Het ene jaar verbleef hij in Den Haag, het andere in Brussel. Kom in deze magistrale uitgave alles te weten over het leven aan het hof ten tijde van de Nederlandse koning Willem I (1772-1843), dankzij het indrukwekkend onderzoek van dr. Joost Welten.
Voorafgegaan door de Franse tijd van 1794 tot 1815, maakten de Zuidelijke Nederlanden van 1815 tot 1830, deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de Napoleontische oorlogen was er nl. nood aan een sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk. In 1814 werd door het Verdrag van Parijs beslist dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden herenigd zouden worden in één staat. Dit werd een jaar later bevestigd door het Congres van Wenen. Deze Nederlandse tijd of dit Hollands Tijdvak eindigde weliswaar met de Belgische Revolutie en de troonsafstand in 1840, van koning Willem.
Willem Frederik Prins van Oranje-Nassau (1772-1843), een zoon van stadhouder Willem V (“Willem Batavus”) van Oranje-Nassau, de laatste erfstadhouder van de Republiek der Verenigde Nederlanden (1751-1795), en prinses Wilhelmina van Pruisen, een nicht van koning Frederik II van Pruisen, werd na de nederlaag van Napoleon in de Slag bij Leipzig in 1813, in Amsterdam, ingehuldigd als ‘soeverein vorst’ der Verenigde Nederlanden (foto).
Op 16 maart 1815, riep hij zichzelf als Willem I, uit tot koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en hertog van Luxemburg, waarna hij in september 1815, in Brussel ingehuldigd werd als koning. Voor de koning werd trouwens een nieuw Koninklijk Paleis in Brussel gebouwd. Hij moest weliswaar de Nassause erflanden, Nassau-Dillenburg, Siegen, Hadamar en Dietz, aan Pruisen afstaan en zijn nieuw koninkrijk fungeerde als buffer voor zowel Frankrijk als het Verenigd Koninkrijk.
Willem Frederik Prins van Oranje-Nassau trouwde in 1791 met zijn volle nicht, de heel artistieke, Wilhelmina van Pruisen (1774-1837) (“Mimi”) (foto), een zuster van koning Frederik Willem III van Pruisen. Het paar woonde in paleis Noordeinde en er werden vijf kinderen geboren, onder wie prins Willem Frederik George Lodewijk, de omstreden, toekomstige koning, Willem II der Nederlanden (1792-1849), die in 1816, in het huwelijk trad met Anna Paulowna, een dochter van tsaar Paul I van Rusland.
Naast zijn 5 kinderen, werd Willem I tussen 1807 en 1812, weliswaar ook vader van twee dochters en twee zonen, die hij verwekte bij Maria Dorothea Hoffmann, mogelijk de hofdame Julie von der Goltz (1780-1841), de dochter van Karl Franz von der Goltz (1740-1804), de Pruisische minister van oorlog. De kinderen kregen de achternaam Von Dietz, naar een van de titels van Willem I (het graafschap Diez (foto) in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts). Nabij het stadje ligt Slot Oranienstein (foto), een kasteel van het Huis Oranje-Nassau.
‘Het hof is hier ontzaglijk briljant’, schreef een vrouw in 1829, nadat ze in het paleis in Brussel een bal had bezocht. Het ene jaar resideerde koning Willem I in deze stad, het andere in Den Haag. In beide steden beschikt hij over een paleis en een aparte hofhouding. Personen uit de voornaamste adellijke families van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden speelden daarin een sleutelrol. Zowel letterlijk als figuurlijk danste men rond de koning. Mannen die vooruit wilden in hun ambtelijke of militaire carrière, ondernemers op zoek naar kredieten, kunstenaars die een mecenas nodig hadden, mensen die geen rust kenden zonder ereteken op de borst, ze schakelden allemaal hun netwerk in om het oor van de koning te krijgen en hun wensen te verzilveren. Als makelaars op het pad naar succes speelden vrouwen o.a. Prinses Louise Van Oranje-Nassau en Prinses Wilhelmina Van Pruisen, daarbij een belangrijke rol. Op de achtergrond hadden ze meer invloed dan tot nu werd toegedacht.
Willem I probeerde het ideaal te realiseren waarvoor zijn voorvader Willem van Oranje streed, maar dat voor hem onbereikbaar bleef, nl. de Nederlanden bijeenbrengen als onafhankelijke staat. Wanneer hij echter in 1840, het voornemen had om te hertrouwen met de katholieke Belgische gravin Henriette d’Oultremont de Wégimont (1792-1864) (foto), een voormalige hofdame van zijn (eerste) echtgenote Wilhelmina, leidde tot veel publieke verontwaardiging, wat uiteindelijk de reden was voor zijn abdicatie.
Hij verhuisde daarop naar Berlijn, trouwde in februari 1841, met Henriëtte d’Oultremont de Wégimont en ging voor de tweede keer wonen in het Niederländisches Palais aan Unter den Linden in Berlijn. Twee jaar later overleed hij en zijn stoffelijk overschot werd op in januari 1844, bijgezet in de Koninklijke Grafkelder in de Nieuwe Kerk in Delft. Henriette verhuisde daarop naar Schloss Rahe (foto) in Laurensberg nabij Aken, waar ze in 1864, op 72 jarige leeftijd, overleed. Op haar verzoek werd ze begraven in het familiegraf van het kasteel van Wégimont (foto) in Ayeneux/Soumagne in België.
