Deze uitgave is een sensationele literaire ontdekking van de eerste, niet eerder gepubliceerde roman van de joodse schrijfster, fotografe en vertaalster, Grete Weil (1906-1999), een bijzonder literair getuigenis, geschreven tijdens de gruwel van de oorlog. Grete Weil schreef deze bijzondere roman nl. in 1944-1945, op de zoldertrap van haar onderduikadres in Amsterdam. “De weg naar de grens” is een prachtig, aangrijpend verhaal over liefde in een gevaarlijke tijd, vervlochten met de vraag wat goede en foute keuzes zijn en welke grote gevolgen ze kunnen hebben.

Grete Weil, geboren in 1906 in Rottach-Egern in Beieren, als dochter in een welgesteld Joods gezin, emigreerde in 1935 met haar man, Edgar Weil naar Amsterdam. Edgar werd in 1941 door de Gestapo gearresteerd en naar Mauthausen gedeporteerd, waar hij kort daarna werd vermoord. Grete Weil ging in 1943 naar een onderduikadres in Amsterdam, waar ze in totaal zeventien maanden verbleef en samen met haar helpers, een Duits-Nederlandse verzetsgroep oprichtte, de “Hollandgruppe Freies Deutschland”. Na de oorlog keerde ze terug naar München, waar ze in 1999 overleed. Ze was een van de belangrijkste Duitse naoorlogse schrijfsters, en een kroongetuige van het Joods leven tijdens de emigratie en deportatie van Joden uit Nederland. Haar werk is dan ook met talloze prijzen onderscheiden.

Grete Weil, eigenl. Margarete Elisabeth Dispeker (1906-1999) groeide op een in een liberaal, intellectueel milieu aan de paradijselijke Tegernsee en trouwde in 1932, met haar neef, Edgar Weil. Na de machtsovername door de Nationaalsocialisten in 1933, emigreerde Edgar naar Amsterdam, waar hij een filiaal oprichtte van het chemisch-farmaceutisch bedrijf van zijn vader. In 1935 voegde Grete zich bij hem en in 1938, nam ze een fotostudio over in de Beethovenstraat (nr. 48), cfr. haar roman uit 1963, “Tramhalte Beethovenstraat”. Ze woonde er tot ze in 1943 moest onderduiken. Haar echtgenoot werd in 1941 bij een razzia opgepakt en nog hetzelfde jaar in het concentratiekamp Mauthausen vermoord. Grete overleefde de gruwel van de oorlog op haar onderduikadres aan de Prinsengracht, alsook haar moeder en haar broer. In 1946 reisde ze naar Frankfurt am Main, waar ze haar jeugdvriend Walter Jokisch terugzag, met wie ze in 1960 trouwde.

In 1949 debuteerde ze met “Ans Ende der Welt”, dat alleen verscheen in Oost-Duitsland. In 1963 publiceerde ze de roman “Tramhalte Beethovenstraat”, waarin ze haar herinneringen aan de periode waarin ze in die straat woonde beschrijft. Haar literaire doorbraak kwam pas in 1980, met de roman “Meine Schwester Antigone”. In 2022 verscheen postuum de in 1944/45, tijdens de onderduiktijd in Amsterdam ontstane roman, “Der Weg zur Grenze”, uitgegeven door Ingvild Richardsen, die tijdens haar studietijd door Grete Weil op het bestaan van dit werk werd gewezen.

De roman begint in het Duitsland van het jaar 1936. De Joodse Monika Merton, wier echtgenoot al is omgekomen in het concentratiekamp Dachau, is op de vlucht voor de Gestapo. Ze heeft haar woonplaats München verlaten en hoopt in Beieren de Oostenrijkse grens te kunnen oversteken. Onderweg ontmoet ze in de trein dichter Andreas von Cornides, die zich nauwelijks bewust is van het geweld en de misdrijven in Duitsland. Hij leeft, zo lijkt het, in een andere wereld. Ondanks zijn onwetendheid ontwikkelt Monika een zwak voor hem, en hij voor haar. Haar plan om te vluchten verzwijgt ze. Samen met Andreas verlaat Monika de trein in een afgelegen bergdorp, waar haar ‘langlauftocht’ moet beginnen. Maar door het slechte weer worden ze gedwongen om samen een paar dagen te verblijven in een berghut. Ver van de rest van de wereld onthult Monika aan Andreas haar ware beweegredenen en vertelt ze over haar leven in München en in het turbulente Berlijn van de vroege jaren dertig, over haar huwelijk met haar grote liefde, de reizen die ze maakte en haar werk op een school in Beieren, tot de opkomst van de nazi’s en het groeiend antisemitisme aan dit alles een einde maakte.

Een belangrijk werk van de Duitse literatuur, indrukwekkend en ontroerend, intellectueel en helderziend. Ondanks de onnoemlijke pijn, vervreemding en fictie, verwoordde de schrijfster niet alleen het verdriet om het verlies van haar man Edgar Weil, maar verwerkte ze ook haar eigen fouten. Grete Weil heeft overleefd om te getuigen met een scherpe pen. “Der Weg zur Grenze” werd vertaald door Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen. Zeker lezen!

Grete Weil, De weg naar de grens 383 bladz. uitg. Meulenhoff