Bijna 74 jaar lang, vanaf het overlijden van J.S. Bach in 1750, was zijn Matthäus Passion vrijwel compleet vergeten. Een  verjaardagscadeau voor de jonge Felix Mendelssohn in 1824, nl. een kopie van Bachs Matthäus Passion, zou de muziekgeschiedenis veranderen, toen hij vijf jaar later in Berlijn, het werk voor het eerst opnieuw uitvoerde… Deze dubbel cd is dan ook een indrukwekkende, authentieke, historische ontdekking!

Nu is het ondenkbaar om zich (klassieke) muziek voor te stellen zonder Bach, maar in de jaren ’20 van de 19de eeuw was zijn muziek gedegradeerd tot niets meer dan een oefenboek voor contrapuntstudenten. Mendelssohn wendde zich na 1829 vaak tot de muziek van Bach en voerde de Passie in 1841 opnieuw uit in Leipzig. In het romantisch tijdperk remodelleerde hij weliswaar met een symfonisch orkest en koor, zowel de rol van de evangelist als de solisten, waardoor de lengte van de Passie met ongeveer 30 procent werd ingekort. Na zijn overlijden in 1847, lag Mendelssohns ‘editie’ van de Passie bij zijn erfgenamen in Londen, waarna zijn kleinzoon het uiteindelijk naliet aan de Bodleian Library in Oxford. Een eerste volledige reconstructie van Mendelssohns versie door Malcolm Bruno en Caroline Ritchie, in december 2023, werd gepubliceerd door Bärenreiter Verlag.

Het was dankzij Mendelssohns erkenning van Bachs genialiteit en zijn inspanningen om Bachs werken toegankelijk te maken voor een breder publiek, dat Bachs meesterwerken tot vandaag erkend worden als het hoogtepunt van muzikale expressie. Het verhaal begon als volgt. Mendelssohns oudtante, Sarah Itzig (1761-1854) (foto), een zus van Bella Itzig/Salomon (1749-1824), Mendelssohns grootmoeder langs moederskant, hield een muzieksalon in haar huis in Berlijn, waar ze de muziek van Johann Sebastian Bach cultiveerde. Sarah was een ervaren muzikante en had klavecimbel gestudeerd bij Bachs oudste zoon, Wilhelm Friedemann. Ze gaf ook opdracht voor werken en verwierf manuscripten van een andere zoon van Bach, Carl Philipp Emanuel Bach (foto). De 12  strijkerssymfonieën van de jonge Felix uit de jaren 1820, waren dan ook hoogstwaarschijnlijk beïnvloed door de symfonieën van C.P.E. Bach.

Sarahs bewondering voor de muziek van J.S. Bach was ook de aanleiding voor haar lidmaatschap van het koor van de gewaardeerde Berlijnse Singakademie, die in 1791 door C.F.C. Fasch was opgericht om het Duits-Luthers koorrepertoire te promoten. Fasch, zelf een kenner van J.S. Bach, leidde de organisatie tot aan zijn overlijden in 1800. Zijn opvolger, Carl Friedrich Zelter (1758-1832), werd later (in 1819) door Abraham Mendelssohn, wellicht op aanbeveling van Sarah, aangesteld als muziekleraar van de jonge Felix en zijn zus Fanny. Onder leiding van Zelter werden veel uit de mode geraakte werken uit het Duits repertoire (zowel koor- als instrumentale werken), waaronder die van J.S. Bach (bv. zijn Mis in si klein) weer herontdekt en bestudeerd. Zowel Felix als Fanny sloten zich aan bij het koor van de Singakademie en namen zo actief deel aan de herontdekking van dit uniek, maar in de vergetelheid geraakt repertoire.

Tot in de barok vormden vocale solisten, het “koor”, slechts af en toe versterkt door amateurzangers. De oude traditie van jongenskoren speelde daarbij een bijzondere rol. Tussen de barok en de romantiek, speelde Carl Friedrich (Christian) Fasch, de zoon van Johann Friedrich Fasch, een speciale rol met zijn “Missa voor zestien stemmen”, gecomponeerd voor enkele tientallen zangers in de jaren 1780. Het leidde aan het begin van de 19de eeuw tot de oprichting van de Sing-Akademie zu Berlin. Deze Akademie, de oudste koorvereniging ter wereld, opgericht in 1791, door Carl Friedrich (Christian) Fasch (1736-1800) (foto), klavecinist aan het hof van Frederik de Grote, heeft de carrière van de jonge Felix Mendelssohn aanzienlijk bepaald. Als leerling van Carl Friedrich Zelter (1758-1832) (foto), de opvolger van Fasch, leerde Mendelssohn nl. de Italiaanse, vocale polyfonie uit de 16de – en 17de  eeuw kennen. Als dirigent had hij de uitgebreide koorbibliotheek ter beschikking, en met dit koor bracht hij in 1829, een legendarische uitvoering van Bachs “Matthäus-Passion”.

