Gepassioneerd door reizen, werd Saint-Saëns sterk beïnvloed door de culturen van Noord-Afrika. Zahia Ziouani, zelf rijk aan deze dubbele cultuur, werpt met deze hoogst originele cd, licht op de oriëntalistische werken van deze geniale componist. Op dit programma wordt veelal onbekende muziek van Saint-Saëns, afgewisseld met muziek van en improvisaties door Idir, Rachid Brahim-Djelloul en Francisco Salvador-Daniel. Een fascinerende muzikale dialoog!

Camille Saint-Saëns had bv. een levenslange liefde voor Algerije. In 1873 bezocht hij het land voor het eerst en tijdens dat bezoek kwam het thema van het derde deel van de Suite Algérienne bij hem op. Hij componeerde een eendelige Rêverie orientale, die op 7 juni 1879 in Parijs werd uitgevoerd tijdens een liefdadigheidsconcert onder leiding van de componist. Zijn uitgever Auguste Durand vroeg hem meer van dit soort stukken te schrijven. In de zomer van 1880, die hij doorbracht in Boulogne-sur-Mer, componeerde Saint-Saëns nog drie andere delen. Eind augustus was de compositie gereed en de hele suite beleefde zijn première in Parijs op 19 december 1880 met Édouard Colonne als dirigent.

Het publiek vond het geweldig en de compositie werd het jaar daarop gepubliceerd door Durand, Schoenewerk et Cie. met een opdracht aan Albert Kopff, een oogarts van Elzasser afkomst, die tijdens zijn verblijf in Algerije, een vriend van Saint-Saëns was geworden. Hijzelf was ook een uitstekend pianist en publiceerde onder pseudoniem A. Benfeld bewerkingen van werken van Saint-Saëns.

Aangaande toneelmuziek (musique de scène), componeerde Saint-Saëns, “Antigone”, (1894), “Parysatis”, (1902) en “Andromaque” (1903). De hier opgenomen toneelmuziek bij “Parysatis” kreeg bij de première in 1902 veel bijval en bevatte een heerlijke airs de ballet. “Parysatis”, een toneelstuk naar de gelijknamige roman uit 1890, van Jane Dieulafoy (1851-1916), beschreven als een spectaculair drama, gebaseerd op de bloeddorstige koningin van het oude Perzië, had zijn eerste uitvoering in augustus 1902, in de paradijselijke, Zuid-Franse badplaats Béziers, niet ver ten noorden van de Spaanse grens.

Vier jaar eerder had een rijke impresario daar een enorme arena verworven en omgebouwd tot een amfitheater om er een muziekfestival te organiseren. De akoestiek van het openluchttheater was zo goed dat Saint-Saëns bereid gevonden werd om het eerste Béziers-festival in te luiden met een lyrische tragedie, getiteld “Déjanire”, gebaseerd op het leven van Hercules. Deianeira was nl. de vrouw van Herakles, die ontvoerd werd door Nessos. Het jaarlijks festival richtte zich regelmatig op zijn muziek, en de stad eerde de componist zelfs met de ‘Avenue Saint-Saëns’. De toneelmuziek bij het drama “Parysatis” vroeg om een groot orkest, vocale solisten en een koor, en werd met veel lof ontvangen. Het stemmige ‘Airs de ballet’, een korte introductie en drie exotische dansen, werd afzonderlijk gepubliceerd en maakt gebruik van harpen, ‘crotales’ (antieke cimbalen) en opvallende combinaties van sensueel, oosters klinkende strijkers en blazers.

Tussen 1864 en 1920 componeerde Camille Saint-Saëns (1835-1921), 13 opera’s. Van die 13 opera’s hield helaas enkel “Samson et Dalila” repertoire. Samson et Dalila, een grand opera in drie bedrijven op een Frans libretto van Ferdinand Lemaire, werd voor het eerst opgevoerd in Weimar in het Grossherzogliches (Groothertogelijk) Theater (nu de Staatskapelle Weimar ) op 2 december 1877 in een Duitse vertaling. De opera was gebaseerd op het Bijbels verhaal van Simson en Delilah in hoofdstuk 16 van het boek Rechters in het Oude Testament. Het is de enige opera van Saint-Saëns die regelmatig wordt opgevoerd. De liefdesscène in het tweede bedrijf in Delilah’s tent is een van de decorstukken die de Franse opera definiëren. Twee van Delilah’s aria’s zijn bijzonder bekend, “Printemps qui commence” en “Mon cœur s’ouvre à ta voix”.

De “Air de Dalila” dateert van enkele maanden voor het einde van de oorlog. Ze werd gecomponeerd in De Panne aan de Belgische Noordzeekust, waar koningin Elisabeth van België (1876-1965) (foto), met wie Saint-Saëns bevriend was geraakt, haar toevlucht had gezocht. Zelf een goede muzikante, oprichtster van de beroemde wedstrijd die naderhand haar naam zou dragen, had de koningin sinds het uitbreken van de oorlog geen viool meer kunnen spelen. Geraakt door haar moed en plichtsbesef, arrangeerde Saint-Saëns op haar verzoek, Delilahs aria “Printemps qui commence”. Het arrangement is gecomponeerd voor exclusief gebruik door de koninklijke familie en is nooit gepubliceerd. Uit “Samson et Dalila” horen we twee memorabele momenten, de aria, “Mon cœur s’ouvre à ta voix” in een arrangement voor cello en orkest, en het fenomenaal “Bacchanale”.

