“A Mass of Life” (“Eine Messe des Lebens” ) is een cantate van de Engelse componist Frederick Delius (1862-1934), gebaseerd op de Duitse tekst van Friedrich Nietzsche’s filosofische roman “Also sprach Zarathustra” (1883-1885). In 1898 had Delius een mannenkoor en een orkestrale toonzetting van “Mitternachts-Lied” uit hetzelfde werk gecomponeerd. Dit werd herzien om uiteindelijk deel uit te maken van de Mass. In september 2022, voerde het Bergen Philharmonic Orchestra and Choir, de Noorse première uit van het meesterwerk, onder leiding van Mark Elder, met Roderick Williams in de (hoofd) rol van Zarathustra. Deze fenomenale dubbel cd “Delius: Eine Messe des Lebens”, verschijnt op 24 november. Niet te missen!

“Eine Messe des Lebens”, het grootste concertwerk van Delius (foto), gecomponeerd voor vier SATB-solisten, dubbelkoor en orkest, werd opgedragen aan de Joods-Duitse dirigent, Fritz Cassirer (foto), die een belangrijke hand had gehad bij het kiezen van de fragmenten uit Nietzsche’s tekst. Fritz Cassirer studeerde muziek bij Hans Pfitzner en Gustav Holländer, waarna hij werd aangesteld als dirigent in een opeenvolging van Duitse operahuizen: Lübeck, Posen, Saarbrücken en Elberfeld. Terwijl Cassirer de leiding had over de Elberfeld-opera, liet zijn collega Hans Haym hem nl. kennismaken met de muziek van Frederick Delius, die in Duitsland weinig bekend was.

Cassirer werd, net als Haym, een groot voorstander van de muziek van Delius en dirigeerde de première van Delius’ opera Koanga in Elberfeld in 1904. Ook organiseerde hij in 1907, de première van een andere Delius-opera, “A Village Romeo en Julia” in de Komische Oper in Berlijn. Delius reageerde op Nietzsche’s rijke poëzie met enkele van zijn meest viriele en uitbundige muziek, evenals in passages van een diep hypnotiserende en statische kalmte. Het werk werd voltooid in 1905. Deel 2 werd voor het eerst uitgevoerd in München in 1908. Op 7 juni 1909 dirigeerde Sir Thomas Beecham de eerste volledige uitvoering in de Queen’s Hall in Londen.

Zarathustra, Zarathoestra, Zoroaster of Zartosht was een Iraanse profeet en de grondlegger van het zoroastrisme, een godsdienst die tegenwoordig haar aanhangers vooral vindt onder de Parsi’s in India. Volgens de legenden was de profeet een herder en leefde hij op het platteland. Rond zijn twintigste levensjaar ervoer Zarathustra een crisis en ging hij ronddwalen. Na tien jaar kreeg hij, gezeten aan de oevers van de Oxus (de Amu Darja), een visioen van de god Ahura Mazda. Het gevolg, het zoroastrisme, de inheemse monotheïstische en dualistische religie van Iran, is dan ook een van de oudste levende religieuze tradities ter wereld, en was van de 6^de  eeuw v. Chr. tot en met de 7^de eeuw n. Chr. een belangrijke, door de staat gesteunde religie in Iran. Centraal stond en staat het dualistisch geloof dat de kosmos en de mens ingeklemd zitten tussen goed en kwaad. Door goede daden steunt de mens de goede schepper Ahura Mazdâ, zodat de wereld gezuiverd wordt. De zoroastrische filosofie heeft een fundamentele invloed gehad op de theologie en kosmologie van monotheïstische religies.

Frederick Delius was op een creatief hoogtepunt toen hij “Eine Messe des Lebens” componeerde. Het werk komt direct tot leven en roept de kracht van de menselijke geest op. Of de filosofische inslag van de tekst nu declamatorisch en expressionistisch is, of meditatief en introspectief, het momentum verslapt nooit. Zarathustra’s woorden zijn verdeeld over de zangers, maar de bariton belichaamt de profeet. Nooit wil de muziek een bepaald woord te benadrukken, het is de diepere betekenis van de tekst die we horen in het harmonische vlechtwerk. De tekst is een reeks evocatieve passages uit Also sprach Zarathustra, toegesneden op Delius’ voorliefde voor het extatische en zijn neiging tot pantheïstische vervoering. Delius putte meer uit Nietzsches poëtische geest dan uit zijn filosofische kant.

