In februari 1901 ging Mahlers “Das klagende Lied” in Wenen in première. Hij werkte toen aan zijn Vijfde Symfonie, aan het lied “Der Tamboursg’sell”, aan de “Kindertotenlieder”, en aan de “Rückert-Lieder, en… hij leerde Alma Schindler kennen. In november vond in München de eerste uitvoering van zijn Vierde Symfonie plaats en op 9 maart 1902 trouwde Mahler met Alma. Justine Mahler, zijn zuster, trouwde de volgende dag met de violist, Arnold Rosé.

Ten tijde van de 8ste symfonie (1906-1907) had zijn 20 jaar jongere vrouw, Alma, echter een stiekeme verhouding met een andere man, de jonge architect, Walter Gropius. Die kon haar, zo meende ze, de liefde en aandacht geven die ze wou, liefde en aandacht die Mahler haar door zijn complexe, eigenzinnige en starre houding en levenswandel, niet kon geven. Door een ongelukkig toeval belandde een brief van de geheime minnaar aan Alma echter in handen van de componist. Mahler was met stomheid geslagen en wilde er alles aan doen om hen uit elkaar te drijven. Zijn enig middel om de situatie te verwerken en er over heen te komen, was echter het componeren van een gigantisch, hemelbestormend werk. Het resultaat was de achtste symfonie, bedoeld als dé ultieme liefdesverklaring aan zijn vrouw, zijn “Höchste Herrscherin der Welt, Ohnegleichen”, in een vergeefse poging haar hart opnieuw te winnen.

Alma Schindler (1879-1964) (foto) was de dochter van de landschapsschilder, Emil Jakob Schindler, en de zangeres, Anna Sofie von Bergen. Ze was tevens de stiefdochter van de Sezession-schilder Carl Moll, met wie haar moeder al een verhouding had tijdens haar huwelijk met Schindler. Als jonge vrouw had Alma kortstondige relaties met Klimt, met de theaterdirecteur Max Burckhard en met haar leraar, de componist Alexander von Zemlinsky. In 1902, huwde ze uiteindelijk met de 19 jaar oudere, Gustav Mahler, maar nog tijdens haar huwelijk met Mahler, begon Alma, een affaire met de latere Bauhaus-architect, Walter Gropius (1883-1969).

In de herfst van 1915, trouwde Alma met Gropius, maar tijdens dit huwelijk had Alma 2 jaar lang, een affaire met de schilder, Oskar Kokoschka. In 1920 scheidde ze van Gropius en hertrouwde in 1929 met de schrijver, Franz Werfel (1890-1945). De dochter van Alma en Gropius, Manon, geboren 1916, overleed in 1935 aan polio. Alban Berg droeg in dat jaar aan haar zijn beroemd vioolconcerto, “Dem Andenken eines Engels”, op. Gustav Mahler had met zijn vrouw Alma, twee dochters. Maria Anna (“Putzi”) overleed echter in 1907, op 4-jarige leeftijd, maar Anna Justine (“Gucki”), leefde als beeldhouwster, een bewogen en lang leven. Zij overleed op 84-jarige leeftijd, in 1988, in Londen.

Alban Berg (foto) componeerde zijn Vioolconcerto in 1935. Het werk werd gemaakt in opdracht van de violist, Louis Krasner (1903-1995) (foto), een gewezen leerling van o.a. Carl Flesch en Otakar Ševčík. Toen Alban Berg de opdracht ontving, werkte hij aan zijn opera “Lulu” en stelde hij het werk aan het concerto enkel maanden uit. Hij voelde er nl. niets voor om op vraag van Louis Krasner, een hol, virtuoos concerto à la Vieuxtemps of Wieniawski te componeren. Naast de uitdaging om te laten horen dat dodecafonische muziek wel degelijk emotionele muziek kon zijn, wat Krasner tegensprak, was de aanleiding om aan de compositie te beginnen, een heel tragische gebeurtenis, nl. het overlijden van de 18-jarige Manon Gropius, de dochter van Alma Mahler (de weduwe van Gustav Mahler) en Walter Gropius, die actrice wilde worden.

Een jaar eerder, in maart 1934, had Manon nl. met haar moeder, de paasvakantie in Venetië doorgebracht. Een reis die haar uiteindelijk noodlottig zou worden want er heerste op dat moment een polio-epidemie in Venetië, die voor de bezoekers van de stad aan de Lagune verzwegen werd… Manon raakte besmet en er begon een lijdensweg, gekluisterd aan een rolstoel, die een jaar zou duren.

Nadat Alban Berg, die samen met zijn vrouw, Helene, een goede huisvriend was van Alma, het vreselijk bericht van haar overlijden had gehoord, legde hij de partituur van “Lulu” opzij en begon hij meteen aan het concerto als een “musikalisches Denkmal”, als een intiem, instrumentaal Requiem, ter nagedachtenis aan Manon, met als ondertitel, “Dem Andenken eines Engels“. Dit om naar eigen zeggen, de “Wesenszüge des jungen Mädchens in musikalische Charaktere zu übersetzen”.  

