Werner Egk, “Columbus”, met o.a. Ernst Gutstein, Fritz Wunderlich en Lia Montoya, en het Chor und Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Werner Egk, op het label Orfeo. Wrang en omstreden…

“Columbus”, een opera uit 1933, was oorspronkelijk een radio-opera (”Funkoper”), maar Egk herwerkte zijn opera in 1942, voor het podium en noemde het “Columbus, Bericht und Bildnis”. De oorspronkelijke première in München werd geprezen door de pers en het werk werd toegevoegd aan het repertoire van het Freiburg Theater. De herwerkte versie ging in 1942, in Frankfurt in première. Ontdek “Columbus” op deze opname uit 1963, met de legendarische tenor, Fritz Wunderlich, in de rol van koning Ferdinand.

Werner Egk eigenl. Werner Joseph Mayer (1901-1983), studeerde compositie, dirigeren en theorie bij Carl Orff in München. Egks eerste werken voor de radio waren een weerspiegeling van het linkse Weimar-milieu waarin Egk als componist opgroeide. Ze vormden de basis voor Egk’s latere werken, die voortdurend werden geprezen, zowel illustratief als dramatisch. In 1932 ging hij voor de Beierse radio werken en componeerde daartoe een zevental operawerken (radio-opera’s), waaronder “Columbus”. Die Zaubergeige | Puppetplays

undefined

Zijn echte doorbraak kwam weliswaar pas in 1935, met de “Volksoper”, “Die Zaubergeige”. Het succes van dit werk leidde tot de opdracht voor “Olympische Festmusik” voor de Olympische Zomerspelen van 1936 (waarvoor hij een gouden medaille ontving) en zijn benoeming tot dirigent van de Staatsopera van Berlijn, een functie die hij bekleedde tot 1941. Egks beschermer in Berlijn was Heinz Tietjen, directeur van de Pruisische staatstheaters en artistiek directeur van de Bayreuther festspiele.Hoe de Olympische Spelen van Hitler werden geboycot

In 1933 zette Egk het nazi-festivaltoneelstuk (NS-Festspiel), “Job, der Deutsche”, geschreven door Kurt Eggers, op muziek, en in mei 1938, werd naast het “Festliches Präludium” voor orgel en orkest op. 61, van Richard Strauss, zijn cantate “Natur-Liebe-Tod” voor bas en kamerorkest, uitgevoerd tijdens het slotconcert van de eerste Reichsmusiktage met de tentoonstelling, “Entartete Musik” in Düsseldorf. In november 1938 ging zijn opera “Peer Gynt” in de Berliner Staatsoper in première. Joseph Goebbels schreef in zijn dagboek: “Ik ben erg enthousiast en de Führer ook. Een nieuwe ontdekking voor ons beiden”. Van 1936 tot 1940, was Egk “Kapellmeister an der Staatsoper Unter den Linden” in Berlijn.

Pet Halmen Joan From Zarissa Ballet Werner Egk Poster Surrealism Theatre  Opera | eBay

Zijn volgend groot werk was het ballet, “Joan von Zarissa” (1940), een adaptatie van het Don Juan-verhaal naar het 15de-eeuwse Bourgondië. Vanaf toen was het gebruikelijk om het werk te combineren met “Carmina Burana” (foto) uit 1935-1936 van Carl Orff (foto). Tegen de tijd dat alle Duitse theaters in september 1944 sloten, was Egks ballet geproduceerd in wel vijftien steden in zes Europese landen. “Joan von Zarissa” werd bv. tussen 1942 en 1944, wel 20 keer gedanst in het bezette Parijs. Het samenhangend karakter en Egks herschepping van de sfeer van de renaissancehofcultuur werden alom geprezen. Zowel binnen als buiten het “Reich” kende “Joan von Zarissa” opwinding en succes.

