“She Composes Like A Man”, door Tine Thing Helseth en Tenthing Brass Ensemble, op het label Lawo. Schitterend samenspel en een warme, genuanceerde sonoriteit. Subliem!

Naar aanleiding van het verhaal over Ethel Smyth en een criticus, die schreef dat ze ‘componeerde als een man’, en dat een ander haar verweet dat ze “te mannelijk was voor een vrouwelijke componiste”, wist tenThing meteen dat dit de titel moest worden van hun originele, nieuwe cd. Van Clara Schumann en Fanny Mendelssohn tot Florence Price en Ethel Smyth, viert dit origineel programma het werk van wel 13 vrouwelijke componisten, van de 18de– t.e.m. de 20ste eeuw, in wereldpremière transcripties voor koperensemble. Niet te missen!

Op het programma staan schitterende arrangementen van Jarle Storløkken, Roger Harvey en Sebastian Haukås, van werken van Grażyna Bacewicz, Lili Boulanger, Florence Price, Fanny Mendelssohn, Cécile Chaminade, Sally Beamish, Agathe Backer Grøndahl, Maria Theresia von Paradis, Clara Schumann, Joy Webb, Ruth Crawford Seeger, Mélanie Bonis en natuurlijk Ethel Smyth.

De Amerikaanse componiste Ruth Crawford Seeger gebruikte elementen uit de volksmuziek in haar klassieke composities. Hetzelfde kan gezegd worden van de Poolse violiste, Grażyna Bacewicz, die vaak elementen uit de Poolse traditionele muziek gebruikte.

De Oostenrijkse zangeres en componiste Maria Theresia Paradis werd als klein meisje blind en naast haar carrière als musicus opende ze haar eigen school voor blinde meisjes in Wenen. Maria Theresia von Paradis was de dochter van Joseph Paradis, rijksminister van handel en hofraadsman van keizerin Maria Theresia. Tussen haar tweede en vijfde levensjaar begon zij haar gezichtsvermogen te verliezen. Von Paradis werd van eind 1776 tot medio 1777 behandeld door de Duitse arts Franz Anton Mesmer. Hij was in staat om haar gezichtsvermogen tijdelijk te verbeteren totdat zij uit zijn zorg werd verwijderd. Onduidelijk is of dit was vanwege een mogelijk schandaal of vanwege het potentiële verlies van een invaliditeitstoelage.

Wat echter wel vaststaat, is dat Von Paradis na het vertrek van Mesmer permanent blind werd. In 1783 maakte ze een uitgebreide rondreis naar Parijs en Londen, vergezeld door haar moeder en haar librettist Johann Riedinger. In augustus van dat jaar bezochten zij de Mozarts in Salzburg. Vervolgens speelde ze in Frankfurt en diverse andere Duitse steden, waarna zij terechtkwam in Zwitserland. In maart 1784 bereikte zij de Franse hoofdstad. Haar eerste concert daar was bij de Concert Spirituel. In totaal trad zij 14 keer op in Parijs met goede recensies tot gevolg. Tevens steunde ze Valentin Haüy bij het stichten van de eerste school voor de blinden, die opende in 1785.

Op naam van Fanny Hensel-Mendelssohn, de oudste van vier kinderen van de rijke zakenman Abraham Mendelssohn en de pianiste Lea Mendelssohn (geboren Salomon) staan 466 muzikale composities, voornamelijk liederen, pianowerken en kamermuziek. Een aantal van haar liederen werden uitgebracht als onderdeel van op. 8 en 9 van haar broer Felix. Als haar succesvolste werken gelden de pianocyclus Das Jahr (twaalf karakterstukken die elk een maand uitbeelden) en het pianotrio in d op. 11 uit 1846-1847.

Fanny Mendelssohn kwam uit een van oorsprong Joodse familie, maar werd niet joods opgevoed. Op 21 maart 1816 werden de kinderen Mendelssohn christelijk gedoopt. Bij die gelegenheid werd haar tweede (joodse) voornaam veranderd in Cäcilie (Zippora was de vrouw van Mozes) en aan haar familienaam werd de naam Bartholdy toegevoegd. Ze kreeg haar eerste pianolessen van haar moeder en speelde al op 13-jarige leeftijd, op haar vaders verjaardag, alle 24 preludia uit Das wohltemperierte Klavier van Bach uit het hoofd.