De begrafenis van Manon in Wenen, van deze “mooie, engelachtige, hemelse gazelle” volgens Elias Canetti, die door haar ondertussen fel antisemitisch geworden moeder, als arische, uitgespeeld werd tegenover haar halfjoodse halfzus Anna (dochter van Gustav Mahler), voorbestemd was om te huwen met de nazi, Anton Rintelen (1876-1946), (in 1934, een van de samenzweerders in het nazicomplot tegen de regering van Engelbert Dollfuss, die vermoord werd), was, gezien haar afkomst, een “gesellschaftliches Großereignis”. Van de hand van de beroemde muziekcriticus, Ludwig Karpath (foto), aan wie Richard Strauss in 1924, zijn ballet, “Schlagobers” had opgedragen, verscheen een necrologie in een Weense krant.

Voor Alma was het een tweede helse beproeving. In 1907 had haar eerste echtgenoot, Gustav Mahler, erg overstuur door de campagne die in Wenen tegen hem werd gevoerd, zijn familie in de zomer van 1907 meegenomen naar Mayernig. Na aankomst in Mayernig werden zijn beide dochters ziek met roodvonk en difterie. Anna herstelde, maar de kleine Maria (“Putzi”) (foto) overleed op 12 juli.

Alma Mahler-Werfel twijfelde er sterk aan of zij als vrouw haar muzikale roeping kon volgen. Gustav Mahler wilde haar aspiraties niet serieus nemen, verbood haar zelfs te componeren – iets waarvan hij later veel spijt had – en voor een vrouw lag een carrière als componiste niet voor de hand. De 19e-eeuwse voorbeelden van Fanny Hensel-Mendelssohn en Clara Schumann-Wieck waren niet al te stimulerend, aangezien zij weliswaar componeerden, maar hun werk weinig uitgevoerd werd. Alma componeerde ongeveer 100 liederen, diverse instrumentale composities en een onvoltooide opera. Het meeste van haar werk ging verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog, voor zover ze het niet zelf al had vernietigd.

De meeste gecomponeerd in haar jeugd, worden de Liederen van Alma Mahler o.a. op gedichten van Rilke, Richard Dehmel en Bierbaum, zelden uitgevoerd, maar elk is een muzikaal pareltje, dat een belangrijk onderdeel vormt van het romantisch liedrepertoire. Deze cd is de eerste opname van al haar overgebleven composities. Net als haar persoonlijkheid waren haar liederen mysterieus, complex en diepgaand, liederen die u meenemen op een caleidoscopische reis waarbij tekst en muziek tegelijkertijd zinderende religieuze sentimenten uitdrukten, erotisch en teder.

Met haar rijk en fluweelachtig stemgeluid, onthult Elise Caluwaerts de diepten van deze muziek. Geraffineerde details worden gezongen met aantrekkelijke intimiteit, uitbundige, chromatische lijnen worden geprofileerd en de teksten worden geïnterpreteerd met expertise. Ze wordt begeleid door de pianiste, Marianna Shirinyan, op een Steinway uit 1899, een piano die precies de kleurrijke en warme pianoklank weergeeft, die Alma in gedachten had bij het componeren van haar bijzondere liederen.

Elise Caluwaerts studeerde gelijktijdig zang aan de conservatoria van Antwerpen, bij Lucienne Van Deyck (klassieke zang) en Brussel, waar zij een Bachelor voor zowel oude muziek alsook voor klassieke zang behaalde en daarna aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag, waar ze in 2006 ‘Cum Laude’ afstudeerde bij Diane Forlano. Ze volgde masterclasses bij Peter Kooij, Elly Ameling, David Wilson Johnson, Jozef De Beenhouwer en Gemma Visser. Elise Caluwaerts begon haar zangcarrière als barokzangeres en toerde internationaal met het Collegium Vocale Gent en Muziektheater Transparant. Later breidde ze haar repertoire uit naar het romantische en hedendaagse repertoire en werd een veelgevraagd concert en -operazangeres.

Marianna Shirinyan (1978), geboren in Yerevan in Armenië, is een van de meest creatieve en gewilde solisten en kamermusici van dit moment. Ze is een frequente gast op internationale festivals, waaronder het Schleswig-Holstein Music Festival, de Schwetzinger Festspiele, het MDR Summer Music Festival, Festspillene in Bergen, Stavanger, Risør en het Oxford International Chamber Music Festival. Haar reputatie een van de toonaangevende pianisten van deze generatie te zijn, kwam door haar concerten als soliste met orkesten als het Danish National Symphony Orchestra, Oslo, Helsinki en Copenhagen Philharmonic Orchestra, Tapiola Sinfonietta, Göteborg en Norrköping Symphony Orchestras in Zweden, evenals Odense, Århus en Zuid-Jutlandse symfonieorkesten in Denemarken.

Tracklist:

Leise weht ein erstes Blühn

Kennst du meine Nächte

Fünf Lieder:

Die Stille stadt

In meines Vaters Garten

Laue Sommernacht

Bei dir ist es traut

Ich wandle unter Blumen

Einsamer Gang

Vier Lieder:

Licht in der Nacht

Waldseligkeit

Ansturm

Erntelied

Fünf Lieder:

Hymne

Ekstase

Der Erkennende

Lobgesang

 Hymne an die Nacht

Alma – Meine Seele Complete Songs of Alma Mahler Elise Caluwaerts Marianna Shirinyan cd Fuga Libera FUG796