In mei 1941, componeerde hij de muziek voor de Hitler Jugend (HJ)-film, “Jungens” van Robert A. Stemmle, met de “mars van de Duitse jeugd”, op een tekst van Hans Fritz Beckmann, “Fahren, fahren wir, die Fahne weht voran! Groß-Deutschland heißt unser stolzes Schiff, drauf stehn wir, Mann für Mann”. Gottbegnadeten-Liste – Wikipedia

Egk stond dan ook naast o.a. Carl Orff, als één van de belangrijkste componisten van de nazistaat, op de “Gottbegnadeten-Liste”, een lijst van in totaal 1.041! schrijvers, componisten, dirigenten, musici, zangers, acteurs, kunstschilders en architecten.

Van 1941 tot 1945 was hij trouwens de leider van de componistendivisie (“Leiter der Fachschaft Komponisten”) in de door de staat erkende vereniging voor de exploitatie van muziekuitvoeringsrechten (Staatlich genehmigte Gesellschaft zur Verwertung musikalischer Aufführungsrechte (STAGMA)), onder controle van de nazi-Reichsmusikkammer. Begin jaren ’50, werd hij desondanks dé ‘Komponist der Wiederaufbau’. Egk overleed in Inning am Ammersee en werd begraven in Donauwörth, waar sinds 1982, het museum Werner-Egk-Begegnungsstätte (foto’s) te bezoeken is.

Het muziektheater in de 20ste eeuw kenmerkte zich door een grote verscheidenheid aan genres met het accent op nieuwe muzikale dramaturgie, ideeëndrama en uitbeeldingsdrama, scèneopera en nummeropera, Brechts episch theater, de opera-oratoria van Stravinsky en Orff, Stockhausens ‘Originale-Musikalisches Theater’, abstracte opera en balletopera, en de radiofonische opera.OEDIPUS REX (1927/1993) - INTERVIEW & OPERA — CINEMUSE

Karaktertrekken van het oratorium waren sinds ongeveer 1930 in talrijke opera’s doorgedrongen, in het bijzonder het mededelende en het contemplatieve, kenmerken die weliswaar in het oratorium thuis hoorden, maar niet echt in de opera. De dramaturgische concepties van het episch theater en van het statisch oratorium werden door elkaar gemengd. Hoewel hij nog geen dramatisch muzikale ervaring had, voelde Werner Egk de fascinatie die uitging van dit avant-gardegenre, waarbij voor “Columbus”, Stravinsky’s “Oedipus Rex” uit 1927, model stond.

De ervaren dirigent Hermann Scherchen (1891-1966) (foto) stond hem bij als adviseur. Scherchen had nl. in 1923, in Berlijn, de Internationale Gesellschaft für Neue Musik (IGNM) en het muziekmagazine, “Melos” opgericht. In 1926, had hij daarenboven voor de eerste keer de “Donaueschinger Musiktage”, (een forum voor de promotie van eigentijdse muziek), gedirigeerd.Der Westdeutsche Rundfunk (1924-1942/1945) | Portal Rheinische Geschichte

Der Westdeutsche Rundfunk (1924-1942/1945) | Portal Rheinische Geschichte

Onder de term ‘radio-opera’ verstond men vooral de bewerking van toneelwerken voor de radio. De eerste pogingen werden gedaan in Berlijn en al snel werden opdrachten aangeboden voor originele werken in het medium. Algemene verstaanbaarheid was het belangrijkste uitgangspunt en de luisteraar moest met behulp van moderne technische middelen, een spannende luisterervaring beleven. Funkopera was voor opera wat hoorspel was voor theater. Het “hoorspel met muziek” kan worden gezien als een voorloper, die zich in de jaren twintig tot een zelfstandig genre ontwikkelde. Ebony Band: Contactdetail

Al halverwege de jaren twintig werden opera’s van operahuizen live op de radio uitgezonden. Ook zijn er programma’s gemaakt waarin bestaande opera’s uit het repertoire speciaal voor de radio zijn opgezet, bijvoorbeeld door toevoeging van een verteller. Ook het hoorspel probeerde al vroeg de mogelijkheden van muziek te verkennen. In sommige gevallen, zoals bij Walter Gronostay’s hoorspel met muziek “Mord” (1929), (Gronostay (foto) was een leerling van Schönberg), was de muziek de tekst structurerende en bepalende factor. Gustav Kneips sprookjesopera, “Christkinds Erdenreise”, die op 24 december 1929 werd uitgezonden door de Westdeutsche Rundfunk AG (WERAG) en “Der Lindberghflug” eveneens uit 1929, gebaseerd op een tekst van Bertolt Brecht met muziek van Kurt Weill en Paul Hindemith, worden beschouwd als de eerste radio-opera’s.Robert J. Booker: Voyages of Columbus only the beginning

