Heinrich Schütz, “Da Pacem” door Ricercar Consort o.l.v. Philippe Pierlot, op het label Mirare. Hemels!

Onder de titel, “Da pacem” brengt het Ricercar Consort religieuze koorwerken van Heinrich Schütz. Deze composities gaven uitdrukking aan de gebeden van het volk in de tijd van de gruwelijke Dertigjarige Oorlog. De concerti (Symphoniae sacrae), motetten en psalmzettingen, brachten hoop op een rechtvaardige en duurzame vrede over, op de mensen. Twee instrumentale stukken van Johann Hermann Schein maken het programma compleet.

Vanaf het midden van de 16de eeuw was de uitmuntende reputatie van de componisten van Noord-Duitsland, goed ingeburgerd. Gezien de dynamiek door commerciële uitwisselingen en dankzij de bedrijvige activiteit van de haven van Hamburg, verwelkomden de Hanzesteden veel buitenlandse arbeiders. Aan het eind van de 17de eeuw was Hamburg een toevluchtsoord voor artiesten en voor grote fortuinen. Het was de meest kosmopolitische stad in Duitsland en de bevolking omvatte een groot aantal handelaars, bankiers, diplomaten en senatoren, die tijd maakten om te genieten van muziek en om deze bloeiende kunst te stimuleren. In de 17de eeuw componeerden Buxtehude en zijn tijdgenoten een innovatief religieus repertoire voor solostem, beïnvloed door Italiaanse cantates, retoriek en drama, dat bekendheid verwierf in de Hanzesteden van Noord-Duitsland en de jonge Bach inspireerde.Van Luther tot The Passion (en de reli-roots van The Amazing Stroopwafels)

Lutherse muziek in Noord- en Midden Duitsland, polyfonie en het Luthers koraal, Heinrich Schütz en de geboorte van het Duits oratorium, zijn leerlingen, toonzettingen van het Lijdensverhaal en de voortzetting van de polyfone traditie, de Lutherse Missen en de ontwikkeling van het Geistliches Konzert, het zijn maar enkele begrippen uit Duitslands muziekgeschiedenis in de vroege barokperiode. De “Geschiedenis van de blijde en glorierijke opstanding van onze enige redder en verlosser Jezus Christus”, wordt beschouwd als het eerste oratorium in de Duitse taal. Stilistisch situeerde de muziek zich tussen Gabrieli en Monteverdi. De Dertigjarige Oorlog was uitgebroken in 1618, waarbij Duitsland zich in een lange periode van tragedie stortte. Het was desondanks in deze context dat Heinrich Schütz (1585-1672) zijn stralendste werken componeerde, werken die doordrongen waren van geloof en die duidelijk aansloten bij de muzikale ervaringen die hij in Italië had opgedaan.

In 1609 kon de geleerde vorst Maurits van Hessen-Kassel (foto), Schütz (foto) nl. overhalen om voor twee jaar in de vrije republiek Venetië in de leer te gaan bij Giovanni Gabrieli, de musicus, componist en kapelmeester van de San Marco. De studie werd door Schütz’ vorstelijke weldoener betaald. Giovanni Gabrieli was nl. bekend voor twee belangrijke technieken, contrapunt en de cori spezzati-techniek met twee of meer tegenover elkaar opgestelde ensembles van zangers en instrumentalisten. Schütz wist zijn studieverblijf in Venetië te verlengen, maar keerde uiteindelijk in 1612 naar Duitsland terug vanwege het overlijden van zijn Italiaanse leermeester. Hij sloot zijn opleiding in Venetië af met het componeren van een verzameling van wereldlijk-vocale zangstukken die als “Primo libro di Madrigali” in Venetië werden uitgegeven.

