In “De mooiste geschiedenis van België” vertelt Jos Vandervelden het verhaal van de Belgische gewesten, vertrekkend vanuit de manier waarop ze treffend in beeld werden gebracht door België’s grootste kunstenaars. Er is aandacht voor de staatsgeschiedenis, maar het gaat ook over het over kind en gezin, stad en platteland, industrie en natuur, werk en armoede, religie en vrijdenken, traditie en vernieuwing. Daarmee biedt dit origineel kunstboek een even onverwachte als inspirerende schaduwgeschiedenis van een land, dat binnenkort zijn tweehonderdste verjaardag viert.

Tegen het einde van de 19de eeuw was België nl. één van de meest geïndustrialiseerde landen ter wereld. Vooral het noorden van het land, Vlaanderen, waar bossen met fabrieksschoorstenen, stinkende rook uitstootten en arbeiders samengepropt zaten in smerige sloppenwijken. Geen wonder dat kunstenaars als Emile Claus in zijn Villa Zonneschijn in Astene, Valerius De Saedeleer, George Minne en Gustave Van de Woestyne, na de periode van het realisme, de Scholen van Tervuren, Dendermonde en Kalmthout, Les XX en La Libre Esthétique, in hun zeegezichten, alledaagse taferelen en portretten, veelal van familieleden en vrienden, droomden van een andere wereld, van Vlaanderen zoals het vroeger was, ongecompliceerd en ongerept. De echo’s van dat verloren Elysium vonden ze in vergeten boerendorpen en in hun verbeelding. Het gevoel van iets dat verloren en verdwenen was, drong ook door in de werken van James Ensor, Rik Wouters en Léon Spilliaert. Slechts één plek ter wereld had hun burleske humor, kleurrijke romantiek en gedempte melancholie kunnen produceren, ‘le plat pays’, aan de grijze Noordzee.

Terwijl rond 1900 het impressionisme hoogtij vierde in België, zette een aantal kunstenaars in Gent zich af tegen het vastleggen van vluchtige indrukken. Samen met jonge intellectuelen keerden zij zich ook tegen het kapitalisme en de toenemende industrialisering, één voor één trokken zij weg uit de stad en vestigden zich in het naburig dorp aan de Leie, Sint-Martens-Latem. In de nadagen van het symbolisme verdiepten de kunstenaars zich daar in de natuur en het landleven, op zoek naar oorspronkelijkheid en verdieping. Voor hun werk grepen zij naar stijlmiddelen uit het verleden, maar hun kunst was ook authentiek en verfrissend.

Het was daar ook dat Constant Permeke, Gust De Smet, Frits Van den Berghe en Edgard Tytgat hun eigenzinnige kijk hadden op de breekbare realiteit van na de Eerste Wereldoorlog. Het waren de Vlaamse belle époque en de jaren tussen de twee wereldoorlogen van de 20ste eeuw, een verhaal over symbolisme, impressionisme, het luminisme van de Leiestreek tussen Deinze en Gent van de groep “Vie et Lumière”, expressionisme, de mystieke Latemse School en het Brabants fauvisme, maar bovenal, een boeiend verhaal over wortels en de zoektocht naar een gevoel van verbondenheid in een snel veranderende wereld.

Geschiedenis wordt meestal geschreven. Maar niet altijd. Soms wordt geschiedenis ook geschilderd. Dan brengen kunstenaars een belangrijke gebeurtenis in beeld, proberen ze de tijdsgeest te vatten of richten ze de aandacht op de man en de vrouw in de straat en laten ze zien hoe de grote geschiedenis hun dagelijks leven bepaalt. Het boek bestaat uit 30, 2-ledige thema’s, elk voorgesteld met 2 schilderijen en elk verbonden aan een jaartal in de Belgische geschiedenis. Bepaalde thema’s zijn Hemel en aarde, Werk en vrije tijd, Vooruit en achteruit, Leven en dood, Hoop en wanhoop, Liefde en haat, Zonsopgang en zonsondergang, Pijn en genot, Vreugde en verdriet, en Trouw en ontrouw. Doorheen dit verhaal ontmoet u paarsgewijs werken van o.a. Jean Brusselmans (1935) en Valerius De Saedeleer (1925), Paul Delvaux (1922) en Fernand Khnopff (1904), Rik Wouters (1914) en Gustave van de Woestyne (1910) en Eugeen Van Mieghem (1905) en Felicien Rops (1881).

“De mooiste geschiedenis van België is de kroniek van een land door de ogen van zijn grootste schilders, maar naverteld en beschouwd op een moment dat die geschiedenis al lang tot rust is gekomen”, schrijft Vandervelden. “Dit boek toont en vertelt het verhaal van zestig schilderijen van alom gerespecteerde namen, aangevuld met hier en daar een outsider. Een groot deel van de schilderijen was reeds te zien op een van de edities van Het Kunstuur, de meeste andere komen uit de collecties van onze nationale musea. Bij de selectie heb ik me laten sturen door tegenstellingen: liefde tegenover haat, oorlog versus vrede, mens tegen machine, en zo meer. Want in niets laat geschiedenis zich beter zien dan in haar contrasten”. Een unieke, picturale bloemlezing die u geenszins mag missen!

Jos Vandervelden is programmamaker en eindredacteur bij VRT NWS. Hij publiceerde eerder samen met fotograaf Alexander Dumarey de bestsellers De verborgen geschiedenis van Vlaanderen en De verloren geschiedenis van Vlaanderen.

Jos Vandervelden De mooiste geschiedenis van België geïllustreerd 248 bladz. uitg. Davidsfonds ISBN 9789022340653https://www.stretto.be/2023/02/04/jos-vandervelden-alexander-dumarey-de-verloren-en-de-verborgen-geschiedenis-van-vlaanderen-2-bijzondere-uitgaven-van-davidsfonds/