Columbus. Bericht und Bildnis. Text und Musik von Werner Egk. -  Klavierauszug v…

Robert J. Booker: Voyages of Columbus only the beginning

Egk schreef het libretto voor “Columbus” zelf, puttend uit teksten uit historische bronnen en distantieerde zich in alle duidelijkheid van het operagenre met als ondertitel “Bericht und Bildnis”. Het basisidee van het werk, een synthese van epische en picturaal dramatische elementen, gaf Egk de nodige vrijheid om zowel het idee van de radio-opera als voor dit genre, vreemde karakteristieken van oratorium en spraaktheater, in zijn conceptie te verwerken.500 years later, Columbus' ships still lost to history

Verdeeld in drie delen, dramatiseert de opera de opkomst en ondergang van Christoffel Columbus. Door de hele opera heen becommentariëren 2 “Sprecher” de gebeurtenissen. De eerste akte gaat van de aanvankelijke afwijzing door koning Ferdinand de Katholieke van het willen vinden van een zeeroute naar India door naar het westen te zeilen, tot het vertrek van de drie karvelen uit de haven van Palos. Het tweede deel toont de landing van de expeditie in het nieuw ontdekt gebied en de ontmoeting met de inboorlingen van het eiland Guanahani. Het laatste deel dramatiseert de triomfantelijke ontvangst van Columbus in Spanje tot het moment van zijn dood, verlaten en in ellende, waarin hij de geest van koningin Isabella ontmoet.Ernst Gutstein - Wikipedia

LIA MONTOYA Argentine Soprano Original Vintage HANDSIGNED Photograph 1962 |  eBay

Rolverdeling:

Ernst Gutstein, bariton (foto) (Colombus)

Fritz Wunderlich, tenor (foto) (Ferdinand)

Lia Montoya, sopraan (foto) (Isabella)

Hans Herbert Fiedler, bas (Erster Rat)

Willy Ferenz, bariton (Zweiter Rat)

Wolfgang Anheisser, bariton (Dritter Rat)Wie was Columbus? | Historia

Max Pröbstl, bas (Ein Mönch)

Georg Pappas, bas (Ein Herold)

Friedrich Lenz, tenor (Ein Vorsänger)

Romuald Pekny, Erster Sprecher

Rolf Boysen, Zweiter SprecherWie was Columbus? | Historia

Wolfried Lier, Til Kiwe, Siegurd Fitzek, Walter Holton (Vier Soldaten)

Hans Stein, Karl Hanft, Eduard Linkers (Drei Auswanderer)

Peter Eschberg (Ein Herold)

Het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, opgericht in 1949 in München onder leiding van Eugen Jochum, verwierf al snel een internationale reputatie door samen te werken met vooraanstaande dirigenten en hedendaagse componisten, de laatste met name in het kader van het Musica Viva-programma. Jochum werd opgevolgd door Rafael Kubelík, die tot 1979 chef-dirigent was, gevolgd door Colin Davis tot 1992, en Lorin Maazel. In 2003 werd Mariss Jansons chef-dirigent. Onder opeenvolgende dirigenten is het repertoire van het orkest verbreed, evenals onder vele andere vooraanstaande gastdirigenten. Naast de uitzendingen geeft het orkest regelmatig concerten in München en elders, en heeft het deelgenomen aan tal van festivals en opnames.

NAXOS Deutschland - Music & Video Vertriebs-GmbH

Egk Columbus Gutstein Wunderlich Montoya Boysen Pekny Chor und Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks Werner Egk 2 cd Orfeo C240032

https://www.stretto.be/2023/06/16/carl-orff-prometheus-door-het-frauenchor-und-symphonieorchester-des-bayerischen-rundfunks-o-l-v-rafael-kubelik-op-het-label-orfeo-een-opname-uit-1975-een-her-ontdekking/