De 13de-eeuwse Rijmbijbel van Jacob van Maerlant, het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands, bevat een berijmde hervertelling van de Bijbel in de volkstaal, gevolgd door een geschiedenis van de Joodse opstand tegen de Romeinen, na het leven van Jezus. Het handschrift is rijkelijk geïllustreerd met wel 159! kostbare miniaturen.
Het Brugse Vrije was de grootste kasselrij of burggraafschap in het graafschap Vlaanderen. Het omvatte de streek rond Brugge, begrensd door de Noordzee, de Westerschelde en de IJzer. De Middelnederlandse auteur, Jacob van Maerlant (ca. 1230-1235 – ca. 1288-1300) werd er geboren.
Jacob van Maerlant had al verhalen in de traditie van de ridderromans geschreven over koning Arthur en zijn ridders en over Troje en Alexander de Grote, toen hij zich toelegde op wat hij ‘nutscap ende waer’ noemde. Hij wilde nl. ‘nuttige’ en ‘waarachtige’ kennis uit Latijnse en Franse boeken, vertalen naar het Nederlands en voor een ruimer publiek toegankelijk maken. Naast de “Spiegel historiael”, een ambitieuze kroniek van de wereldgeschiedenis, en “Der naturen bloeme”, een encyclopedie over de natuur, was ook de indrukwekkende Rijmbijbel van zijn hand.
De Rijmbijbel was een berijmde vertaling/bewerking (Scolastica in dietschen), van de “Historia scholastica” uit 1169-1175, van de theoloog, Pierre le Mangeur, bekend als Petrus Comestor († 1179), een monumentale hervertelling van de historische boeken van de Bijbel, vermengd met teksten die de Bijbelpassages verklaren en aanvullen, samen met de “Wrake van Jerusalem”, (“De bello judaico” (“De Joodse oorlog”)) uit ca. 75 n.Chr. van Flavius Josephus (37-ca. 100), een relaas van de eerste decennia na Christus’ dood en verrijzenis. Jacob van Maerlant voltooide zijn tweeluik op 25 maart 1271 (Maria Boodschap), maar in de middeleeuwen was dit ook de dag waarop Goede Vrijdag viel.
Vanwege de beroemde auteur, de “Vader aller dichters”, het luxueus karakter en het artistiek niveau van de verluchting, behoort de Rijmbijbel tot de internationale topstukken uit de middeleeuwen. Experts geven in de inleidende essays uiterst professionele toelichtingen, waarna de afbeeldingen in kleur volgen van elke miniatuur, vergezeld van de uitgebeelde tekst in oorspronkelijk en hedendaags Nederlands en voorzien van commentaar, dat u als lezer wegwijs maakt. Een prachtuitgave!
De essays zijn:
Sofie Moors: Jacob van Maerlant. Leven en werk van de auteur van de Rijmbijbel
Matanja Hutter: Inventaris van de Rijmbijbelhandschriften
Lieve Watteeuw en Tatiana Gersten: De Rijmbijbel: boekarcheologisch en laboratoriumonderzoek
Jos A.A.M. Biemans: De lombarden en hun decoratie in de Rijmbijbel
Martine Meuwese: De illustratie van de Rijmbijbel
Jan Pauwels: Een voornaam gezelschap: de tien bekende bezitters van de Rijmbijbel
Bram Caers: De schaduw van de ster: de nawerking van Maerlant en zijn Rijmbijbel
Jozef Janssens: Een uitzonderlijk clericus
Martine Meuwese, Frank Willaert en Bram Caers: Miniaturen, teksten en vertalingen uit de Rijmbijbel.
Bram Caers studeerde af in Nederlandse en Engelse literatuur aan de Universiteit Antwerpen, waar hij een doctoraat schreef over stadsgeschiedschrijving in de stad Mechelen (1500-1750) waarin hij onthulde hoe middeleeuwse kronieken werden hergebruikt en herschreven om nieuwe doelen te dienen. Na lessen Middeleeuwse letterkunde te hebben gegeven aan de Universiteit Utrecht, werkt hij nu als postdoc in Leiden. Hij blijft gedeeltelijk verbonden aan de Koninklijke Bibliotheek van België in Brussel, waar hij de BNTL coördineer, een bibliografische databank voor Neerlandistiek.
Jan Pauwels doctoreerde als germanist en is verbonden aan KBR, de Koninklijke Bibliotheek van België. Hij werkte meer dan tien jaar als woordvoerder van de christendemocraten in de Wetstraat. In 2018 debuteerde hij succesvol met Gekroonde hoofden.
Bram Caers Jan Pauwels De Rijmbijbel van Jacob van Maerlant Het oudste geïllustreerde handschrift in het Nederlands 280 bladz. geïllustreerd uitg. Amsterdam University Press ISBN 9789462988545