Opgedragen aan Paquita Sarasate (1853-1921), de zus van de beroemde violist, maakt de eveneens hier opgenomen, “Jota aragonese”, op. 64 (1880), deel uit van een reeks stukken, die Saint-Saëns componeerde op basis van dansen van Spaanse oorsprong. Als een drievoudige dans die in heel Spanje voorkomt en qua vorm vergelijkbaar is met de fandango, bestaat de jota uit een reeks korte thema’s die vervolgens met elkaar worden gemengd. Er zijn drie versies van de Jota aragonese. Eerst voor twee piano’s, gevolgd door viool en piano en vervolgens de orkestversie, vestigde het werk zich uiteindelijk in het concertrepertoire.

Zahia Ziouani (1978), de tweelingzus van de celliste Fettouma Ziouani, werd geboren in Parijs van Algerijnse ouders. In 1981 verhuisde haar familie naar Pantin, waar ze nog steeds woont. Op 8-jarige leeftijd leidde ze haar schoolkoor en nam ze gitaarlessen aan het conservatorium. Op 12-jarige leeftijd leerde ze altviool en sloot zich aan bij het studentenorkest, waarna ze de ambitie had om professionele dirigent te worden. Afgestudeerd in muzikale analyse, orkestratie en musicologie aan de Paris – Sorbonne Universiteit, won ze verschillende conservatoriumprijzen (altviool, klassieke gitaar, kamermuziek). Zahia Ziouani studeerde directie bij Sergiu Celibidache . In 1998 richtte ze het Divertimento Symphony Orchestra op, een groep van 70 muzikanten uit Île-de-France, waarvan ze de muzikale leiding heeft. In 2007 werd ze benoemd tot eerste gastdirigent van het Nationaal Orkest van Algerije als onderdeel van het evenement “Algiers, hoofdstad van de Arabische cultuur”. Ze is ook adjunct-dirigent van het instrumentale ensemble Densités 93.

Zeer gevoelig voor de problemen van toegang tot cultuur voor alle doelgroepen, wijdt Zahia Ziouani zich aan acties en projecten om het publiek bewust te maken van de promotie van symfonische en lyrische muziek. Ze is verbonden aan de artistieke en pedagogische leiding van het DEMOS-project (Muziekeducatief instrument met een sociale roeping).

De uitvoerders zijn het Orchestre Divertimento en het Ensemble Amedyez, Rachid Brahim-Djelloul, viool, Fettouma Ziouani, cello, Patrick Messina, klarinet, Silvia Careddu, traverso, en Stéphane-France Léger, harp.

Tracklist:

Camille Saint-Saëns (1835-1921)

Parysatis

• Introduction et Air de ballet n°1
• Air de ballet no2
• Air de ballet no3

Idir (1945-2020)

• A vava Inouva, pour chant, violoncelle et harpe (paroles de Mohamed Benhamadouche – transcription Smail Benhouhou et Antonin Mège)

Camille Saint-Saëns

• Tarentelle, pour flûte, clarinette et orchestre, op. 6

Rachid Brahim-Djelloul (1964)

• Introduction à la Jota aragonese sur le poème Dhebyou Essahara de l’émir Abdel Kader

Camille Saint-Saëns

• Jota aragonese, op. 64

Improvisation Istikhbar Mezmoum – Introduction à Mon cœur s’ouvre à ta voix, pour violon et violoncelle

Camille Saint-Saëns

Samson & Dalila

• Mon cœur s’ouvre à ta voix, pour violoncelle et orchestre (arr. Antonin Mège et Fettouma Ziouani)
• Danse Bacchanale

Suite Algérienne en do majeur, op. 60

• En vue d’Alger 

Improvisation Istikhbar Zidane – Introduction à Inqileb : Yabadi el Hosn

• Inqileb : Yabadi el Hosn (arr. Smail Benhouhou et Rachid Brahim-Djelloul)

Camille Saint-Saëns

Suite Algérienne en do majeur, op. 60

• Rhapsodie mauresque

Improvisation

• Introduction à Leyla
• Leyla (arr. Smaïl Benhouhou, d’après un poème d’Ahmed El Alaoui)

Camille Saint-Saëns

Suite Algérienne en do majeur, op. 60

• Rêverie du soir

Improvisation

   Introduction à Chanson mauresque de Tunis

Francisco Salvador-Daniel (1831-1871)

• Chanson mauresque de Tunis (arr. Smail Benhouhou et Rachid Brahim-Djelloul)

Bacchanale Saint-Saëns et la Méditerranée Divertimento Zahia Ziouani cd harmonia mundi HMM905373