De affiniteit die Keith Jarrett heeft met klassieke muziek is bekend. Zijn solo piano-opnames binnen het genre bevat muziek van o.a. Mozart, Shostakovich, Barber, Gurdjieff, Händel, Bartók en Arvo Pärt. De muziek van Johann Sebastian Bach domineert weliswaar zijn klassiek portfolio. Op zijn dubbel cd “Carl Philipp Emanuel Bach”, speelt hij nu voor het eerst subliem werk van een zoon van Johann Sebastian.

Meerdere leden van de familie Bach speelden een instrument en maakten samen “Hausmusik”. Johann Sebastian Bach was de vader van musici. Vier van zijn twintig kinderen werden nl. belangrijke componisten. Deze zonen waren vernieuwers. Hoewel erkend als een meestervakman, werd J.S. toen de barokperiode plaats maakte voor nieuwe stijlen aangezien als ouderwets. Gedurende ongeveer twee eeuwen waren het zijn zonen die vader Bach grotendeels in de schaduw plaatsten.

De Bachs, de Erfurter Linie en de Arnstädter Linie, waren een muzikaal heel getalenteerde familie. In Thüringen werd de naam Bach zelfs synoniem voor musicus. Bach en zijn twee oudste zoons, de componisten Carl Philipp Emanuel en Wilhelm Friedemann, uit zijn eerste huwelijk met Maria Barbara, waren uitstekende violisten. De schoonzoon Johann Christoph Altnickol (1720-1759) uit het markgraafschap Opper-Lausitz, die gehuwd was met Elisabeth Juliane Friederica, een dochter uit Bachs tweede huwelijk, speelde cello en contrabas, Anna Magdalena en haar oudste stiefdochter Catharina Dorothea, zongen, en de jonge kinderen uit Bachs tweede huwelijk, o.a. Johann Christoph Friedrich (de “Bückeburger Bach”) en Johann Christian, (de “Milanese” of “Londense” Bach), speelden als kind reeds makkelijke stukken van hun vader.

Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788) was de tweede zoon van Johann Sebastian Bach en Maria Barbara Bach. Zijn naam wordt gemakshalve vaak afgekort tot ‘C.P.E.’, hoewel C. Ph. E. zijn correcte voorletters waren. Deze Bach wordt de “Hamburgse” of “Berlijnse Bach” genoemd. Hij studeerde rechten in Leipzig en Frankfurt aan de Oder, maar werd in 1740 hofmusicus (klavecinist) van Frederik de Grote in Potsdam. De koning zelf was een bekwaam fluitist en componist.

Carl Philipp Emanuel Bach componeerde er de “Preußische Sonaten” (1742) voor Frederik II, de 6 “Württembergischen Sonaten” (1744) voor de jonge hertog Carl Eugen von Württemberg en de “Sechs Klaviersonaten mit veränderten Reprisen” (1760) voor prinses Anna Amalia (foto). Hij was een belangrijk muziektheoreticus voor klavierinstrumenten en was in die hoedanigheid, de vader van de moderne pianotechniek. Zijn “Versuch über die wahre Art das Klavier zu spielen” (1753-1762) was en bleef fundamenteel voor de kennis van de stijl van klavierinstrumenten in de tweede helft van de 18de eeuw. In 1767 volgde hij zijn peetoom Georg Philipp Telemann op als Kapellmeister van de vijf hoofdkerken van Hamburg. Hij legde zich vanaf dan hoofdzakelijk toe op het componeren van religieuze muziek en bleef er wonen tot zijn dood.

Tussen 1738 en 1768 woonde en werkte C.P.E. Bach (1714-1788) als klavecinist en componist in Ruppin en Berlijn. Daar componeerde de “Berlijnse Bach” o.a. zijn Magnificat (1749), een Paas cantate (1756), verschillende symfonieën en concerti, drie Liederbände, zijnde Geistliche Oden en liederen op teksten van Gellert (1758), Oden met melodieën (1762) en Sing-Oden (1766) en wereldlijke cantaten. C.P.E. Bach was een productieve componist van concerti, vooral voor klavier. Maar, net als zijn vader componeerde hij vaak een concerto voor verschillende instrumenten, waardoor het moeilijk te bepalen was, welke versie oorspronkelijk was. Deze zoon van Sebastian Bach bleek o.a. mede aan de basis te liggen van het samenspelen tussen klavier en viool.

Daarnaast verscheen tussen 1753 en 1762, naar het voorbeeld van Quantz’ “Versuch einer Anweisung die Flöte traversiere zu spielen” en deels Leopold Mozarts “Versuch einer gründlichen Violinschule”, zijn pedagogisch werk, “Versuch über die wahre Art das Clavier zu spielen”. Daarin was hij één van de belangrijkste en eerste vertegenwoordiger van de nieuwe ‘Empfindsame Stil’, die sterk de nadruk legde op gevoelvolle expressie. In de klaviermuziek van C.P.E. Bach, met zijn complexe stilistische eisen aan de uitvoerder, werden drama en intensiteit, getemperd door de elegantie van de Verlichting en de invloed van de barok. Bepaalde van zijn klaviermuziek verscheen in bundels, “Clavierstücke verschiedener Art”, Wq. 112, in 1765, “Kurze und Leichte Clavierstücke”, Wq. 113–114, in 1766, en 6 verzamelingen “Clavier Sonaten für Kenner und Liebhaber”, Wq. 55–59, 61, tussen 1779 en 1787.

