Naar aanleiding van de 75ste verjaardag van de Cobra-beweging (1948 – 1951), tonen de tentoonstelling en het boek de nauwe verwantschap van Cobra met de vrije expressieve werkwijze van diverse kunstenaars door de jaren heen. Wel 150 schilderijen, sculpturen, werken op papier, foto’s, en keramiek benadrukken het blijvend universeel karakter van Cobra.

Door Cobra kunstwerken naast die van andere, niet aan Cobra gelinkte kunstenaars te plaatsen, bv. door Appel naast Picasso te plaatsen, maar ook dichtbij een reliëf van Schwitters, ontstaan nieuwe dwarsverbanden in stijl, zeggingskracht of betekenis. Picasso was belangrijk voor het loslaten van een logische relatie tussen kleur en vorm en bij Schwitters werd het beeld van het schilderij (reliëf) ‘opengebroken’. Of u kan ervaren hoe de speelsheid van Klee en de sprookjesachtige vormen van Mirò belangrijk zijn geweest voor schilders als Brands, Wolvecamp en Rooskens.

In de jaren 1934-1948 ontwikkelde zich een spontane, abstracte kunstvorm die uniek was voor Denemarken en later een belangrijke wegbereider zou zijn voor de Cobra-beweging (1948-1951). De kunstenaars die Cobra begonnen kwamen uit Nederland, België en Denemarken. De Nederlandse en Belgische kunstenaars waren relatief jong, in tegenstelling tot de Deense kunstenaars die gemiddeld tien à vijftien jaar ouder waren. Zij hadden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog al een artistieke ontwikkeling doorgemaakt en veel kunst tentoongesteld. Daarmee hadden ze een grote invloed op de jongere generatie Cobra-kunstenaars.

Cobra was een internationale beweging van jonge, vooruitstrevende kunstenaars. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog veroorzaakten zij een revolutie: een doorbraak in de moderne kunst en waarvan bepaalde aspecten nog steeds doorwerken in kunstopvattingen en kunstuitingen van nu. De beweging werd officieel opgericht op 8 november 1948 in Parijs. De naam Cobra is een samenstelling van: Copenhagen, Brussel en Amsterdam, de hoofdsteden waar de oprichters van deze kunstenaarsgroep vandaan kwamen. Jorn uit Denemarken, Dotremont en Noiret uit België, Appel, Corneille en Constant uit Nederland. Later sloten er meer kunstenaars aan en samen gooiden ze het roer helemaal om.

“We wilden helemaal opnieuw beginnen, net zoals een kind”. Met deze uitspraak verwoordde kunstenaar Karel Appel een van de belangrijkste uitgangspunten van de internationale Cobra-beweging (1948-1951). Na een tijd waarin elke expressie was onderdrukt en in de meeste steden de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog nog moesten worden opgeruimd, werden vrijheid en vitaliteit kernbegrippen voor de Cobra-kunstenaars.

“Vrijheid zonder grenzen”, van Appel tot Basquiat, toont Cobra’s nauwe affiniteit met de creatieve vrije uitdrukking van kunstenaars door de jaren heen in verrassende combinaties. Werken van Cobra-artiesten zoals Appel, Constant en Alechinsky worden getoond met voorlopers zoals Van Gogh, Picasso, Miró en Munch, met collega’s zoals Pollock en recentere artiesten zoals Basquiat.

Daarnaast zijn werken te zien van tijdgenoten zoals Pollock, Katzuo Shiraga, Dubuffet en Willem de Kooning en opvolgers zoals Baselitz, A.R. Penck, Martha Jungwirth, Jean-Michel Basquiat, Tal R, Cecily Brown en Eva Räder en vele andere bekende en minder bekende kunstenaars. Bijzondere, indrukwekkende en soms verfijnde werken laten zien hoe de creatieve energie en vrijheid van de Cobra-beweging nog steeds een inspiratiebron zijn voor kunstenaars van vandaag.

Speciale aandacht is er in de tentoonstelling voor het werk van een groep vrouwelijke kunstenaars zoals Lotti van der Gaag, Ferdi, Jacqueline de Jong, Frieda Hunziker (foto), Dora Tuynman tot Judit Reigl, Cecily Brown en Tanja Ritterbex. Met name voor hen die al in de jaren vijftig en zestig begonnen, waren de mogelijkheden om hun werk te kunnen tonen nog gering. In een door mannelijke collega’s gedomineerde kunstwereld was het niet gemakkelijk om door te breken of op gelijke voet te worden behandeld.

Er verschijnt een podcast waarin verschillende kunstliefhebbers waaronder Jeroen Krabbé anekdotisch vertellen over hun band met Cobra kunst. In de Cobra Pakt Uit!-weekenden (aan het einde van elke maand) staan er bijzondere activiteiten op het programma. Zo geeft jazzmuzikant Michael Varekamp een muzikale lezing, waarin ook de belangrijke rol die de jazzmuziek speelde in de Cobra beweging naar voren komt. Tijdens de zomermaanden van 8 juni t/m 6 oktober is het museum op donderdag en vrijdag extra lang geopend tot 20 uur. Ook het museumcafé met terras blijft tot die tijd open.

De tentoonstelling werd samengesteld door gastconservator Maarten Bertheux (foto). Hij heeft meerdere tentoonstellingen met Cobra-kunstenaars gemaakt en is vertrouwd met de collectie van het Cobra Museum. Bertheux was overigens voorheen als conservator verbonden aan het Museum Boijmans Van Beuningen en het Stedelijk Museum Amsterdam.

Speciaal voor deze bijzondere viering is een tweetalige catalogus uitgegeven in samenwerking met Waanders Uitgevers. Deze catalogus bevat bijdragen van kunstcritica en auteur Joke de Wolf, gastconservator Maarten Bertheux en oud-directeur Stedelijk Museum Amsterdam Rudi Fuchs.

Tentoonstelling 2 juni 2023 t/m 8 oktober 2023 Cobra Museum voor Moderne Kunst Amstelveen.

Grenzeloos en vrij/Freedom without borders   bladz. geïllustreerd Nederlands Engels uitg. Waanders ISBN  9789462624856