In het magistraal geïllustreerd boek “Ridders van het Gulden Vlies”, dat hoort bij de gelijknamige tentoonstelling in Museum Hof van Busleyden, herbeleeft u de bijeenkomst van de ridders in 1491, een van de grootste en belangrijkste feestelijkheden uit de geschiedenis van Mechelen. U maakt kennis met de befaamde Bourgondische ridderorde aan de hand van een unieke reeks 15e-eeuwse wapenborden, speciaal gemaakt voor de bijeenkomst in Mechelen. Deze tentoonstelling ontrafelt daarenboven de politieke intriges en samenzweringen in een van de vroegste Europese politieke allianties…
De Bourgondische hertogen waren een zijtak van het Frans koningshuis van Valois. De Franse koning Jean II “le Bon” (foto), schonk de titel nl. aan zijn zoon Filips de Stoute (foto) (Philippe II le Hardi), waarmee het huis van Valois begon. Filips trouwde met Margaretha van Male en na Filips volgden de hertogen, Jan zonder Vrees, Filips de Goede en Karel de Stoute (foto). In de tweede helft van de 15de eeuw, stelden de Bourgondiërs zich als doel om hun rijk uit te breiden vanuit Bourgondië, met Dijon als hoofdstad, tot aan de Waddenzee, wat gedeeltelijk lukte. In 1473 bereikte Bourgondië een hoogtepunt, toen niet alleen Holland en Zeeland, maar ook Gelre veroverd was. 
Hertog Karel de Stoute, ondertussen ook hertog van Gelre en graaf van Zutphen, ambieerde zelfs de koningstitel van het vroeger Karolingisch Middenrijk, (Midden-Francië of Koninkrijk Lotharingen), en wilde dit land herstellen in zijn oude status. Hij sneuvelde echter in 1477 bij de slag bij Nancy, tegen troepen uit Zwitserland en Lotharingen, aangevoerd door René II, hertog van Lotharingen. “Karl verlor bei Grandson das Gut, bei Murten den Mut, bei Nancy das Blut”. Na de dood van Karel verbond zijn dochter en enige erfgename Maria van Bourgondië, zich door haar huwelijk met Maximiliaan van Oostenrijk, met de Oostenrijkse Habsburgers. Zo kwamen de Lage Landen onder Habsburgs bewind. Hun zoon, Filips de Schone, werd de vader van de beroemde Karel V, die koning en keizer zou worden van het Habsburgs wereldrijk.
Het begon allemaal in 1369, toen Filips de Stoute trouwde met Margaretha van Male, waardoor het hertogdom Bourgondië verenigd werd met het graafschap Vlaanderen. Filips de Stoute was de zoon van de Franse koning en de Fransen hadden dan ook stevig de hand in dit huwelijk. Zij hoopten zo de machtige vazalstaat Vlaanderen aan zich te binden en op de duur zelfs te annexeren. Het heeft overigens niet veel gescheeld, want de eerste Bourgondische hertogen waren echte Franse prinsen, die hun gewesten bestuurden vanuit Parijs, zich bij voorkeur met Fransen omringden en de taal van de meerderheid van hun onderdanen (het Diets) schromelijk verwaarloosden. Bovendien hoopten ze vurig dat een van hun nakomelingen vroeg of laat op de Franse troon zou plaatsnemen. 
Maar door toevallige gebeurtenissen ontstond er plotseling een verwijdering tussen Frankrijk en de Bourgondische gewesten, eerst door de moord op hertog Jan zonder Vrees (1419) en daarna door het optreden van Jeanne d’Arc (1429). Vanaf dat ogenblik hebben de Bourgondische vorsten zich geconcentreerd op de uitbouw van een eigen Bourgondische staat, die zich nestelde rondom de grenzen tussen Frankrijk en het Duitse Rijk.
