“Der fliegende Holländer” was een van de opera’s die Wagner in staat stelde zijn plaats als de wellicht belangrijkste Duitse operacomponist van die tijd te bevestigen en de basis te leggen voor zijn visionaire werken. Het verhaal, dat in 1843 in Dresden in première ging, gaat over de Vliegende Hollander, de spookachtige zeekapitein, die gedoemd is eeuwig over de zeeën te zwerven, tenzij hij door liefde wordt verlost…
Richard Wagner was een dichter en toneelschrijver bij uitstek. In mythen en legenden vond hij verhalen en personages die de spanning van gevaarlijke handelingen in het menselijk bestaan tot uitdrukking brachten. In Wagners opera’s en drama’s mondt die spanning en de unieke kracht van de suggestie altijd uit in alles of niets. In zijn muziektheater over redding en ondergang, liefde en haat, overheersing en onderwerping, ascese en lust leidt de dramatische ontwikkeling altijd tot de uitvergrote suggestie van oplossing voorzien van magistrale, extatische en lyrische muziek. Zo ook in zijn romantische opera “Der fliegende Holländer”, een opera over het lot van een man die probeert te ontsnappen aan zijn verdoemenis.
Na een machtige ouverture waarin de verklanking van wilde, extatische lust afwisselt met delicate, gevoelige melodiek, verschijnt een getormenteerde, door de duivel bezeten zeekapitein, smachtend naar liefde die hem van zijn vloek kan verlossen. Een op het eerste gezicht norse en ruwe figuur, die door zijn pact met de duivel gedoemd is om zonder enige oriëntatie met zijn spookschip met rode zeilen, op de wereldzeeën te zwalpen. Slechts om de zeven jaar mag hij ergens aanleggen om aan land te gaan en zijn kans te wagen om de oprechte liefde van een vrouw te winnen. Zij kan hem dan redden van de vloek en van zijn eeuwige kwelling.
Senta, de dochter van Daland, bezit al lang het beeld van een eenzame, lijdende man, die naar zij zich voorstelt, alleen door haar liefde kan worden gered. Op een dag kan die man die bekend staat als de Hollander, zijn verhaal aan Daland vertellen en hem in ruil voor een overnachting en kostbare schatten, de hand van Dalands dochter vragen. In de 1ste scène van de 3de akte zingen Dalands matrozen, “wie Drachen hüten sie den Schatz”. U denkt daarbij toch ook aan “Siegfried”? De minzame maar naïeve Daland is enthousiast over het aanbod en het is meteen duidelijk dat de vreemde kapitein en zijn dochter met elkaar verbonden zijn door het lot. Dit lot heeft de Hollander echter voort bestemd om zich te opofferen om het heil van Senta te redden. “Leb’ wohl, ich will dich nicht verderben!”.
Wagners romantische opera uit 1843 bevat echter ellenlange recitativische passages die niet bijster boeiend zijn om te beluisteren. Er zijn er tussen Daland en de Hollander, tussen Senta en Erik, en tussen Senta en de Hollander. Dergelijke passages zijn in de “Ring” door het toveren met leidmotieven in het orkest veel, veel boeiender. Om ze in “Der fliegende Holländer” echter als zanger boeiend te brengen mag de tekstdeclamatie niet geforceerd klinken en mag een vorm van overacting, de verstaanbaarheid van de tekst en de typisch Wagneriaanse gestadige opbouw van de spanning niet belemmeren. Zowel in Dalands partij als in de partij van de Hollander zag Wagner het stembereik ruim. Een beetje te ruim, eigenlijk. Het gevolg daarvan was dat nogal wat lage tonen in de quasi onverstaanbaarheid verdwenen en nogal wat zangers ter compensatie geforceerde accenten leggen op bepaalde woorden of lettergrepen. Als daar nog eens vibrato in de stem bij komt en nogal wat heen en weer geloop op scène, verliest de typisch Wagneriaanse, declamatorische handeling aan inhoud en betekenis.
Eenzelfde fenomeen manifesteert zich in het zingen van de aria’s, die niet echt aria’s zijn, maar bv. een lied-ballade van Senta “Wahn vom Fliegenden Holländer”, een cavatine van Erik “Willst jenes Tags” of de prachtige, innemend lyrische solo van de lachende Daland voor zijn dochter (“Mögst du, mein Kind, den fremden Mann willkommen heißen?”). Sommige van die solo’s zijn meer arioso’s en zijn daarenboven uitgebreide monologen.
In de opera “Der fliegende Holländer” zijn de muzikale hoogtepunten, de koren. Van de spookachtige repliek op de laatste zin uit het recitatief en aria van de Hollander (“Ew’ge Vernichtung, nimm uns auf!”), van het “Mit Gewitter und Sturm aus fernem Meer” en het spinlied “Summ’ und brumm’, du gutes Rädchen”, tot het “Steuermann! Laß die Wacht!” door de Matrosen des Norwegers en het vervaarlijk, duellerend dubbelkoor tussen de Matrosen en de Mannschaft des Holländers. Zowel de mannen als de vrouwen (eigenl. Mädchen) doen het als koor in deze opvoering meer dan uitstekend.
Rossen gergov, geboren in 1981, studeerde piano en klarinet voordat hij dirigeerlessen nam bij Michail Angelov en studeerde vervolgens bij Leopold Hager aan de Universiteit voor Muziek en Schone Kunsten in Wenen. Seiji Ozawa nodigde hem uit voor het Tanglewood Music Festival, waar hij de komende jaren als zijn assistent optrad. Na zijn afstuderen dirigeerde hij het ORF-Sinfonieorchester en werd assistent-dirigent van het Tonkünstlerorchester Niederösterreich, een functie die hij tot 2009 bekleedde. Rossen Gergov is laureaat van de eerste Evgeny Svetlanov International Conducting Competition in 2007. Zijn opname van werken van David Chesky met het Symfonieorkest van Norrlandsoperan werd in 2008 genomineerd voor een Grammy en hij heeft ook opnames gemaakt voor de BBC, Bayerische Rundfunk en ORF in Oostenrijk.
Rossen Gergov krijgt brede erkenning voor zijn werk, zowel op het concertpodium als in de opera, met repertoire van Mozart tot de meest uitdagende hedendaagse werken. Gergov bekleedde tot 2017 de functie van chef-dirigent van het Bulgaars Nationaal Radio Symfonie Orkest. Hij werkt ook regelmatig samen met het Sofia Philharmonic Orchestra als een van de belangrijkste gastdirigenten.CV-pdfIn 2017/18 maakte hij zijn debuut in het Teatro Nacional de São Carlos in Lissabon, waar hij een reeks concerten dirigeerde met het Orquestra Sinfónica Portuguesa. Hij debuteerde ook met het Osaka Symphony Orchestra in Japan.
Rolverdeling:
Markus Marquardt (Der Holländer)
Kurt Rydl (Daland)
Radostina Nikolaeva (Senta)
Kostadin Andreev (Erik)
Daniel Ostretsov (Steurmann)
Alexandrina Stoyanova (Mary)
Orchestra and Chorus of the Sofia Opera and Ballet,
Rossen Gergov, dirigent
Plamen Kartaloff (director)
Richard Wagner Der fliegende Holländer Markus Marquardt Kurt Rydl Radostina Nikolaeva Orchestra and Chorus of the Sofia Opera and Balle, Rossen Gergov, Plamen Kartaloff dvd Dynamic 37991