Ter gelegenheid van de tentoonstelling, “Léon Spilliaert. Avec La Mer Du Nord”, georganiseerd door de Fondation de l’Hermitage, in Lausanne, verscheen onder leiding van Sylvie Wuhtmann, Aurélie Couvreur en Anne Adriaens-Pannier, “Léon Spilliaert en de Noordzee…”. In 2020, was  Anne Adriaens-Pannier, de curator van de retrospectieve tentoonstelling over Spilliaert in de Londense Royal Academy en het Parijse Musée d’Orsay, maar ook in 2023, plaatst ze Spilliaert in de kijker.

De Fondation de l’Hermitage in Lausanne wijdt een grote overzichtstentoonstelling aan de schilder Léon Spilliaert. De tentoonstelling “Avec la mer du Nord…” brengt een honderdtal werken samen van een van de belangrijkste Belgische kunstenaars van de 20e eeuw.

Als eenzame wandelaar liet Léon Spilliaert (1881-1946) zich in Oostende, geparfumeerd met “Brise d’Ostende”, het parfum ontworpen door zijn vader, begeesteren door de desolate en onheilspellende verlatenheid van de zeedijk. Zijn nachtelijke wandelingen, de fascinatie voor ruimtewerking en de expressie van oneindigheid, lagen aan de grondslag van de talrijke dijkzichten en vreemde marines, die hij tussen 1907 en 1909 creëerde en waarmee hij een unieke, formele vernieuwing inluidde.

Geboren in Oostende, in een burgerlijk gezin, was Léon Spilliaert een introvert en dromerig kind. Al op school vulde hij zijn notitieboekjes met vreemde tekeningen die de wereld om hem heen opnieuw uitvonden. Na een korte periode aan de Academie van Brugge ontwikkelde Léon Spilliaert al snel zijn eigen stijl als autodidact. Opgegroeid aan het water was de zee een van de belangrijkste inspiratiebronnen van de kunstenaar. Andere van zijn favoriete thema’s waren vrouwen, vreemde stillevens en opvallende zelfportretten. Op technisch vlak gebruikte de Belgische schilder geen olieverf zoals zijn toenmalige tegenhangers, maar Oost-Indische inkt. Hij maakt ook veel gebruik van Oost-Indische inkt, waarbij hij een enkele kleur nam die min of meer werd verdund, afhankelijk van de gewenste intensiteit.

Léon Spilliaert (1881-1946) werd gevormd door het contact met de literatuur van zijn tijd en die overtuigd was van zijn roeping als uitverkoren kunstenaar, waarin hij aan Nietzsche doet denken. Hij was de maker van een bijzonder origineel oeuvre geïnspireerd door metafysische vraagstellingen en de Vlaamse cultuur, en bijna uitsluitend op papier gemaakt. In een mix van grafische technieken zoals Oost-Indische inkt, potlood, zwart krijt, pastel, kleurpotloden en ook aquarel en gouache knoopte de Oostendenaar banden aan met het symbolisme en expressionisme van zijn tijd en leek hij in zijn meest radicale, uiterst vereenvoudigde landschappen de geometrische abstractie en het minimalisme aan te kondigen.

Léon Spillaert is geen onbekende in de Hermitage. De Stichting van Lausanne heeft enkele van zijn werken al twee keer tentoongesteld, tijdens een tentoonstelling gewijd aan België en een andere rond het thema van de schaduwen. “Met de Noordzee…” brengt dit keer een honderdtal werken samen uit 54 verschillende collecties. Het moet gezegd worden dat de koers van Léon Spilliaert fascineert, niet alleen door zijn originaliteit maar ook omdat de schilder productief is. Er zijn momenteel meer dan 4500 werken van zijn hand bekend.

Léon Spilliaert, de bijzondere kunstenaar uit Oostende aan de Belgische Noordzee, is bekend van zijn geheimzinnige strand- en dijkgezichten, zijn fascinatie voor huis, tuin- en keukenvoorwerpen, zoals een kamerplant of een teil, en vooral van zijn bizarre zelfportretten. Anne Adriaens-Pannier is meer dan een half leven begaan met het werk van Spilliaert.

“Spilliaert was geen schilder. Hij was een tekenaar”, vertelt Anne Adriaens-Pannier. “Zijn werk is intimistisch; je moet de tijd nemen om het te ontdekken. Als je dichtbij komt kijken, ontdek je heel wat. Met een fijn penseel en Oost-Indische inkt kon hij een droomwereld scheppen, met nu en dan wat kleuraccenten, en dat was het! Daarom werd hij ook niet geapprecieerd in zijn tijd…”

De kunstenaar verrast ook met zijn inlijsting, vertelt de curator. “Hij durft het beeld te snijden, zelfs op plaatsen waar je denkt ‘het is iets dat je niet kunt doen’, maar waardoor je je een veel grotere omvang kunt voorstellen van de ruimte om hem heen. Dit verklaart waarom fotografen en cinematografen zo dol zijn op zijn werk.”

Anne Adriaens-Pannier (1951), curator van de expo in Lausanne, is wereldwijd Spilliaert expert en heeft al ontelbare publicaties op haar naam staan, gewijd aan de Oostendse kunstenaar. Ze was van 1974 tot 2011, conservator en departementshoofd van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel, beheerde de verzameling werken op papier van het Museum Moderne Kunst, en organiseerde talrijke monografische en thematische tentoonstellingen. In 1989, vatte ze haar onderzoek naar het leven en werk van Léon Spilliaert aan en in 2003, promoveerde ze met een proefschrift over deze kunstenaar aan de Universiteit Gent. Hieruit vloeiden talrijke publicaties en het voorbereidend werk voor haar catalogue raisonné over Spilliaert voort.

In 2006 verscheen onder meer de monografie “Léon Spilliaert, de bezielde blik” (foto), die vertaald werd in het Engels (Léon Spilliaert, from the Depths of the Soul, 2019). Als bestuurder was ze verbonden aan de Stichting Walter Leblanc (2011-2015) en het Museum Art & Marges, beide in Brussel, en als voorzitter leidde ze de Stichting Luc Peire in Knokke (2012-2018). Sinds 2012 staat ze aan het hoofd van het Fonds Jos Knaepen van de Koning Boudewijnstichting en sinds 2015 van de Aankoopcommissie Erfgoedfonds van de Stichting. Vanaf 2016 tot 2021 was ze artistiek directeur van Het Spilliaert Huis in Oostende en organiseerde ze er acht thematische tentoonstellingen.

“Léon Spilliaert en de Noordzee…” 188 bladz. geïllustreerd Snoeck Publishers ISBN 9789461617644