Felix en Fanny waren muzikale wonderkinderen, zowel in het pianospel als in het componeren. Terwijl haar broer carrière maakte, was voor Fanny echter een leven als echtgenote, huisvrouw en moeder weggelegd. Maar, ook al stonden broer en zus elkaar zeer na en hadden ze vrijwel dagelijks contact over muzikale zaken, hij steunde haar muzikale aspiraties niet, in tegenstelling tot haar echtgenoot, de schilder Wilhelm Hensel. Zij trouwden in 1829 en hij deed zijn best om muziekuitgeverijen in het werk van zijn vrouw te interesseren. In 1830 werd hun enige kind Sebastian Ludwig Felix Hensel geboren, die de vader zou worden van de filosoof Paul Hensel en de wiskundige Kurt Hensel. Hij legde de familiegeschiedenis van de Mendelssohns vast in een boek dat in 1879 verscheen en in 2002 werd herdrukt.

Mélanie Hélène Bonis, de dochter van een arts, speelde als kind reeds in haar eentje op de oude piano van haar ouders. Het lag in de lijn der verwachting dat ze naaister zou worden, maar ze ontsnapte daar aan dankzij Jacques-Hippolyte Maury, een vriend van haar ouders, die docent kornet was aan het Conservatorium van Parijs. Die stelde haar voor aan César Franck, die haar in 1876, toeliet tot de klas harmonieleer en pianobegeleiding. Ze werd ook toehoorder van zijn orgelklas. In 1877 kreeg ze een eervolle vermelding harmonieleer en pianobegeleiding. Daarna studeerde ze bij Auguste Bazille, waar ze klasgenoot was van ene Debussy…Ze behaalde in 1879 een tweede prijs voor begeleiding en in 1880 een eerste prijs voor harmonieleer. Ze was lid van de Société nationale de musique van 1899 tot 1911 en was secretaris vanaf 1910. Als vermogend lid van de Parijse bourgeoisie kon ze zich permitteren om zich professioneel te wijden aan het componeren, maar in haar latere jaren, trok de door haar gecomponeerde muziek, steeds minder belangstelling.

De Noorse componiste, Agathe Backer Grøndahl was een briljante pianiste die de wereld rondreisde en tournees maakte als concertpianiste. Ze werd geboren in Holmestrand, Noorwegen, en volgde les bij Hans von Bülow in Florence en Franz Liszt in Weimar. Haar oeuvre bevat meer dan 400 liederen, pianostukken en arrangementen van Noorse volksliederen.

Ethel Smyth uit Surrey heeft een compositorisch oeuvre nagelaten, bestaande uit kamermuziek, madrigalen en koorwerken, opera’s en symfonieën. In 1877 ging ze voor haar compositiestudie naar Leipzig en kreeg er les van Carl Reinecke. Na iets meer dan een jaar verliet zij echter het conservatorium maar hield nauw contact met Engelbert Röntgen, de toenmalige leider van het plaatselijk Gewandhausorchester. Ze kreeg steun van het echtpaar Herzogenberg en kreeg privéles van Heinrich von Herzogenberg. In het huis van dat echtpaar nam zij intensief deel aan het rijk cultuurleven van de stad en leerde er belangrijke componisten en kunstenaars persoonlijk kennen, zoals Clara Schumann, Anton Rubinstein, Max Friedländer, Grieg en Brahms. In 1922 werd zij benoemd tot Dame Commander of the Order of the British Empire (DBE). In 1930 dirigeerde zij een politieharmonieorkest bij de uitvoering van haar “The March of Women” ter gelegenheid van de onthulling van een levensgroot standbeeld van Emmeline Pankhurst in de Victoria Tower Gardens in Londen.

