In 1761, trad een zekere ,31-jarige Joseph Haydn, in dienst van graaf Esterhazy, die de jonge componist zijn orkest toevertrouwde, dat naar verluidt een van de beste in Wenen was. De Prins gaf Haydn de vier tijden van de dag als thema voor een compositie, die hij op muziek zette. Het resultaat waren de symfonieën Le Matin, Le Midi en Le Soir, zoals de componist ze in het Frans de bijnaam gaf. Deze eerste symfonieën van Haydn waren reeds ware meesterwerken en dienden als inspiratiebron voor Thierry Malandain voor zijn ballet, “Marie-Antoinette”.

Joseph Haydn (1732-1809) componeerde zo maar eventjes 104! symfonieën. Hij componeerde zijn eerste 25 symfonieën tussen 1759 en 1766. In 1755 kreeg hij dankzij graaf von Fürnberg, een vaste betrekking als kapelmeester aan het hof in het kasteel (foto) van graaf von Morzin in Lukawitz (Unter-Lukawitz of Dolní Lukavice) in Bohemen, nu Tsjechië. In 1761 werd het orkest echter opgeheven en ging Haydn naar Eisenstadt, in dienst van vorst Paul II Anton Esterházy. Deze werd een jaar later door zijn broer Nicolaas I Jozef, opgevolgd. In mei 1761, tekende Haydn zijn contract als vice kapelmeester (later kapelmeester) van de familie Esterházy.

Hij componeerde waarschijnlijk in dat jaar zijn symfonieën nr. 6 “Le matin”, nr. 7 “Le midi” en nr. 8 in G “Le soir”, de enige echte cyclus onder zijn symfonieën. De 3 symfonieën werden bekend als “Die Tageszeiten“, “Les heures du jour” of “The Times of the Day”. In het Paleis Esterházy zou hij tot 1790, werkzaam blijven. De Esterházy’s waren grote cultuurliefhebbers. Haydn heeft er dan ook veel werken gecomponeerd voor het vorstelijk orkest. Alhoewel hij weinig in contact stond met grote muziekcentra als Wenen, verwierf hij toch faam door de vele voorname gasten die bij de vorst op bezoek kwamen. Tussen circa 1765 en 1775, benoemt men zijn werk trouwens met “Sturm und Drang”, gedreven muziek vol snel afwisselende akkoorden, abrupte wisselingen en mineurharmonieën.

De laatste koningin van Frankrijk, met een uitzonderlijk lot, tragisch en glamoureus tegelijk, verdiende een ballet. Thierry Malandain borduurde een schitterend kostuumballet op maat voor een kleurrijk spektakel, gewijd aan de koningin, Versailles en zijn Koninklijke Opera. Ze werd smalend “l’Autrichienne”’ en “Madam deficit,” genoemd. Maar, naast voor feesten, bals en extravagante kleding, had de koningin een uitgesproken voorliefde voor kunst, theater en muziek. Marie-Antoinette stond in voor de organisatie van de spektakels aan het hof en was zelfs betrokken bij evenementen die in Parijs plaatsvonden. Ze studeerde zang, klavecimbel en harp en was regelmatig te zien op het podium als actrice. Maar, haar leven zat gevangen tussen etiquette, frivoliteit en intriges. Met behulp van materiaal, waarbij theatraliteit een centrale rol speelt, heeft Thierry Malandain voor Chateau de Versailles Spectacles een ballet gemaakt, op muziek uit vier symfonieën van Joseph Haydn en uit “Orphée et Eurydice” van Christoph Willibald von Gluck.

Marie Antoinette werd op 2 november 1755 geboren in het keizerlijk paleis te Wenen, de Hofburg, als aartshertogin van Oostenrijk. Ze was de jongste dochter en het op één na jongste kind van keizer Frans I Stefanus van het Heilige Roomse Rijk en keizerin Maria Theresia van Oostenrijk. Haar overgrootvader aan vaderszijde was hertog Filips I van Orléans. Daardoor was Marie Antoinette, evenals haar latere echtgenoot, een nakomeling van koning Lodewijk XIII van Frankrijk.

Na veel onderhandelingen trouwde Marie Antoinette uiteindelijk op 19 april 1770 bij volmacht met de Franse dauphin. De kleine huwelijksceremonie vond plaats in Wenen. Aangezien de dauphin zelf niet aanwezig kon zijn, was haar broer, aartshertog Ferdinand, gevolmachtigd. Na de ceremonie werd Marie Antoinette als kroonprinses van Frankrijk naar de Franse grens gebracht, waar ze op 7 mei 1770 officieel aan de Fransen werd overgedragen. Een week na de overdracht aan de Fransen maakte Marie Antoinette voor het eerst kennis met haar echtgenoot en diens tantes (Mesdames Tantes de France), de dochters van Lodewijk XV. Eenmaal in Versailles ontmoette ze de rest van de familie, onder wie ook Madame Élisabeth, de jongere zus van haar echtgenoot, die aan het eind van het leven van Marie Antoinette haar beste vriendin bleek. Het ceremonieel huwelijk tussen de dauphin en Marie Antoinette vond plaats op 16 mei 1770 in het kasteel van Versailles.

