Deze uitgave bevat een bundeling van getuigenissen van mensen die het nationaalsocialisme hebben meegemaakt. Getuigenissen en verklaringen over de weerzin, het uitzinnig enthousiasme, het (on)geloof en de verbijstering achteraf. Beide boeken verschenen nu in één band voor het eerst in het Nederlands. Een niet te missen, volstrekt unieke leeservaring.

“Mijn buurvrouw hing de ene foto van Hitler naast de andere. En als Hitler sprak, zei ze: ‘Ik kon de radio wel strelen.” (getuigenis uit 1929).

“Ik heb hem niet gezien, maar mijn vader wel. Hij moet iets gehad hebben. Mijn vader zei dat zijn blik iets priemends had, alsof hij dwars door je heen keek. Iedereen leek gebiologeerd.” (getuigenis uit 1931).

“Op vrouwen heeft hij ongelooflijk veel indruk gemaakt. Mijn tante heeft hem een keer gezien. Ze zei dat hij zulke prachtige handen had en vreemd genoeg een natuurlijke charme uitstraalde.” (getuigenis uit 1926).

In het post tijdperk van Entnazifizierung, Schuldgefühl, Wiedergutmachung en Vergangenheitsbewältigung, van de Bundesgesetz zur Entschädigung für Opfer der nationalsozialistischen Verfolgung, van de al dan niet historisierbare Geschichtskultur en van het omgaan met Erinnerungskultur en de democratische Wiederaufbau op basis waarvan het Duits collectief geheugen een nieuwe, Duitse culturele nationale identiteit verzekert, is het vandaag opnieuw mogelijk trots te zijn op het feit dat men Duitser is. Maar, dat is eerder recent…

Reeds eind jaren ’50, begon Walter Kempowski zijn familieleden te vragen naar hun herinneringen aan hun kindertijd, hun jeugd en de tijd van het Derde Rijk. Kempowski begon buren, kennissen en voorbijgangers twee vragen te stellen: “Heb je Hitler gezien?” en “Wist je hiervan?” (nl. de gruwel van de concentratiekampen). De aspirant-schrijver noteerde alles zorgvuldig in 2 delen, die uiteindelijk de delen 3 en 6 werden van zijn gigantisch, 9-delig romanproject “Deutsche Chronik”, dat hem beroemd maakte. Met dit systematisch onderzoek heeft Kempowski baanbrekend werk verricht en een taboe op de zogenaamde economische bloei van Duitsland doorbroken. Want vergeten en onderdrukken was toen nog steeds aan de orde van de dag!

In “Deutsche Chronik”, een negendelige reeks, bestaande uit zes romans en drie ondervragingsboeken, vertelde Kempowski het verhaal van de teloorgang van de Duitse burgerij in de 20^ste eeuw. Als voorbeeld nam hij zijn eigen familiegeschiedenis, geflankeerd en gerelativeerd door drie boeken waarin een aantal onbekende Duitsers commentaar gaven op een bepaalde vraag.

De 9 delen zijn I. „Aus großer Zeit“. 1978. roman, II. „Schöne Aussicht“. 1981. roman, III. „Haben Sie Hitler gesehen?“ 1973. Befragungsbuch, IV. „Tadellöser & Wolff“ 1971. roman, V. „Uns geht’s ja noch gold“, 1972. roman, VI. „Haben Sie davon gewußt?“ 1979. Befragungsbuch, VII. „Ein Kapitel für sich“. 1975. roman, VIII. „Schule“ (Immer so durchgemogelt. Erinnerungen an unsere Schulzeit). 1974. Befragungsbuch en IX. „Herzlich willkommen“. 1984. roman.

Geregisseerd door Eberhard Fechner produceerde ZDF de televisie miniserie Tadellöser & Wolff (1975) en Ein Kapitel für sich (1979-1980). In 1990 verfilmde Hark Bohm ook het laatste deel, “Herzlich willkommen“.