Dit kasteel is berucht geworden vanwege zijn geschiedenis als Lebensborn-kraamkliniek en tehuis (“Heim Ardennen”), waar de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog buitenechtelijke kinderen, verwekt door Duitse soldaten, lieten opvangen in de aanwezigheid van hun niet-Duitse moeders. Ook de vrouwen van SS-officieren konden hier in alle rust bevallen. Dit alles was in navolging van het kasteel Levedale, ook bekend als het Neromhof (foto), in Wolvertem, een dorp in de provincie Vlaams-Brabant en nu een deelgemeente van de gemeente Meise. In augustus 1942, was nl. eerst dit kasteel omgevormd tot een materniteit, een Mütterheim binnen het nazi-Lebensborn-project, om een zuiver, arisch ras te scheppen in overeenstemming met de nationaalsocialistische rassenideologie. Als doopgeschenk kreeg ieder kind een kandelaar mee, die gemaakt was door een gevangene van het concentratiekamp Dachau. Na de opening van de Lebensborn-kraamkliniek van Wégimont, waar in april 1943, de eerste kinderen werden geboren, eindigen de “activiteiten” in Wolvertem. Niet alleen in nazi Duitsland, maar ook in het huidige Oostenrijk en Polen, als in bezette landen zoals België, Nederland, Luxemburg en vooral Noorwegen, richtte Lebensborn geboortehuizen op.
Het bekendst geworden (overigens, buitenechtelijk) Lebensbornkind (“Krigsbarn”) is wellicht, Anni-Frid Lyngstad, één van de 2 zangeressen van…Abba. SS’rs kregen nl. het bevel om zo veel mogelijk kinderen te verwekken bij Noorse meisjes. Anni-Frids moeder overleed in september 1947, en op 11-jarige leeftijd maakte Anni-Frid (Frieda) haar debuut als zangeres tijdens een voorstelling ten bate van het… Rode Kruis. Na 2 huwelijken/scheidingen, huwde de ondertussen oma geworden, Anni-Frid, met de Duitse prins, Heinrich Ruzzo Reuss von Plauen (1950-1999). Ze werd bijgevolg, prinses en de stiefmoeder van de tweelingdochters, Henriëtte en Pauline, uit Reuss’ eerste huwelijk met Mette Rinde, en ze werd een goede vriendin van het Zweeds koningspaar, meer bepaald van koningin Silvia. Heinrich Ruzzo Reuss von Plauen overleed echter in november 1999, op 49-jarige leeftijd, aan lymfeklierkanker.
Vier jaar lang zocht historicus dr. Joost Welten naar vergeten brieven en dagboeken. Zijn vondsten bieden dan ook in 7 uitgebreide hoofdstukken, een indrukwekkend intieme inkijk in het hofleven rond Willem I en tonen tegelijk de verstrengeling van dat hofleven met landsbestuur en politiek. “In 1815”, schrijft Welten, “beleeft het rijk zijn tweede geboorte, ditmaal als Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, en wederom is Willem dank verschuldigd aan Napoleon. Door zijn harde optreden in de jaren 1810-1813 in het door Frankrijk ingelijfde Nederland, heeft Napoleon de basis gelegd voor een nationale verbroedering, die de oude tegenstelling tussen patriotten en orangisten overstijgt. En met zijn terugkeer uit Elba in het voorjaar van 1815 geeft hij een impuls aan de vereniging van de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden.”
“Vrijwel meteen nadat het nieuws bekend is geworden dat Napoleon de macht in Parijs heeft overgenomen”, zo lezen we nog, “roept Willem zich uit tot koning van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Hij heeft de stille instemming van de geallieerden, die een krachtige staat aan de noordgrens van Frankrijk wensen als barrière tegen een nieuwe expansiepolitiek van dat land. De definitieve krachtmeting tussen napoleontisch Frankrijk en de rest van Europa vindt niet geheel toevallig plaats in die nieuwe staat, het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De glooiende vlakten ten zuiden van Brussel lenen zich hier uitstekend voor. Na de slag bij Waterloo op 18 juni 1815 is het lot van Napoleon beslist en breekt een voor Europa ongekend lange tijd van vrede tussen de grootmachten aan”.
Joost Welten is historicus. Hij is in 2007 aan de Universiteit Utrecht gepromoveerd op de studie “In dienst voor Napoleons Europese droom. De verstoring van de plattelandssamenleving in Weert”. Deze studie is door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen bekroond met de De la Court-prijs. Samen met Johan De Wilde publiceerde Joost Welten de memoires van een Vlaamse soldaat, onder de titel: “Met Napoleon naar Moskou. De ongelooflijke overlevingstocht van Joseph Abbeel” (Leuven – Uitgeverij Davidsfonds). In 2015 verscheen zijn boek “Antihelden. Bijzondere levens van gewone mensen uit de tijd van Napoleon” (Leuven – Uitgeverij Davidsfonds/ Zwolle – WBooks). Dit werk geeft een overzicht van de Franse tijd in Vlaanderen en Nederland, aan de hand van levensgeschiedenissen van gewone mensen.
Joost Welten Dansen rond de troon van Willem 480 bladz. geïllustreerd uitg. Sterck & De Vreese ISBN 9789464710540