Deze internationaal geprezen biografie van Joakim Garff, oorspronkelijk geschreven ter gelegenheid van de 200ste verjaardag van de geboorte van de beroemde filosoof, is de perfecte combinatie van geschiedenis, filosofie en psychologisch inzicht. Nooit eerder werd de Deense filosoof, theoloog en cultuurcriticus Søren Kierkegaard (1813–1855) zo grondig geportretteerd. Dit boek ontrafelt nl. o.a. Kierkegaards schuldbewuste verhouding tot zijn vader, de rivaliteit met zijn broers en de turbulente relatie met zijn verloofde, Regine Olsen.
Søren Kierkegaard, de denker van de menselijke existentie, was een protestantse theoloog die de groei van het bewustzijn van de relatie van de mens tot God en het besef van het tijdelijk bestaan en de eeuwige waarheid, onderscheidde in fasen van esthetisch, ethisch en religieus leven. Nooit eerder werd filosoof Søren Kierkegaard zo grondig geportretteerd. Joakim Garff ontrafelt Kierkegaards verhouding tot zijn vader, de rivaliteit met zijn broers, o.a. met zijn oudere broer, de theoloog en Lutheraans bisschop Peter Kierkegaard en de relatie met zijn verloofde Regine Olsen, maar geeft ook een prachtige zedenschets van het 19e-eeuwse Kopenhagen, waar Kierkegaard steeds vaker conflicten kreeg en in genadeloze karikaturen werd afgebeeld.
In 1848 had Søren Kierkegaard reeds een omvangrijk oeuvre bijeen geschreven waarvan een groot deel onder verschillende pseudoniemen was verschenen. Als in 1848 een tweede druk van zijn esthetische essays, voordrachten en opstellen, twee brieven en een preek, “Of/Of” ging verschijnen, voorzag hij het nl. van een toelichting, een soort van spirituele autobiografie, “Het gezichtspunt voor mijn schrijverswerkzaamheid”, één van zijn allerbelangrijkste geschriften. In 1851 verscheen een ingekorte versie met de titel “Over mijn schrijverswerkzaamheid”.
We krijgen de familiale achtergrond van Kierkegaard, volgen hem door het leven, waarin hij keer op keer van huis verandert, krijgen inzicht in zijn financiën en verspilling, en er wordt verteld wanneer en met wie hij was en waar ze het over hadden. Garff is een boeiende verteller, die af en toe een beetje humor en sarcasme toevoegt.
“Ik heb niet alleen de grote gebeurtenissen uit het leven van Kierkegaard willen vertellen”, schrijft Garff, “maar ik ben ook op zoek gegaan naar de kleine voorvallen en bijkomstigheden, naar de scheuren in het graniet van zijn genie, naar de gekte die vlak onder de oppervlakte school, naar zijn intensiteit en de prijs die hij, zowel financieel al psychisch, heeft moeten betalen voor zijn maniakale geschrijf, en naar de onpeilbare ondoorgrondelijkheid van deze man, met wie je nooit helemaal klaar bent. Met dit boek beoog ik zo uitgebreid mogelijk een complexe Kierkegaard te beschrijven.”
“Verder”, zo vervolgt hij, “heb ik Kierkegaard teruggeplaatst in zijn tijd, in zijn eigen context, zodat hij niet langer ‘de enkeling’ is die we door een sleutelgat in een van de Kopenhaagse stadspoorten staan te begluren, maar zodat hij zich weer beweegt tussen de mensen die zich indertijd ook in de stad bevonden en die lang niet zo onmogelijk waren als Kierkegaard ons heeft voorgespiegeld. Daarom heb ik Kierkegaard niet alleen naar anderen laten kijken, maar ook anderen naar Kierkegaard. Ik heb met andere woorden geprobeerd om opnieuw de actieve dialoog tot stand te brengen tussen Kierkegaards leven en werk, waaruit Kierkegaard zich heeft ontwikkeld. Als je de man losmaakt van zijn werk, dan haal je ook de ziel eruit. Als er iets is wat ik wil laten zien met dit verhaal, dan is het de innige en wijdvertakte verbondenheid die er was tussen Kierkegaard, zijn werk en zijn tijd.”
“Zonder de feiten te fictionaliseren of te weerspreken”, zo lezen we nog, “heb ik met Søren Kierkegaard de afstand tussen een ware geschiedenis en een goed verhaal zo klein mogelijk willen maken. Dat betekent zoals gezegd niet dat ik het historische materiaal op dezelfde luchthartige manier heb kunnen behandelen als Kierkegaard zelf deed. Hoewel ik niet de illusie koester dat een biografische presentatie louter berust op een reconstructie van historisch bronnenmateriaal ‒ was het maar zo eenvoudig! ‒ heb ik natuurlijk geprobeerd om de relevante bronnen aan te boren en dankbaar gebruikgemaakt van de bestaande en onontbeerlijke secundaire literatuur. De primaire bronnen die ten grondslag liggen aan de interpretatie die de volgende zevenhonderd bladzijden behelzen, zijn toch vooral Kierkegaards eigen geschriften ‒ zijn dagboeken en brieven en zijn uitgegeven en onuitgegeven werk. Mocht iemand daartegenin willen brengen dat Søren Kierkegaard hierdoor een subjectieve biografie is geworden, dan zal ik daar niet luidkeels tegen protesteren, maar ik wil ter verdediging wel aanvoeren dat een objectieve biografie over de denker van de subjectiviteit misschien ook niet bepaald in harmonie zou zijn met zijn onderwerp”. Garff portretteerde de man achter een van de meest fascinerende auteurschappen uit de wereldgeschiedenis en is zowel een uitgebreide biografische introductie tot Kierkegaards tijd als een analyse van zijn denken. Meesterlijk! “SAK Søren Aabye Kierkegaard En biografi” werd uit het Deens vertaald door Edith Koenders en Jan Millekamp.
Joakim Garff (1960) is universitair hoofddocent aan het Søren Kierkegaard Research Center Centre in Kopenhagen en is een van de zes uitgevers van de geschriften van Søren Kierkegaard, die 55 delen omvatten.
Joakim Garff Søren Kierkegaard Een biografie 799 bladz. uitg. Ten Have ISBN 978 90 259 1161 4
https://omnesmag.com/wp-content/uploads/2021/12/Soren-Kirkegaard-Statue.jpeg