Naast schitterende concerti en symfonieën, componeerde C.P. E. Bach ook opmerkelijke liederen en odes die veel verder gingen dan het programma van de Berliner Liederschule, omdat hij voor het eerst op zoek ging naar een innerlijke, persoonlijke en emotionele expressie in muziek. Tijdens de Verlichting/Aufklärung hadden componisten nl. voor het eerst hun eigen zangscholen. In Berlijn, dat werd beschouwd als hét centrum van de Verlichting, schreef Christian Gottfried Krause, advocaat bij het Hof van Beroep, in 1753, “Von der musikalischen Poesie”, een esthetisch-muziek-theoretische tekst, die hij liet volgen door 2 delen, “Oden und Melodien”. Op basis daarvan, creëerden de componisten aan het hof van Friedrich II, Johann Joachim Quantz, Christoph Schaffrath, Franz Benda, Carl Heinrich, Johann Gottlieb Graun en Carl Philipp Emanuel Bach, de eerste Berlijnse Liedschool, het toonbeeld van de “Berliner Klassik”. Volgens Krause’s principes moesten liederen eenvoudig en populair zijn en zich meer concentreren op de melodie dan op de klavierpartij. Deze, zo vond hij, werd best pas geschreven nadat eerst de melodie was gecreëerd.

Jarrett heeft aandacht voor het evenwicht en de verbeelding en een diep respect voor de improviserende, geanimeerde aard van deze veelzijdige partituren. Zijn typische benadering van is om de oorspronkelijke muziek respectvol voor zichzelf te laten spreken. Meer dan veel van zijn andere klassieke projecten komen deze composities overeen met Jarretts verkennende aard. Een erudiet gebruik van contrapunt en moeiteloosheid in de aanpassing van klassieke muziek voor een modern publiek, waarmee hij de inventiviteit en diversiteit aan van de 18^deeeuwse “Empfindsamer Stil” liet horen.

Keith Jarretts uitvoering van Carl Philipp Emanuel Bachs Württemberg Sonates is een openbaring. “Ik had de sonates gehoord, gespeeld op klavecimbel, en voelde dat er ruimte over was voor een pianoversie”, vertelt Jarrett. In deze uitstekende opname, gemaakt in 1994, en voorheen niet uitgebracht, was de pianist afgestemd op de expressieve implicaties van de verschillende sonates. Bachs eigenaardigheden, de zachte speelsheid van de muziek en de subtiele en plotselinge tempoveranderingen, bv. worden alle prachtig gespeeld. De vloeibaarheid van de hele uitvoering heeft een kwaliteit die misschien alleen kan worden overgebracht door een kunstenaar met grote improvisatievaardigheden. Opgenomen in de Cavelight Studio van Keith Jarrett in mei 1994, bevat deze dubbel cd ook een heel originele tekst van Paul Griffiths in het bijbehorend boekje. Niet te missen!

Keith Jarrett (1945) begon op driejarige leeftijd piano te spelen en met zeven jaar gaf hij zijn eerste recital met werken van Mozart, Bach, Beethoven en Saint-Saëns. Gedurende zijn jeugd werd Jarrett nl. onderwezen in klassieke muziek door Eleanor Sokoloff aan het Curtis Institute of Music in Philadelphia. Na zijn middelbare school verhuisde Jarrett naar Boston, Massachusetts, waar hij kortstondig het Berklee College of Music bezocht. In zijn tienerjaren kreeg hij de mogelijkheid compositie te studeren bij de vermaarde docente Nadia Boulanger, maar Jarrett verkoos naar New York te verhuizen om daar jazz te spelen. Een optreden van Dave Brubeck was hierbij een vroege inspiratie. In New York speelde hij in de beroemde jazzclub “Village Vanguard”, waarna hij begon te toeren met Art Blakey’s “The Jazz Messengers”.

Hij werd al snel opgemerkt door de drummer, Jack DeJohnette (met wie hij later een trio zou beginnen), die hem bij zijn bandleader, Charles Lloyd aanbeval. Tussen 1966 en 1968, was Jarrett pianist in het kwartet van Lloyd, een van de populairste jazzbands uit de jaren 60. Met Lloyd nam hij in 1966, de beroemde plaat “Forest Flower: Charles Lloyd at Monterey” op. Hierna speelde hij samen met Miles Davis. Naast zijn solo- en jazzwerk nam Jarrett ook heel wat cd’s op van klassieke componisten. Zo speelde hij werken van Bach, waaronder Das Wohltemperierte Klavier en de Franse suites, suites van Händel, Pianoconcerti van Mozart (meer bepaald de nrs. KV 271, 453 en 466; Adagio en Fuga (KV 546)), en de 24 Preludes en fuga’s van Sjostakovitsj (op. 87). In 2003 won Jarrett de Polar Music Prize, die ook wel de Nobelprijs voor de muziek wordt genoemd!

Carl Philipp Emanuel Bach Keith Jarrett 2 cd ECM NEW SERIES