Carl Friedrich Zelter volgde in 1800 Carl Friedrich Fasch op als dirigent van de Berlijnse Singakademie en richtte in 1809 de Berliner Liedertafel op, hetzelfde jaar waarin hij tot professor aan de academie werd benoemd. Eén van zijn leerlingen was Felix Mendelssohn. Onder leiding van Zelter had Mendelssohn in de Berlijnse Singakademie de muziek van Sebastian Bach leren kennen. Dat stimuleerde de jonge componist in de periode 1827-1832, tot het componeren van acht koorcantaten op Duitse hymnen.

In 1823 of 1824, schonk Felix’ grootmoeder van moederskant, Bella Salomon (foto), hem een geschenk, dat zijn leven zou veranderen, nl. een manuscriptpartituur van de kopiist van de Matthäus-Passion van J.S. Bach! Terwijl Felix tijdens zijn eigen lidmaatschap van het koor van de Singakademie slechts enkele fragmenten uit het werk had leren kennen, moet zijn eerste ontmoeting met de volledige partituur van een van Bachs meest diepgaande meesterwerken, niets minder dan een openbaring zijn geweest. Ondanks de over het algemeen ongunstige reputatie van Bach in die tijd, die toen nog beschouwd werd als weinig meer dan een muzikale ‘wiskundige’, een verwijzing naar wat uiteindelijk zou worden erkend als zijn buitengewoon gebruik van contrapunt en muzikale symmetrie en de complexiteit en de onbekendheid van zijn taal, besliste Mendelssohn toch om de gehele Matthäus-Passion voor te bereiden voor een gedeeltelijke uitvoering.

Hoewel Zelter zelf eerder zonder succes had geprobeerd de Passie op te voeren, zou deze monumentale taak de inspanningen vereisen van een individu met de visie en het genie om deze te voltooien, een taak waarvoor Mendelssohn uitermate geschikt was. Vijf jaar later werd Mendelssohns droom werkelijkheid. Er werd een verkorte versie van het werk gerepeteerd, inclusief het schrappen van bepaalde aria’s en koralen, en wijzigingen van bepaald materiaal, compromissen die noodzakelijk werden geacht in de hoop het werk toegankelijker te maken voor het publiek van die tijd. Dit werd opgesteld door Mendelssohn en de zanger en acteur, Eduard Devrient, die de partij van Jezus zong, en en werd door Mendelssohn met een koor van 158 man!, en met piano i.p.v. een klavecimbel, gedirigeerd tijdens een concert van de Singakademie op 11 maart 1829, in aanwezigheid van de Pruisische koning, Wilhelm Friedrich III en tal van beroemdheden, o.a. Heine, Hegel en Niccolò Paganini. Deze revisie werd weliswaar in 1841, herzien en hersteld voor een uitvoering in Bachs eigen Thomaskirche in Leipzig.

Voor het eerst in een eeuw werd de onmetelijke schoonheid van de Matthäus-Passion aan het Duits-Luthers publiek onthuld. Deze historische uitvoering, grotendeels te danken aan de visie van Mendelssohn (hij was pas vijftien toen hij de partituur van de Passie voor het eerst zag en twintig toen zijn inspanningen om het werk uit te voeren werden gerealiseerd), resulteerde naderhand in een revival van het oratorium als dusdanig en in de volledige heropleving en herwaardering van Bachs werken in heel Duitsland en daarbuiten met een wereldwijde, universele,  erkenning van hun genialiteit en betekenis. De 6 vocale solisten zijn Clara Rottsolk (sopraan), Luthien Brackett (mezzosopraan), Dann Coakwell (tenor, evangelist), Isaiah Bell (tenor), William Sharp (bariton) en Enrico Lagasca (bas-bariton).

Dr. Christopher Jackson behaalde zijn Bachelor of Arts in Vocal Performance aan de Oklahoma State University en studeerde directie bij Dr. Dirk Garner (Baldwin Wallace Bach Festival). Hij behaalde zijn Master of Music in Choral Conducting aan het Westminster Choir College, is afgestudeerd assistent-dirigent van het Westminster Symphonic Choir onder leiding van Dr. Joe Miller en Dr. Amanda Quist, en studeerde ook bij Dr. Andrew Megill (Carmel Bach, Illinois Bach Academie). Hij behaalde zijn doctoraat in de muzikale kunsten in koordirectie aan de Universiteit van Noord-Texas, waar hij studeerde bij dr. Gerry McCoy en dr. Richard Sparks. Zijn onderzoeksgebieden omvatten de programmering en uitvoering van barok- en renaissancemuziek voor koren van alle leeftijden en ervaringsniveaus, evenals de koormuziek van Benjamin Britten.

Het oudste, Amerikaans Bach-koor, het Bachkoor uit Bethlehem, gaf de eerste volledige Amerikaanse uitvoeringen van Bachs Mis in B Minor in 1900 en het Kerstoratorium in 1901. Sinds de oprichting in 1898, trekt het inmiddels beroemd, 90 leden tellend koor, duizenden bezoekers uit de hele wereld, de Verenigde Staten en daarbuiten tot het jaarlijks Bethlehem Bach Festival in Pennsylvania. In 2022 werd Dr. Christopher Jackson de zevende artistiek directeur en dirigent van dit legendarisch koor.

Mendelssohn Bach Matthäus-Passion The Bach Choir of Bethlehem Christopher Jackson 2 cd Analekta AN953