Wat zijn de objecten die het zijn van een vrouw definiëren? Welke voorwerpen beschrijven het leven als vrouw door de eeuwen heen? En wat zeggen ze over haar? Er zijn talloze manieren om een verhaal over vrouwen te vertellen, Annabelle Hirsch doet dat aan de hand van objecten. De intieme observaties van Hirsch over het leven van vrouwen aan de hand van 100 sprekende objecten, zorgen voor een leerzaam, maar ook grappig boek, dat een verrassend, nieuw licht werpt op de rol van vrouwen in de geschiedenis. Zeker lezen!

Wanneer vrouwen zichzelf bevrijden, bevrijden ze zich niet alleen van machtsstructuren en afhankelijkheden, maar ook van enkele ongewenste objecten. Ze dragen geen korsetten meer en hebben lang gevochten om weg te kunnen van huis en haard. Vrouwen in Iran doen hun hoofddoek af en knippen hun haar – een symbolisch gebaar voor hun strijd voor vrijheid. Emancipatie betekent het wegwerken van dingen die onderdrukking symboliseren. Maar zou je een verhaal over vrouwen niet op een heel andere manier kunnen vertellen? Door te beginnen met de dingen die voor vrouwen belangrijk waren en nog steeds zijn?

Wat zat er bv. achter een genaaid ding van leer en stof dat op het eerste gezicht lijkt op een kunstwerk van Louise Bourgeois? Het heeft veel kinderen geholpen het daglicht te zien. En tegelijkertijd droeg het bij aan de vorming van een geheel nieuwe beroepsgroep: die van de verloskundige. In de 18e eeuw was zowel de kinder- als de moedersterfte in Europa hoog. Eén op de vier moeders stierf als gevolg van de bevalling. Dat kwam niet alleen door de slechte hygiëne, maar ook omdat de hulpverleners niet precies wisten wat ze moesten doen. Ze namen vaak bewegingen over die ze van andere vrouwen hadden gekopieerd.

Om het sterven tegen te gaan ontstond er rond 1750 voor het eerst zoiets als een opleiding voor verloskundigen in Europa. Een vrouw genaamd Angélique du Coudray speelde hierin een belangrijke rol. Ze toerde ook door het Franse platteland om haar kennis met vrouwen te delen. Ze had zowel haar zelfgeschreven handleiding als het genoemde ding bij zich. Het is een replica en vertegenwoordigt, zoals du Coudray het beschrijft, “de buik van een vrouw, haar baarmoeder, haar ligamenten, de vagina, de blaas en het rectum. Ik heb ook het model van een levensgroot kind opgenomen”. Wie zou eraan twijfelen dat dit wellicht eerste gedetailleerde model belangrijk was voor de Europese bevolking? Hoewel du Coudray talloze vrouwen trainde, voorlichtte en hen liet oefenen op het ding dat “La Machine” heette, werd de verloskunde vanaf de 19e eeuw opnieuw gedomineerd door mannen.

Hirsch koos honderd alledaagse voorwerpen die getuigen van het verlangen van vrouwen naar vrijheid en rebellie, maar die ook symbool stonden en staan voor de mythen en normen waarmee vrouwen werden kleingehouden. Ze creëert een kosmos van vrouwen en hun spullen. We komen een Amazone-pop tegen, een Lilith-amulet, Venetiaanse steltenschoenen, een hongerstakingsmedaille, de katoenen tas van een tot slaaf gemaakte, de broche van Hannah Arendt en nog veel meer. Van godinnen, duimschroeven en het korset tot lipstick en de muts van Pussy Riot, over markante vrouwen als Hildegard von Bingen, Madame de Pompadour en Coco Chanel, samen leveren deze verhalen een fascinerend, ontroerend en amusant boek op.

Tijdens een bezoek aan het huis van wijlen Karen Blixen raakte Annabelle Hirsch gefascineerd door de bezittingen van de Out of Africa-auteur, waaronder een bureau en een set koperen pannen, en begon ze een project te bedenken over de kleine, belangrijke objecten die de levens van vrouwen veranderden. Het resultaat was een uitgebreide essaybundel die de verhalen vertelt over de vooruitgang van vrouwen, niet via grote militaire campagnes of machtsstrijd, maar via de rustigere, minder zichtbare momenten waarop ze hun individualiteit lieten gelden of vochten voor hun eigen identiteit en vrijheid. In dit ‘rariteitenkabinet’ vermengt Hirsch het praktische (een Miele-stofzuiger, een veiligheidsfiets) met het kleermakerswerk (de minirok, de bikini) en het politieke (een hongerstakingsmedaille toegekend aan suffragette-gevangenen, het ‘manifest van de 343’, een petitie gestart door Simone de Beauvoir om abortus te legaliseren).

Deze essays worden verteld door een schitterende cast van vrouwelijke regisseurs, schrijvers, muzikanten, acteurs en activisten, die elk warmte, nieuwsgierigheid en passie in hun onderwerp brengen. Miriam Margolyes denkt opgetogen na over een glazen dildo uit de 16e eeuw (“In een welgesteld huishouden moest masturbatie worden ondersteund door het allerbeste glaswerk”), Margaret Atwood vertelt het verhaal van de Malleus Maleficarum, de 15e-eeuwse verhandeling over hekserij en Cynthia Erivo juicht Aretha Franklins Respect toe, dat, samen met Nina Simone’s Mississippi Goddam, “een hymne van de burgerrechtenbeweging” was. Ondertussen is het aan Helena Bonham Carter om de multifunctionele deugden van de hoedenspeld te verheerlijken, die niet alleen de hoed op zijn plaats houdt, maar ook kan worden gebruikt als een wapen van zelfverdediging tegen elke man die ‘je niet met rust wil laten’.

Er zijn talloze manieren om een verhaal over vrouwen te vertellen, maar deze doet het via objecten. Honderd objecten uit het dagelijks leven, mode, geneeskunde, kunst, stille en luide objecten, objecten die getuigen van het verlangen van vrouwen naar vrijheid en rebellie, maar ook objecten die staan voor de mythen en normen die altijd zijn gebruikt om ze onder controle te houden. Annabelle Hirsch creëert een kosmos van vrouwen en hun spullen. “Die Dinge. Eine Geschichte der Frauen in 100 Objekten” werd vertaald door Ymke van der Staay.

Annabelle Hirsch (1986) heeft een Duitse en Franse achtergrond. Ze studeerde kunstgeschiedenis, theaterwetenschappen en filosofie in München en Parijs, en werkt als cultureel journalist voor de Frankfurter Allgemeine Zeitung (faz) en verschillende andere tijdschriften. Daarnaast schrijft ze korte verhalen en vertaalt Franse literatuur. Hirsch woont in Rome en Berlijn.

Annabelle Hirsch De geschiedenis van de vrouw in 100 voorwerpen 416 bladz. Podium ISBN 9789463812566