Het ballet van Thierry Malandain (foto) volgt in 14 hoofdstukken, de reis van Marie-Antoinette naar Versailles, van haar aankomst aan het hof, haar trouwdag en de inhuldiging in de Koninklijke Opera tot haar vertrek in oktober 1789, richting de guillotine. Als prachtig spektakel gecreëerd in 2019 in de Koninklijke Opera van Versailles, is er nu een magistrale cd opname.

De operacomponist, Christoph Willibald Ritter von Gluck (1714-1787) (foto) werkte o.a. in Italië, Parijs en Wenen en was een van de belangrijkste vernieuwers van de opera als genre uit de muziekgeschiedenis. Met zijn “Orfeo ed Euridice” uit 1762, voor het eerst opgevoerd in oktober 1762, in het Burgtheater in Wenen, beïnvloed door het essay, “Saggio sopra L’Opera in Musica” uit 1755, van Francesco Algarotti (1712-1764) (foto), ontketende hij haast een revolutie in de operawereld. In 1776, ontbrandde zelfs een hevige strijd tussen de hervormingsgezinde Gluckisten en de Piccinnisten, aanhangers van de Italiaanse belcanto-opera van de Italiaanse componist, Niccolò Piccini (1728-1800).

Algarotti (foto) had in zijn essay nl. aangedrongen op een sterk vereenvoudigde vorm van de opera seria met meer aandacht voor het libretto, waarin het verhaal niet langer achtergesteld mocht worden aan de muziek, dans en decor. Een attaché aan de Franse ambassade, François Leblanc du Roullet, vestigde Glucks aandacht op de Franse operatraditie en bezorgde hem in 1772 een Frans libretto, “Iphigénie en Aulide”. De opera die Gluck componeerde werd door de Parijse Opera in 1774 opgevoerd, gevolgd door een sterk omgewerkte, Franse versie van zijn Orfeo onder de naam “Orphée et Eurydice”.

Stefan Plewniak is een fenomenale, Poolse violist en een dirigent. Hij is de oprichter en muzikaal leider van het Il Giardino d´Amore-orkest in Wenen/Krakau en Cappella dell Ospedale della Pietà Venezia. In 2016 richtte hij het FeelHarmony Symphony Orchestra op. Plewniak is ook de oprichter van het exclusief cd-label Ëvoe Records, dat aandacht en erkenning kreeg van internationale prestigieuze tijdschriften en radiostations. Als dirigent en violist verwierf hij de reputatie van “Paganini van de barokviool”, “meester van emotionele chemie”, “een orkaan op het podium”. In 2018 bracht hij de Händel cd “Enemies in Love” uit, die in de TOP 8 van de best verkopende klassieke albums ter wereld stond. In 2019 dirigeerde Plewniak ook Glucks “Orfeo ed Euridice” voor Warsaw Chamber Opera en Mozarts “Zauberflöte” in Oslo.

In 2017-2018 werd Plewniak uitgenodigd om Rameau’s “Naïs” te dirigeren, inclusief twee semi-geënsceneerde uitvoeringen voor het 25ste Opera Nova Festival en de Nationale Philharmonie in Warschau. Hij werd ook uitgenodigd om in Oslo drie symfonische en oratoriumprogramma’s uit te voeren, waaronder Mozarts Requiem met het jongenskoor, Sølvguttene, en een Dvorak/Tsjaikofski-programma met de Noorse violiste, Eldbjørg Hemsing als soliste, die haar debuut maakte in de Oslo Philharmonie. Hij gaf ook solorecitals tijdens het Actus Humanus-festival in Gdansk. In het seizoen 2016 – 2017 was Plewniak op tournee met Il Giardino d’Amore in China, en trad op in de Verboden Stad in Beijing en Wuhan. Hij bracht ook twee cd’s uit, “The Heart of Europe” met Poolse muziek, en gaf een promotietour in de VS met concerten en masterclasses in Chicago, NYC en San Diego CA. Een ander album, “Vivaldi – Carnevale de Venezia” bevatte geweldige artiesten als de contratenor Jakub Józef Orliński, en de mezzo’s, Miriam Albano en Natalia Kawalek.

In 2015-2016 debuteerde Plewniak als dirigent en solist in Carnegie Hall en in het Mozarteum. Hij dirigeerde ook Rameau’s “Les Indes Galantes” en een balletproductie met de drie balletten van Tsjaikofski. Daarnaast bracht hij ook “Amor Sacro Amor Profano” en “Cantates et Petits Macarons” uit. In de voorgaande jaren gaf hij concerten op grote Festivals en in concertzalen in Europa en nam hij cd’s op met grote musici als Jordi Savall & Le Concert de Nations, William Christie & Les Arts Florissants en vele anderen. Stefan Plewniak ontving zijn muzikale opleiding aan de conservatoria in Krakau, Praag, Maastricht en Parijs.

Pour Marie-Antoinette Joseph Haydn Le Matin, Le Midi & Le Soir Orchestre de l’Opéra Royal Stefan Plewniak cd Château de Versailles Spectacles CVS094

Marie Antoinette Malandain Ballet Biarritz Thierry Malandain Live at Opéra Royal Château de Versailles Collection Ballet N° 1 dvd Château de Versailles Spectacles CVS014