In 1478 nam het verhaal plotseling een heel nieuwe wending. De vernederde Maria van Bourgondië, enige dochter van Karel de Stoute, trouwde met de zoon van de Duitse keizer, Maximiliaan van Oostenrijk, en introduceerde zo de Habsburgse dynastie in de Nederlanden. Maximiliaan voerde zijn leven lang een felle anti-Franse politiek en wist bovendien zijn zoon te koppelen aan de Spaanse dynastie. Door een samenloop van omstandigheden verwierf Filips de Schone eindelijk een koningskroon, waarop zijn voorouders zo vurig hadden gehoopt. Hij werd de koning van Castilië. Enkele jaren later werd Karel, de zoon van Filips de Schone, zelfs tweemaal koning: koning van Spanje en koning van Duitsland of het Heilig Roomse Rijk. In die nieuwe context was het hertogdom Bourgondië niet langer van betekenis. In 1529 zou Karel V definitief afstand doen van Bourgondië, maar in ruil werden de leenbanden van de vazalstaat Vlaanderen met Frankrijk voorgoed verbroken. Uiteindelijk gebeurde dus precies het omgekeerde van wat de Franse koning oorspronkelijk had bedoeld. In plaats van het machtige Vlaanderen te strikken, ging het voor Frankrijk voorgoed verloren! Bovendien maakte Vlaanderen ondertussen deel uit van een ‘Bourgondische’ statenbond, de Zeventien Provinciën, waaruit veel later Nederland, België en Luxemburg zouden ontstaan.
In een kleurrijke optocht reden ridders in 1491, te paard over de Grote Markt van Mechelen. Het was een bijzondere bijeenkomst, want het kapittel van de Orde van het Gulden Vlies, streek neer in de mooie Dijlestad. De halsketting met de kleine gouden ramsvacht schitterde bij elke ridder in de lentezon. Het was het symbool van een ridderorde die tot vandaag tot de verbeelding spreekt. Een teken van macht, maar ook van elitair denken, religie en politieke trouw.
De orde werd op 10 januari 1430 in Brugge ingesteld door Filips de Goede, hertog van Bourgondië (1396-1467), de zoon van Jan zonder Vrees en Margaretha van Beieren, ter gelegenheid van zijn (derde) huwelijk in Sluis met Isabella van Portugal. Met de instelling van deze orde wilde Filips de Goede verschillende doelen bereiken, zoals de verering van God en de verdediging van de christelijke godsdienst. Bij de oprichting van de orde bestond ze uit vierentwintig ridders en vier officieren: een schatbewaarder, een wapenmeester, een kanselier en een griffier, met aan het hoofd de hertog van Bourgondië. Na de dood van Filips de Goede in 1467, volgde zijn zoon Karel de Stoute (1467-1477) hem op, waarna de Orde overging naar de Habsburgers door het huwelijk van de enige dochter van Karel de Stoute, Maria van Bourgondië, met Maximiliaan van Oostenrijk (1477-1519).
In de tentoonstelling “Ridders van het Gulden Vlies” herbeleef je de bijeenkomst van die ridders in 1491, een van de grootste en belangrijkste feestelijkheden uit de geschiedenis van Mechelen. Je maakt er kennis met de befaamde Bourgondische ridderorde aan de hand van een unieke reeks 15e-eeuwse wapenborden, speciaal gemaakt voor de bijeenkomst in Mechelen. Het is de eerste keer dat de 29 wapenborden na restauratie van zo dichtbij te zien zijn.
Tentoonstelling van 24.02 tot 02.06.2024 in Museum Hof van Busleyden, Frederik de Merodestraat 65, 2800 Mechelen.
https://www.hofvanbusleyden.be/
In vier essays bespreken Hannah Iterbeke, Marthy Locht, Jonas Goossenaerts, Claire Toussat en Steven Thiry, de fascinerende geschiedenis van het Huis Bourgondië, de bijeenkomst in Mechelen van een van de vroegste Europese politieke allianties, de heraldische pracht van de ridderlijkheid en de onthullende ontdekkingen tijdens de restauratie van de 31, 500 jaar oude wapenborden, incluis een begrippenlijst. Subliem!
Ridders van het Gulden Vlies Een schitterende mythe ontrafeld 176 bladz. geïllustreerd uitg. Lannoo ISBN 9789401499125