Op zijn schitterende, allereerste cd, plaatst de jonge pianist, Rodolphe Menguy, Bartók en Kodály versus Franz Liszt. Hij laat horen hoe zij omgingen met volksmuziek, maar ook welke invloed dit had op de evolutie van hun componeerstijl en op de evolutie van hun pianospel. Een ambitieus en origineel programma, dat een meer dan veelbelovend talent onthult.

Franz Liszt componeerde zijn 19 Hongaarse Rapsodieën (Magyar rapszódiák), S.244, R.106, in de periode 1846-1853 en tussen 1882 en 1885. Hij arrangeerde ook versies voor orkest, (bv. nr. 14, voor piano en orkest, als de “Hongaarse Fantasie”), (vierhandig) pianoduo (bv. nr. 10) en pianotrio (nrs. 9 en 12). Liszt nam in deze composities veel thema’s op die hij gehoord had in zijn geboorteland, West-Hongarije, waarvan hij dacht dat het volksmuziek was, hoewel veel van die deuntjes gecomponeerd waren door leden van de Hongaarse hogere middenklasse, of door componisten als József Kossovits, vaak gespeeld door Roma (zigeuner) bands. De Hongaarse componist en cellist, József Kossovits (geboren na 1750; overleden na 1819) was in dienst van verschillende leden van de Hongaarse adel, waaronder de vooraanstaande familie, Andrássy.

Veel van de composities van József Kossovits waren dansen in de verbunkos stijl. De eerder grootschalige structuur van elke rapsodie werd beïnvloed door verbunkos, een Hongaarse dans in verschillende delen, elk met een ander tempo. De naam was afgeleid van het Duits woord “Werbung”, afgeleid van het werkwoord werben, dat letterlijk “werven” of recruteren betekent. Deze muziek werd gespeeld tijdens militaire rekrutering vooraleer de Habsburgse keizers, (die ook koningen van Hongarije waren), in 1849, de dienstplicht invoerden. De verbunkos bestonden uit een paar secties, een langzame sectie (lassú), met een karakteristiek gepunt ritme, en een snelle sectie (friss), met virtuoze doorlopende passages.

Een groep van een dozijn huzaren voerde de dans uit, waarbij de leidende sergeant met langzame bewegingen opende, waarna lagere officieren de meer energieke delen dansten, en de jongste soldaten afsloten met sprongen en sporenklikken. Binnen deze structuur behield Liszt de twee belangrijkste structurele elementen van de typische zigeunerimprovisatie, de lassan (“langzaam”) en de friska (“snel”). Tegelijkertijd verwerkte hij een aantal effecten die uniek waren en bleven voor de aanstekelijke klank van zigeunermuziek, vooral het pianistisch equivalent van de cimbalom. Ook maakte hij veel gebruik van de typische (Hongaarse) zigeunertoonladder.

Liszt gaf zelf aan zijn bijzondere Hongaarse Rapsodie nr. 5, s.244/5, in mi-klein, gemarkeerd Lento, con duolo, opgedragen aan gravin Sidonie Reviczky, de bijnaam, “Héroïde-Élégiaque”. Deze rapsodie was een heel andere dan zijn andere rapsodieën, omdat hij in deze compositie, de intro – lassan – Friska -structuur niet volgde, en deze rapsodie daarom beschouwd kan worden als de donkerste en meest melancholische (con duolo) van de reeks. De deuntjes in deze rapsodie waren afkomstig van een Hongaarse dans van József Kossovits, getiteld “Hősi Elégia”.

De Hongaarse Rapsodie nr. 10 in E, s.244/10, ondertiteld Preludio, werd samen met de rest van de eerste vijftien rapsodieën, gepubliceerd in 1853. De hele rapsodie was gebaseerd op Béni Egressy’s “Fogadj Isenden”, die in mei 1846 werd gepubliceerd ter ere van Liszt. Béni Egressy (eigenl. Galambos Benjámin) (1814-1851) (foto) was een Hongaarse componist.

De Hongaarse Rapsodie nr. 16, s.244/16, gecomponeerd en gepubliceerd in 1882, ondertiteld “Boedapest Munkácsy-Festlichkeiten”, werd opgedragen aan de schilder, Mihály Munkácsy (1844-1900) (foto). In tegenstelling tot de meeste andere Hongaarse rapsodieën, bestond deze volledig uit oorspronkelijke ideeën van Liszt zelf.

