“Ex Tenebris ad Lucem, Venetian Music of Penitence From a Time of Plague (1575-1577)”, door Concerto Palatino o.l.v. Bruce Dickey, op het label passacaille. Magnifiek!

In 1575/1577 werd Venetië getroffen door een ongewoon ernstige pestepidemie die een derde van de bevolking uitroeide. Om de pest af te wenden werd al in 1575 begonnen met de bouw van de Chiesa del Redentore. Bij de inwijding van deze kerk en bij latere diensten werd muziek uitgevoerd door de beste componisten van de stad. Enkele van deze werken zijn hier te horen door de uitstekende zangers en instrumentalisten van het ensemble Concerto Palatino, onder wie Hana Blaziková, Alex Potter en Veronika Skuplik. Op het programma staat werk van Andrea (1510-1586) en Giovanni Gabrieli (1557-1612), Robert Kyr (1952), Giovanni Croce (1557-1609) en Giovanni Battista Grillo (1570-1622).

De 16de eeuw beleefde een aanzienlijke ontwikkeling van de Cappella Ducale van San Marco, die tot het einde van de 17de eeuw, het belangrijkste centrum van muzikale activiteit in de stad was. Bewijzen hiervoor is de overvloed aan belangrijke musici die het ontving in die “Gouden Eeuw”, hetzij als maestri di cappella, of als organisten (Claudio Merulo, Andrea en Giovanni Gabrieli), of als virtuoze instrumentalisten (de cornetspeler Giovanni Bassano). Claudio Merulo en Andrea Gabrieli speelden daarnaast een belangrijke rol in de opkomst van de Venetiaanse klaviermuziek en van muziek in de concertato-stijl. Zijn neef Giovanni Gabrieli kan worden beschouwd als de vaandeldrager van de Venetiaanse school als geheel.

De pestepidemie van 1575-1577 woedde in Centraal-Europa en Noord-Italië. Deze epidemie is het best bekend wegens het optreden van aartsbisschop Carolus Borromeus in Milaan en wordt daarom ook de pest van de heilige Carolus genoemd. De epidemie begon in Hongarije en werd er waarschijnlijk binnengebracht door Turken die daar leefden. De pest verspreidde zich langsheen de handelswegen en voornamelijk langs de Donau richting Zwitserland en Trento. Vandaar verspreidde de epidemie zich verder naar Venetië, Mantua en Milaan.

De pest bereikte Venetië in 1575 en veroorzaakte er in de loop van twee jaar 50.000 doden. Door haar handelsbetrekkingen met het oostelijk Middellandse Zeegebied, waar de pest endemisch was, had Venetië al verschillende epidemieën van de pest meegemaakt. Na de Zwarte Dood (epidemie van 1348) waren er nog uitbraken in 1462, 1485 en 1506. De epidemie van 1575-1577 was de eerste waarvan het aantal doden werd bijgehouden in de stad. De stad was voorbereid op ziekte uitbraken en kende een systeem van quarantaine voor scheepsbemanningen die mogelijk een besmettelijke ziekte met zich meedroegen. Die werden afgezonderd op het eiland Lazaretto Nuovo waar in de loop van de 16e eeuw het gebouw Tezon Grande werd voltooid, een gebouw van meer dan 100 meter lang en een van de grootste publieke gebouwen van de republiek.

In september 1576 smeekte de Venetiaanse Senaat Goddelijke hulp af en beloofde een nieuwe kerk te bouwen gewijd aan Christus de Verlosser. In mei 1577 werd de eerste steen van de kerk Il Redentero gelegd onder leiding van Andrea Palladio en in juli 1577, werd een processie gehouden als dank voor het einde van de epidemie. Deze processie werd en bleef een jaarlijkse traditie.

“Concerto Palatino della Signoria di Bologna” was een blazersensemble en een belangrijke maatschappelijke instelling in Bologna, verbonden aan San Petronio, dat ochtend- en avondconcerten speelde in de stad. Het begon in de 13de eeuw als een groep van acht trompetters. Eind 15de eeuw werden er trombones toegevoegd. De bezetting bestond van 1537 tot 1779, uit acht trompetten, vier pifari of schalmeien, later cornetten, vier trombones, twee violen en trommen. De leden waren ook docenten aan het Liceo.

De naam “Concerto Palatino” werd in 1986, nieuw leven ingeblazen door de Amerikaanse cornettist, Bruce Dickey en de Nederlandse (barok)trombonist, Charles Toet (1951) (foto), als een van de eerste historisch geïnformeerde ensembles, die het repertoire van de originele alta capella-ensembles uitvoerden. Heel, heel bijzonder. Bruce Dickey (1948) (foto’s), die eerst trompet en blokfluit speelde, wijdde zijn leven ook aan de heropleving van de zink. Gedurende meer dan 30 jaar heeft hij het instrument onderwezen aan de Schola Cantorum Basiliensis. Hij ontving in 2000 de prestigieuze Christopher Monk Award van de Historic Brass Society, en in 2007 verleende de Britse dirigent en musicoloog, Andrew Parrott, hem de “Taverner Award”. In de loop van zijn lange loopbaan speelde Dickey o.a. met Gustav Leonhardt, Frans Brüggen en Nikolaus Harnoncourt, was hij 10 jaar lid van Jordi Savalls Hesperion XX, en trad hij vaak op met o.a. Ton Koopman, Monica Huggett, Philippe Herreweghe, Andrew Parrott en Konrad Junghänel. Naast zijn docentschap in Bazel doceerde hij ook aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, de Accademia Chigiana in Siena en het Early Music Institute in Indiana University. Hij gaf meestercursussen in de Verenigde Staten, Canada, Europa en Japan en was o.a. jurylid voor de prestigieuze, internationale wedstrijd barokinstrumenten, in het kader van het Festival Musica Antiqua in Brugge.

Tracklist:

Andrea Gabrieli:

O crux splendidior

Nativitas tua, Dei genetrix virgo

Psalm 31 “Beati quorum remissae sunt” Bubonic Plague Victims In Art Are Often Suffering From Leprosy — Or Not  Depicted At All : Goats and Soda : NPR

Usquequo Domine

Eructavit cor meum

Deus, Deus meus, respice in me

Robert Kyr: Vigil From Darkness into Light (2022)

Giovanni Gabrieli: Deus, Deus meus ad te de luce vigilo

Andrea Gabrieli: Psalm 6: Domine ne in furore tuo

Giovanni Croce: Miserere mei

Giovanni Battista Grillo: Exaltabo te Domine

Giovanni Gabrieli: Jubilate DeoA Chronology of the Black Plague in Venice - History Walks in Venice

A Chronology of the Black Plague in Venice - History Walks in Venice

Ex Tenebris ad Lucem, Venetian Music of Penitence From a Time of Plague (1575-1577) Concerto Palatino Bruce Dickey Hana Blažíková cd passacaille PAS 1135

https://www.stretto.be/2021/10/22/venezia-1631-la-festa-della-salute-zur-befreiung-von-der-pest-for-the-delivrance-from-the-plague-door-ecco-la-musica-op-het-label-christophorus/