De naam van de opmerkelijke lerares en dirigente Nadia Boulanger is beroemd in de muziekwereld, maar haar zes jaar jongere, fenomenaal begaafde zuster Lili, was de eerste vrouw die de Premier Prix de Rome won. Reeds als kind had Lili een delicate gezondheid die leidde tot een ernstige ziekte. Haar overlijden op de leeftijd van 24! was een tragedie voor de muziek. Afgezien van werken geschreven in haar vroege tienerjaren, die ze later vernietigde, duurde haar componeer carrière slechts zeven jaar.

Cécile Chaminade (1857-1944) was ooit een gevierde pianiste en componiste. Ze studeerde bij Félix Le Couppey, Marie Gabriel Augustin Savard, de Belgische violist, Martin Pierre Marsick en bij Benjamin Godard. Ze werd aangemoedigd door Camille Saint-Saëns, Emmanuel Chabrier, Ambroise Thomas, Georges Bizet en door de legendarische pianist en pedagoog, Isidore Philipp (1863-1958). Daarna begon haar carrière in Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten. Hoewel ze ook symfonische werken componeerde, was ze vooral bekend voor haar pianocomposities en Mélodies. Cécile huwde in 1901 de aanzienlijk oudere muziekuitgever uit Marseille, Louis-Mathieu Carbonel. Die overleed in 1907, waarna Cécile dan maar naar de Var trok. Vanaf 1925, woonde ze in Monte-Carlo waar ze op 87-jarige leeftijd overleed. Haar zuster Henriette werd in 1897, de tweede vrouw van de beroemde pianist, Moritz Moszkowski (1854-1925).

“The Joystrings” waren een Britse, christelijke muziekgroep uit de jaren ’60, onder leiding van de klassiek geschoolde Joy Webb, een officier in het Leger des Heils!  Nadat ze in de televisieshow “BBC Tonight” van Cliff Michelmore waren verschenen, kregen ze een platencontract van EMI Records. In 1964, werden ze de eerste (pop)groep van het Leger des Heils, die hitlijsten behaalde met “It’s An Open Secret” en “A Starry Night”.  De belangrijkste leden door de jaren heen waren Joy Webb (die de eerste hit van de groep schreef), Peter en Sylvia Dalziel, Bill Davidson en Wycliffe Noble.  Ze namen ook een versie op van “O Little Town of Bethlehem”, waarbij ze de muziek van The Animals’, “The House of the Rising Sun” gebruikten. In september 2013, 50 jaar na de oprichting van de Joystrings, publiceerde groepslid Sylvia Dalziel haar memoires, “The Joystrings: The Story of the Salvation Army Pop Group”. De hemelse Joy Webb overleed in oktober 2023, op 91-jarige leeftijd.

De Engelse componiste en altvioliste, Sally Beamish speelde reeds in haar jonge jaren pianoconcerten en componeerde ze al. Aan het Royal Northern College of Music studeerde ze altviool, kreeg ze les compositie van Anthony Gilbert en Lennox Berkeley, en volgde een masterclass bij de altviolist, Bruno Giuranna in Italië. Als altvioliste van het Raphael Ensemble heeft Beamish meegewerkt aan de opnames van een aantal strijksextetten. In 1993 won ze de eerste prijs van de Paul Hamlyn foundation voor een van haar composities. De jaren daarna was ze medeorganisator van muziekzomercursussen, die gegeven werden op het Schots eiland Hoy. Beammish organiseerde deze cursussen samen met Peter Maxwell Davies. Vanaf eind jaren 90, kreeg ze meer bekendheid als componiste en ze werd de huiscomponiste van het Schots en Zweeds Kamerorkest, waarvoor ze componeerde. Naast componeren presenteert Beamish muziekprogramma’s bij o.a. de BBC.

Florence Beatrice Price werd in 1887 geboren in een middenklasse gezin in Little Rock, Arkansas, en kreeg een gedegen muzikale opleiding van haar moeder nadat de vooraanstaande blanke instructeurs van de stad weigerden haar les te geven. Aangezien zwarte vrouwen in het Zuiden grotendeels geen mogelijkheden hadden voor meer gevorderde muzikale opleiding, schreef haar moeder haar in aan het New England Conservatory nadat ze de middelbare school in 1903 had afgerond. Daar volgde ze cursussen in orgel- en pianopedagogiek terwijl ze alle muzikale disciplines van de conservatoriumfaculteit, inclusief directie bij George Whitefield Chadwick volgde.

