Veertig jaar heerste Maria-Theresia van Oostenrijk (1717-1780) over het Heilig Roomse Rijk, waaronder ook de Oostenrijkse Nederlanden vielen. Aan de hand van haar teruggevonden privécorrespondentie maakt u kennis met deze machtige vrouw. Ze heerste soeverein over een immens gebied, was moeder van zestien kinderen en getrouwd met een wispelturige echtgenoot. Biografe Élisabeth Badinter laat zien hoe het haar lukte om deze drie levens met elkaar te verzoenen. Een revelatie!
De Habsburgers waren de legendarische dynastie in Oostenrijk en Europa. Meer dan 600 jaar, schreven ze geschiedenis. Vanaf de 13de eeuw tot 1918 regeerden de Habsburgers over Oostenrijk. Van 1438 tot 1806 behoorden bijna alle keizers van het Heilig Roomse Rijk tot het huis Habsburg. Leden van de familie regeerden eeuwenlang over Oostenrijk, Bohemen en Hongarije. In de 16de– en 17de eeuw heerste het geslacht over Spanje en Portugal, en in de 19de eeuw over het groothertogdom Toscane en andere delen van noordelijk Italië. Van 1482 tot 1581 regeerden de Habsburgers ook over de Nederlanden en tot 1795 over de Zuidelijke Nederlanden.
Op enig moment heersten Habsburgers over landen die we nu kennen als Spanje en Portugal, België, Luxemburg en Nederland, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Bosnië en Kroatië, Tsjechië (het voormalige Bohemen en Moravië), Slowakije en Slovenië, evenals over delen van Italië, Polen, Roemenië, Moldavië, Servië en Oekraïne. De belangrijke momenten en gebeurtenissen uit de Europese geschiedenis waren onverbrekelijk verbonden met hun naam, van de confrontatie met Luther die de Reformatie ontketende tot de overwinning op Lodewijk XIV bij Blenheim in 1704, het verslaan van Napoleon en de fatale beslissing in 1914, om zich in een Europese oorlog te storten.
Maria Theresia Walburga Amalia Christina van Oostenrijk was het tweede kind van keizer Karel VI (foto), een telg uit het huis Habsburg, en Elisabeth Christine van Brunswijk-Wolfenbüttel (foto). In februari 1736, huwde ze met Frans I Stefan, hertog van Lotharingen. Toen Maria Theresia 23 jaar oud was, erfde ze de tronen van haar vader. Onmiddellijk daarna werd ze van alle kanten aangevallen door buitenlandse mogendheden die ervan overtuigd waren dat een vrouw te zwak zou zijn om zichzelf te verdedigen. Maar de aartshertogin van Oostenrijk en de koningin van Hongarije en Bohemen hield stand en werd een van de invloedrijkste vrouwen uit de Europese geschiedenis. Maria Theresia kreeg zestien kinderen, elf dochters en vijf zonen. Amper zes van haar dochters bereikten de volwassen leeftijd. Drie van haar kinderen stierven aan de pokken.
Maria Theresia van Oostenrijk, de vrouw die werk en gezin combineerde, speelde drie verschillende rollen tegelijk, die soms bijna onverenigbaar waren. Ze was echtgenote van een innig geliefde maar wispelturige echtgenoot, moeder van zestien kinderen en keizerin van een immens rijk. Ze stond voor uitdagingen die geen enkele mannelijke vorst ooit heeft hoeven aangaan en die ook de meeste vorstinnen bespaard zijn gebleven.
Het boek van Badinter is geen klassieke biografie maar een reflectie op de drie aspecten van de koningin, de vrouw, verliefd op haar echtgenoot, de hertog van Lotharingen, François, de soeverein en de moeder. Hun verbintenis was gebaseerd op liefde, wat in die tijd zeer zeldzaam was, vooral onder vorsten. Haar hele leven bleef ze trouw en verliefd op François. Als moeder was ze niet zomaar een moeder en ze was een vrouw met absolute macht, geërfd van de Habsburgers, die veertig jaar lang regeerde over het grootste rijk van Europa.
Voor dit portret, een proloog, 8 hoofdstukken en een epiloog, met in het midden een fotokatern in kleur, putte de auteur uit overvloedige en vaak ongepubliceerde bronnen. “Gelukkig zijn er in Weense archieven en privécollecties”, schrijft Badinter, “duizenden brieven bewaard gebleven – van Maria Theresia aan haar familie, vrienden en medewerkers én hun antwoord daarop – en gelukkig zijn die bijna allemaal in het Frans geschreven. Bovendien stond de vorstin altijd in het middelpunt van de belangstelling en veel van haar hovelingen hebben hun observaties en oordelen over Maria Theresia aan het papier toevertrouwd”. .jpg)
“En ik vond nog meer waardevolle bronnen”, zo lezen we nog, “zoals getuigenissen van incidentele bezoekers, reizigers en buitenlandse ambassadeurs in Wenen. Vooral de bijna dagelijkse verslagen van de ambassadeurs bleken uiterst waardevol, want daarin schreven ze niet alleen over haar beleid, maar ook over haar persoon en entourage. Ook al waren deze mannen niet altijd even fijnzinnig en objectief, ook al verloren ze zich soms in hofroddels, ze beschreven allerlei gebeurtenissen en uitspraken die nergens anders staan opgetekend én ze noteerden de informatie van hun spionnen, die vaak tot de intimi van de keizerin behoorden”.
Uit dit vernieuwend en verrijkend portret blijkt dat deze onvergelijkbare vrouw van haar tijd, een nieuw beeld van soevereiniteit en moederschap inluidde, waardoor ze in bepaalde opzichten vooruitliep op de vrouw van de 21ste eeuw. “Le Pouvoir au féminin: Marie-Thérèse d’Autriche (1717-1780), l’impératrice reine” werd vertaald door Henriëtte Gorthuis.
Élisabeth Badinter (1944) is een Franse filosofe, gespecialiseerd in de geschiedenis van het Verlichtingsdenken. Ze schreef meerdere boeken over de geschiedenis en de filosofie van de 18de eeuw. Als feministe is ze wereldwijd bekend vanwege haar opvattingen over het moederschap en over de verhouding tussen de seksen. In haar artikelen en boeken levert ze een actieve bijdrage aan het publieke debat in Frankrijk over de positie van vrouwen. Recentelijk verscheen van haar, “Les conflits d’une mère, Marie-Thérèse d’Autriche et ses enfants”.
Élisabeth Badinter Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780) Heerseres over de Zuidelijke Nederlanden en het Heilige Roomse Rijk 240 bladz. geïllustreerd uitg. Noordboek ISBN 9789464710892