Béla Bartók componeerde zijn Pianosonate, BB 88, SZ. 80, in juni 1926. Dit jaar was het “pianojaar” van Bartók, omdat hij een creatieve verschuiving onderging, gedeeltelijk van een Beethoveniaanse intensiteit naar het lineair vakmanschap van Bach. Hij had in 1896, al een pianosonate gecomponeerd, maar deze is weinig bekend. In zijn Sonate SZ. 80, in drie bewegingen, tonaal maar zeer dissonant, zonder voortekening, benaderde Bartók de piano als een percussie instrument met onregelmatige tijdsignaturen. Onder clusters van herhaalde tonen is de melodie niettemin volksliedachtig.

Hij componeerde zijn sonate daarenboven met de Imperial Bösendorfer vleugelpiano in gedachten, die extra toetsen heeft in de bas (in totaal 97 toetsen). De tweede beweging, “Sostenuto e pesante”, vraagt expliciet om deze toetsen te gebruiken. Elke beweging heeft in het algemeen een klassieke structuur, typisch voor Bartóks geavanceerd compositorisch denken binnen klassieke vormen. Bartók schreef “Dittának, Boedapsten, 1926” aan het einde van de partituur, waarmee hij het werk opdroeg aan de pianiste, Ditta Pásztory-Bartók (1903-1982) (foto), zijn tweede, nog heel jonge vrouw.

“In Open Lucht” (“Szabadban”) is een verzameling van vijf stukken voor solo-piano, gecomponeerd in 1926 (Sz. 81, BB 89). In open lucht (Out of Doors, Im Freien of En Plein Air) is één van de weinige composities van Bartók met een programmatische titel. De compositie bestaat uit vijf bewegingen, Met Trommels en Fluiten – pesante, Barcarolla – andante,  Musettes – moderato, Muziek van de Nacht – lento – (un poco) pìu andante, en De Achtervolging – presto.

Zoltán Kodály’s muziek heeft de neiging om te worden overschaduwd door zowel zijn werk als pedagoog als door de scherpzinnige, meer experimentele muziek van zijn vriend en collega, Béla Bartók. De twee componisten hebben allebei muziek gecomponeerd, gebaseerd op volksliederen, waarvoor ze samen naar afgelegen gebieden reisden om ze op te nemen. Maar, waar Bartók eerder modernistisch was, hadden Kodaly’s orkestwerken een meer weelderige, romantische gevoeligheid. In de “Dansen van Galánta” en in de “Dansen van Marosszék” zijn de ritmen weliswaar strak en pittig.

Kodály’s “Dansen van Marosszék” waren oorspronkelijk een pianocompositie. Oorspronkelijk gepland voor orkest als gevolg van een bestelling voor de viering rond de 50ste verjaardag van de hereniging van Buda en Pest, componeerde Kodaly in 1927 zijn dansen toch voor piano solo om duplicatie te voorkomen met Bartóks Danssuite, gecomponeerd binnen dezelfde context. De dansen werden weliswaar in 1930 toch georkestreerd en in november 1930, in Dresden gecreëerd.

Deze dansen van Marosszék werden in 1935 ook, samen met muziek uit zijn Dansen van Galanta, in de vorm van een ballet (“Geschiedenis van een held”) gepresenteerd. Het werk werd gestructureerd volgens de rondo-vorm met drie strofen en drie refreinen, met een thema uit de folklore van Transsylvanië of Zevenburgen, een historische regio die nu een groot deel van het noorden en westen van Roemenië omvat. Het thema-refrein werd als intermezzo beschouwd, maar telkens in een andere instrumentale kleur.

Rodolphe Menguy is een jonge, Franse pianist geboren in 1997 in Parijs. Nadat hij aan de CRR van Boulogne-Billancourt was gestudeerd, werd hij in 2015 unaniem toegelaten tot de CNSMD in Parijs in de klas van Denis Pascal en Varduhi Yeritsyan. Rodolphe ontving de Young Soloists Prize of French-language Public Service Media. Hij is ook een winnaar uit 2021 van de Banque Populaire Foundation, winnaar van de Rhine Gold Foundation en werd in 2018 benoemd tot klassieke Adami Revelation. Hij speelt regelmatig op prestigieuze festivals en gepassioneerd door kamermuziek, vormt hij een duo met de altviolist, Nicolas Garrigues.

Rhapsodies Hongroises Liszt-Bartók-Kodály Rodolphe Menguy piano cd Mirare MIR672