Delius zelf was geen fan van analytische programmatoelichtingen. “Ik wil dat het publiek zich volledig concentreert op het luisteren naar de muziek en dat de aandacht niet verslapt door allerlei muzikale voorbeelden”, schreef hij ooit. De partituur, voor groot orkest, koor en vier vocale solisten, was klaar in 1905.

“De muziek”, zegt Sir Mark Elder, “is ongelooflijk sierlijk en experimenteel. Je moet de harmonische taal geleidelijk op je in laten werken. Je moet weten waar je moet blijven hangen en waar niet, waar je door moet gaan. Er is ook een beetje praktische hulp nodig bij de uitvoering. Het wordt al snel te veel en te groots”, zegt Elder, die er in Bergen vooral voor zorgde dat het orkest en de stemmen in evenwicht waren. Richard Strauss had een grote invloed op Delius, wat soms kan resulteren in een overdreven uitbundigheid die woorden kan overstemmen. De toevoeging van zes hoorns getuigt van zijn bewondering voor Strauss. Een ongelofelijke prestatie van alle uitvoerders en een absoluut hoogtepunt van het jaar voor het label LAWO Classics. Niet te missen!

Mark Elder (1947) werd geboren in Hexham, Northumberland, als zoon van een tandarts. Hij speelde fagot op de basisschool en op de Bryanston School in Dorset, waar hij een van de belangrijkste muzikanten (fagot en keyboards) van zijn generatie was. Hij studeerde muziek aan het Corpus Christi College, Cambridge. Later werd hij een beschermeling van Sir Edward Downes en deed hij ervaring op met het dirigeren van Verdi-opera’s (evenals Prokofjevs “Oorlog en Vrede” en Wagners “Meistersinger”) in Australië, in het Sydney Opera House.

Sir Mark Elder is sinds september 2000, muziekdirecteur van Hallé en in september 2022, werd hij gastdirigent van het Bergen Philharmonic Orchestra. Hij was muziekdirecteur van de English National Opera (1979-1993), gastdirigent van de stad Birmingham. Symphony Orchestra (1992 –1995) en muziekdirecteur van het Rochester Philharmonic Orchestra, VS (1989–1994). Hij bekleedde functies als vaste gastdirigent van het BBC Symphony Orchestra en de London Mozart Players. Sir Mark Elder werd benoemd tot Companion of Honor tijdens de Queen’s Birthday Honours 2017, werd in 2008 geridderd en kreeg in 1989 de CBE toegekend. In 1991, won hij een Olivier Award voor zijn uitstekende werk bij ENO en in mei 2006 werd hij benoemd tot dirigent van de Jaar door de Royal Philharmonic Society. In 2011 ontving hij het erelidmaatschap van de Royal Philharmonic Society.

De uitvoerders zijn:

Roderick Williams, bariton

Gemma Summerfield, sopraan

Claudia Huckle, alt

Bror Magnus Tødenes, tenor

Bergen Philharmonic Choir

Edvard Grieg Kor

Collegium Musicum Choir

Tracklist:

CD1, Part 1

1. I. Animato – O du mein WIlle
2. II. Recitativ – Erhebt eure Herzen, Brüder, hoch!
3. III. Andante tranquillo con dolcezza – In dein Auge schaute ich jüngst, O Leben
4. IV. Agitato ma moderato – Wehe mir! Wo ist die Zeit hin?
5. V. Andante molto tranquillo – Nacht ist es

CD2, Part 2

1. Introduction
2. I. Con elevazione e vigore – Herauf! Nun herauf, du grosser Mittag!
3. II. Andante – Süsse Leier! Ich liebe deinen Ton
4. III. Lento molto – Lasst vom Tanzen ab, ihr lieblichen Mädchen!
5. IV. Lento – Heisser Mittag schläft auf den Fluren
6. V. Allegro ma non troppo – Gottes Weh ist tiefer, du wunderliche Welt
7. VI. Largo con solennita – Kommt! Lasst uns jetzt wandeln!

Frederick Delius Eine Messe des Lebens (A Mass of Life) Bergen Philharmonic Orchestra Sir Mark Elder op het label 2 cd LAWO Classics LWC1265