Op het concert in 1933, waarin haar Symfonie nr. 1 in mi klein in première ging, was het de eerste keer dat een groot Amerikaans orkest, het (blank) Chicago Symphony Orchestra o.l.v. Frederick Stock, een compositie speelde van een Afro-Amerikaanse vrouw. Ook Clara Schumann, de dochter van Friedrich Wieck, haar leraar en mentor tot haar huwelijk met Robert Schumann, was begonnen aan een succesvolle carrière als pianist voor ze contact kreeg met Schumann, wat in 1840 leidde tot hun huwelijk. Ze zette haar internationale carrière voort als uitvoerend artieste en steunde haar gezin na de laatste waanzin en dood van haar man in 1856. Ze werd daarna geholpen door Brahms, aan wie Schumann aanzienlijke aanmoediging had gegeven.

Het tienkoppig, geheel vrouwelijk koperensemble tenThing, werd in 2007, opgericht door de Noorse trompettiste, Tine Thing Helseth. tenThing kreeg voor het eerst bekendheid dankzij optredens in hun geboorteland Noorwegen, en verraste uiteindelijk een groot nationaal publiek met de opening van de Noorse Grammy Awards in 2011. Kort daarna trok de groep internationale aandacht na hun zeer succesvolle optreden op de BBC Proms in de Cadogan Hall in Londen. Elders in Europa hebben ze opgetreden op een breed scala aan prestigieuze festivals en concertzalen. Sinds 2023 is Tine artistiek directeur van het Risør Chamber Music Festival. Ze woont in Oslo en speelt een actieve rol in haar gemeenschap. Ze is regelmatig tv- en radiopresentatrice. Ze doceert trompet aan de Noorse Muziekacademie. Als allround muzikant treedt ze ook regelmatig op in enkele van de meest iconische jazzclubs in Noorwegen.

De leden van het tenThing Brass Ensemble zijn:

Tine Thing Helseth, trompet (en leiding)

Maren Ingeborg Tjernsli, trompet

Ingrid Eliassen, trompet

Elin Holmen Kurverud, flügelhorn

Lena Wik, hoorn

Heidi Solem, tuba

Astri Karoline Ellann, bastrombone

Marie Nøkleby Hanssen, trombone

Ingebjørg Klovholt, trombone

Tone Christin Lium Røssland, trombone

Tracklist:

Grazyna Bacewicz (1909-1969): Oberek No. 1 (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Lili Boulanger (1893-1918) Deux Morceaux (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Florence Beatrice Price (1887-1953) Adoration (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Fanny Mendelssohn (1805-1847) 6 Lieder, Op. 1

Cécile Chaminade (1857-1944) Rondeau, Op. 97 (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Grazyna Bacewicz Mazovian Dance (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Sally Beamish (°1956) In the Stillness (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Agathe Backer Grøndahl (1847-1907) 3 Morceaux, Op. 15 (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Maria Theresia von Paradis (1759-1824) Sicilienne (arr. for brass ensemble by Roger Harvey)

Ruth Crawford Seeger (1901-1953) Rissolty Rossolty (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Joy Webb (1932-2023): Share My Yoke (arr. for brass ensemble by Sebastian Haukås)

Ethel Smyth (1858-1944) Voices Sing of Immortality (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Clara Schumann (1819-1896) Drei gemischte Chöre (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Mel Bonis (1858-1937) La toute petite s’endort (arr. for brass ensemble by Jarle Storløkken)

Tine Thing Helseth, Tenthing Brass Ensemble She Composes Like A Man cd LAWO LWC1280

https://www.stretto.be/2021/04/30/magical-memories-for-trumpet-and-organ-door-tine-thing-helseth-trompet-en-kare-nordstoga-orgel-op-het-label-lawo-de-magie-van-muziek/