In ‘Heksenjacht’ beschrijft de Zweedse historicus Dick Harrison de gruwel van de grote heksenprocessen en hekserijvervolgingen in Europa sinds de oudheid. Daarbij heeft hij extra aandacht voor de vervolgingen in West-Europa in de 16de – en 17de eeuw.
Het beeld van ‘de heks’ had voor talloze onschuldige vrouwen verschrikkelijke consequenties. Zij werden verbannen, besmeurd, aangeklaagd, mishandeld, veroordeeld en vermoord. Soms omdat ze als vreemd of gevaarlijk werden gezien, vaak alleen omdat ze ‘anders’ waren dan de gevestigde samenleving. Om deze gebeurtenissen te kunnen begrijpen, is begrip van de tijdsgeest nodig. Dick Harrison werpt licht op de culturele en politieke omstandigheden die ten grondslag lagen aan het geloof in en vervolgen van heksen en hekserij en legt uit hoe in al deze gevallen tal van vrouwen de ideale zondebok bleken. Harrison bewerkte de oorspronkelijke Zweedse editie speciaal voor de Nederlandstalige lezers met tal van voorbeelden uit Nederland (bv. Roermond) en België.
“Heksenjacht” is een uitvoerige, erudiete studie van een verschrikkelijk maar fascinerend fenomeen. Vandaag lijkt het onbegrijpelijk. Vanaf de 15de eeuw en drie eeuwen later werden in Europa ongeveer 35.000! mensen geëxecuteerd, beschuldigd van het beoefenen van verboden hekserij. De meerderheid van de getroffenen behoorde tot de lagere sociale lagen, enkele uitzonderingen kwamen uit hoog burgerlijke en adellijke kringen. Ruim de helft van de beklaagden was een vrouw! En geen van hen had, voor zover wij weten, echt schade aangericht. Hoe kon dit gebeuren? In zijn boek geeft Dick Harrison een beeld van de grote heksenprocessen en hekserijvervolgingen in Europa vanaf de oudheid, met bijzondere aandacht voor de Scandinavische landen in de 16e en 17e eeuw. Een boek over een tijd waarin onschuldige mensen werden geëxecuteerd voor misdaden die alleen in de verbeelding bestonden.
“Alles wijst erop”, schrijft Harrison, “dat Hans en Grietje een van de vele variaties is op thema’s die deels draaien om de dreiging van heksen en beesten, deels om de dreiging van hongersnood in de oude boerenmaatschappij. Er zijn pogingen gedaan om de oorsprong van het verhaal te herleiden tot een specifieke periode van hongersnood, zoals de misoogsten en hongersnood van rond 1315, maar het verhaal kan net zo goed zijn geïnspireerd door de ontberingen die de mensen in Duitsland en omringende landen ervoeren tijdens een van de rampjaren in de z17de en 18de eeuw”.
Eigenlijk ging het om intolerantie voor afwijkende meningen, maar met behulp van hypothesen over Satan en de hel konden de bizarre misstanden gerechtvaardigd worden. De mens leerde de kunst om zijn vijanden op een georganiseerde manier te achtervolgen met vreselijke resultaten. In het boek verandert het angstaanjagend onderwerp weliswaar in boeiende lectuur als geschiedenisprofessor Dick Harrison het onderwerp hekserij en tovenarij door de eeuwen heen bespreekt.
“Tijdens de ergste heksenprocessen”, schrijft Harrison nog, “was een ongegronde verdenking genoeg voor vrouwen en mannen om in vlammen op te gaan. Een grondigere historische terugblik is nodig als we de redenen achter de krankzinnige en bloedstollende excessen van de heksenvervolgingen willen begrijpen. We beginnen in de oudste oudheid, zoeken ons een weg door de klassieke oudheid en bereiken dan de middeleeuwen, waar de fundamenten werden gelegd voor de rampspoed van de volgende eeuwen”.
Dit boek heeft een sterke focus op Noord- en West-Europa, met name Scandinavië en Nederland, met een diepgaande analyse van concrete Noordwest-Europese voorbeelden. Harrison is een boeiende verteller. Ondanks de onmetelijke gruwel, is het resultaat een “vermakelijk” en leerzaam boek, interessant, veelzijdig en vooral, bijzonder goed verteld. Een heuse aanrader. “Ondskans Tid: En Historia om Trolldom och Häxeri” werd vertaald door Ger Meesters.
Dick Harrison, Heksenjacht Een geschiedenis over angst, repressie en vrouwenhaat 412 bladz. geïllustreerd uitg. Omniboek ISBN 9789401920087