festival “Flügelschläge” zetten Beethoven en zijn vrijwel vergeten, maar destijds gewaardeerde tijdgenoten zoals Hummel, Dussek, Clementi, Steibelt en Vorisek in de kijker. De pianiste speelt deze temperamentvolle muziek o.a. op haar eigen Weense pianoforte, gebouwd Joseph Brodmann in 1824. Op orgel is Els Biesemans vooral te horen in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland. In Haarlem is ze te gast als Artist in Residence. Tenslotte zal de Antwerpse artieste clavecimbelwerken van de zwitserse componist Peter Mieg (1906-1990) vertolken.

Haar muzikaal portfolio heeft veel aspecten. Na studies aan het Leuvense Lemmensinstituut legt Els zich toe op het veelzijdige klavierrepertoire van de 18e en 19e eeuw aan de Schola Cantorum Basiliensis. Met een repertoire dat van de middeleeuwen tot op heden rijkt, sleept ze heel wat internationale prijzen in de wacht. De Antwerpse artieste is laureaat van de internationale wedstrijden in Brugge, Parijs, Praag, Tokyo en Montréal. Ze won de eerste prijs op de Ciurlionis-wedstrijd in Vilnius en het Arp-Schnitger concours in Bremen. Haar concertcarrière speelt zich af in Europa, Japan, Canada en Amerika.

Pieter Wispelwey, Julian Prégardien, Andreas Wolf, Christian Immler en de orkesten La Cetra en Capriccio Basel behoren tot haar muzikale partners. Haar voorliefde om muziek van andere tijden ‘zoals toendertijd’ te beleven, resulteerde in enkele cd-opnamen met muziek die voor het eerst op historische instrumenten werd vastgelegd: sonaten voor viool en pianoforte van Franz Xaver Sterkel (Ramée, 2017), de pianocyclus von Fanny Hensel-Mendelssohn «Das Jahr» (Genuin, 2012), Franz Liszts transcripties van o.a.Winterreise (Genuin, 2014), het volledig orgeloeuvre von Maurice Duruflé en andere opnamen van symphonische orgelwerken. Op concertreizen speelt Els Biesemans vaak op instrumenten uit haar eigen collectie. Die omvat o.a. een Weense vleugel van Joseph Brodmann (1824), een vleugel van Ignaz Pleyel (1836) en een fortepiano van Anton Walter, ca. 1805 (kopie van Paul McNulty). Een zeldzaam orgeltje van 1780 uit het Zwitserse Toggenburg is de nieuwste aanwinst. In haar woonplaats Zürich is Els Biesemans titularis-organiste in twee kerken: de Predigerkirche en Bühlkirche.

Die Musikalische Welt Des Hans Georg Nägeli Els Biesemans Hammerflügel cd Solo Musica SM414