Begin jaren ’70, stelde de Duitse schrijver Walter Kempowski aan allerlei mensen, schrijvers, kunstenaars, taxichauffeurs, de krantenverkoper op straat, verpleegsters, de vraag: Heeft u Hitler gezien? Daarop kreeg hij de meest uiteenlopende antwoorden, die samen een fascinerend beeld geven van een volk dat zich liet verleiden door een valse profeet. Enkele jaren later stelde Kempowski de vraag die niemand durfde te stellen: Wist u ervan? Velen ontkenden of antwoordden ontwijkend, anderen vertelden juist gretig waar ze getuige van waren geweest.

“‘Heeft u Hitler gezien?’ Deze vraag heb ik voorgelegd aan ongeveer 500 West-Duitsers, vrienden, familie, collega’s, suppoosten in musea, handelaren en bejaarden. Aanvankelijk stelde ik de vraag alleen om achtergrondmateriaal te verzamelen voor mijn roman, “Tadellöser & Wolff”. Daarbij merkte ik dat de antwoorden van een algemener belang konden zijn. De uitspraken werden vervolgens zo gegroepeerd dat ze Hitlers optredens chronologisch volgen”.

In 1973 publiceerde Kempowski de bundel met de verklaringen van wel 230 Duitsers en het werd een internationale bestseller. Het tweede deel volgde in 1979, en Kempowski werd in “Die Zeit”, de buikspreker van de natie genoemd. Sebastian Haffner schreef een lang nawoord van wel 18 bladz., dat op zich ook een blik was op de relatie van de Duitsers tot het nationaalsocialisme. De twee boeken kregen een stevige plaats in Kempowski’s oeuvre en waren belangrijke stappen in de richting van zijn 4-delige “Das Echolot Ein Kollektives Tagebuch. 1.1. – 28.2.1943”, een van de grootste prestaties in de literatuur van onze eeuw.

Deze uitgave van Alfabet is voorzien van de inleidende tekst, “Kempowski en de kunst van het secundair herinneren” van de Nederlands juriste en auteur, Roxane van Iperen (foto) (bekend van o.a. haar roman, “Schuim der aarde”), en van de tekst bij de oorspronkelijke uitgave, “De Duitsers en Hitler” van Sebastian Haffner (1907-1999) (foto), de auteur van o.a. “Anmerkungen zu Hitler” (“Kanttekeningen bij Hitler”) uit 1978. “Haben Sie Hitler gesehen, Haben Sie davon gewußt?“ werd vertaald door Gerrit Bussink en Izaak Hilhorst.

De Duitse schrijver, Walter Kempowski (1929-2007) is vooral bekend geworden door zijn nauwgezette, deels autobiografische, beschrijving van het dagelijks leven in Duitsland tussen 1890 en 1956. Kempowski werd geboren als zoon van een reder uit Rostock en een Hamburgse moeder. Zijn opleiding volgde hij in Rostock. Hij overleefde het bombardement op Hamburg van 1943 waar hij op dat moment op bezoek was. In 1945 moest hij als 15-jarige verplicht dienst nemen in de Duitse Wehrmacht. Na de Tweede Wereldoorlog werkte Kempowski in Hamburg en Wiesbaden. Hij berichtte de Amerikanen over de transporten van door de Sovjet-Unie inbeslaggenomen Oost-Duitse machinerieën. Bij een bezoek aan zijn familie in 1948 werd hij gearresteerd door de inlichtingendienst NKVD en voor spionage veroordeeld tot 25 jaar tuchthuis in het Speziallager Bautzen. In 1956 werd hij vrijgelaten en vertrok hij naar Hamburg. In een dorp in de buurt van Hamburg werd hij leraar. Zijn eerste roman, “Im Block”, verscheen in 1969 en hierin beschreef hij zijn eigen gevangeniservaringen. Zijn eerste succesvolle werk was het autobiografische “Tadellöser und Wolf”, waarin hij zijn jeugd in nazi-Duitsland beschreef.

Walter Kempowski Heeft u Hitler gezien? 332 bladz Alfabet Uitgevers ISBN 9789021341637