Toen Schütz zijn functie aan het hof in Dresden in 1617 op zich nam, was het de gewoonte om met Pasen, “Die Auferstehungshistorie nach den vier Evangelisten: die Auferstehung unsers Herren Jesu Christ”, de “Opstandingsgeschiedenis” uit 1573 van zijn voorganger, Antonio Scandello, uit te voeren. Schütz gaf als nieuwe Kapellmeister verschillende uitvoeringen van dit werk alvorens zelf een nieuw werk op dezelfde tekst te componeren. De historie over de opstanding van Jezus Christus, “Historia der frölichen und siegreichen Aufferstehung unsers einigen Erlösers und Seligmachers Jesu Christi”, werd relatief vroeg gecomponeerd in de lange en vruchtbare carrière van Schutz.

Van zijn gepubliceerde werken dateren alleen de Italiaanse madrigalen van 1611 en de Psalmen Davids (1619). Vanuit de muziek die hij gehoord had tijdens zijn Italiaans verblijf, straalde de nieuwe theatrale wereld van Monteverdi doorheen de intense, afgemeten soberheid van Duitse strofen en antieke polyfonie. Schütz schreef bv. een rijk palet aan gamba’s voor om de vloeiende recitatie te begeleiden. De bezetting is voor een zes- tot achtstemmig koor, vier violen en orgel. Als alternatief zijn drie altviolen, een cello en een klavecimbel mogelijk als instrumenten. De tekst kwam uit de “Passionsharmonie” van Johannes Bugenhagen. Andere componisten waren o.a. Andreas Hammerschmidt (1612-1675), Andreas Scharmann (16??-16??), Christian Geist (1650-1711), Heinrich Schwemmer (1621-1696), Johann Hermann Schein (1586-1630), Johann Philipp Förtsch (1652-1732), Thomas Selle (1599-1663), Tobias Michael (1592-1657) en Wolfgang Carl Briegel (1626-1712).Sept. 6 - The Music of Johann Hermann Schein

Johann Hermann Schein (foto) was aanvankelijk de muziekleraar van Gottfried von Wolffersdorf in Weißenfels, waar hij Schütz leerde kennen. In 1615, werd hij Hofkapellmeister in Weimar, waarna hij Sethus Calvisius opvolgde als cantor van de Thomaskerk in Leipzig. Vocale solisten zijn Hanna Bayodi-Hirt, Yetzabel Arias, Olivier Coiffet, Hugo Hymas en Matthias Vieweg.

Philippe Pierlot (1958) uit Luik, studeerde eerst gitaar en luit, alvorens zich volledig te wijden aan de gamba onder de leiding van Wieland Kuijken. In 1981 kreeg hij, samen met Marcel Ponseele, een eervolle vermelding op de internationale wedstrijd voor oude muziek in het kader van het MAfestival Brugge. Hij dirigeert het Ricercar Consort dat hoofdzakelijk werk uit de 17de eeuw interpreteert, en doceerde aan de Hochschule für Musik in Trossingen in Baden-Württemberg en aan de Koninklijke Conservatoria van Brussel en Den Haag.

Tracklist : Schütz : Da pacem, Domine SWV 465; Was betrübst du dich SWV 353; Die mit Tränen säen SWV 378; Herr, nun lässest Du Deinen Diener SWV 352a; Der 6. Psalm “Domine, ne in furore tuo arguas me” SWV 85; Erbarm dich mein, o Herre Gott SWV 447; So fahr ich hin SWV 379; Der 133. Psalm “Siehe, wie fein und lieblich ists” SWV 48; Teutoniam dudum belli SWV 338; Verley uns Frieden genädiglich SWV 372; Der 8 Psalm “Herr, unser Herrscher” SWV 449

Johann Hermann Schein: Intrada a 5; Canzon a 5

Heinrich Schütz Da Pacem Ricercar Consort Philippe Pierlot cd Mirare MIR736

https://www.stretto.be/2022/09/29/dick-harrison-over-de-dertigjarige-oorlog-als-allereerste-wereldoorlog-1618-1648-een-bijzonder-interessante-uitgave-van-omniboek-2/