Is België een kunstmatige staat uitgedacht door de Europese grootmachten of bestaat er zoiets als een ‘Belgische identiteit’ met oude en diepe wortels? Voor een antwoord op die vragen moet je de politieke voorlopers van het land onder de loep leggen. Want wie wil begrijpen wat er in 1830 gebeurde, moet veel verder in het verleden duiken. Dat is precies wat Guy Vanthemsche en Roger De Peuter hebben gedaan. Hun boek omspant meer dan 2000 jaar geschiedenis, van de Kelten tot vandaag. En omdat politiek niet alles verklaart, krijgen ook sociale, economische en culturele factoren alle aandacht.

Het kleine en dichtbevolkte België heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Europa en andere continenten, vooral Afrika. Het was een baanbrekende kracht op het gebied van industrie, handel en financiën tijdens de middeleeuwen, de vroegmoderne tijd en tot in de negentiende en twintigste eeuw. Het introduceerde innovatieve politieke regimes en speelde een leidende rol in de creatieve kunsten. Toch is dit rijk verleden niet algemeen bekend. Deze inleidende geschiedenis biedt een toegankelijk en rigoureus overzicht van dit klein maar belangrijk West-Europees land, en synthetiseert de belangrijkste economische, sociale, politieke en culturele ontwikkelingen van België vanaf de pre-Romeinse tijd tot vandaag.

De Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was de opstand van de Nederlanden onder leiding van Willem van Oranje tegen de Spaanse koning Filips II. De twee belangrijkste oorzaken van de Nederlandse Opstand waren godsdienst en geld. De ideeën van de Reformatie verspreidden zich razendsnel door Europa. De Spaanse vorst Filips II liet protestanten in zijn rijk vervolgen, en dat leidde ook in de Lage Landen tot zware conflicten tussen protestanten en rooms-katholieken. Daarnaast maakte zijn landvoogd, de hertog van Alva, zich bijzonder gehaat in de Lage Landen vanwege zijn strenge belastingmaatregelen en zijn hardhandig optreden. Uiteindelijk zou de Nederlandse strijd om onafhankelijkheid enorme economische, religieuze, culturele en politieke veranderingen teweegbrengen, en dat zou de inleiding vormen tot een ongekende bloeiperiode: de Gouden Eeuw.

Het vredesverdrag tussen Spanje en de Nederlandse republiek werd op 30 januari 1648 bevestigd en zo kwam er een einde aan de Tachtigjarige Oorlog. Op 15 mei werd het verdrag bekrachtigd in Münster en schoven de partijen meteen aan voor de vredesbesprekingen die de pan-Europese Dertigjarige Oorlog moesten beëindigen. Op 24 oktober werd die vrede getekend en kwam er een einde aan die verwoestende oorlog die met name het huidige België zo had geteisterd.

Door de Vrede van Münster (onderdeel van de Vrede van Westfalen), waarmee de Dertigjarige Oorlog eindigde, werd de nieuwe Republiek door de omliggende landen officieel erkend als zelfstandige natie. Na beëindiging van de Spaanse Successieoorlog in 1713, kwamen de Zuidelijke Nederlanden door het Verdrag van Utrecht, onder bewind van de Oostenrijkse Habsburgers en werden om die reden ook wel de Oostenrijkse Nederlanden genoemd. Aan de administratieve eenheid van de Zuidelijke Nederlanden kwam een eind toen het in 1795, door Frankrijk geannexeerd werd. Onder het opvolgende bewind van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830) werd het betreffende gebied opnieuw aangeduid als de Zuidelijke Nederlanden.

Voorafgegaan door de Franse tijd van 1794 tot 1815, maakten de Zuidelijke Nederlanden van 1815 tot 1830, deel uit van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na de Napoleontische oorlogen was er nl. nood aan een sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk. In 1814 werd door het Verdrag van Parijs beslist dat de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden herenigd zouden worden in één staat. Dit werd een jaar later bevestigd door het Congres van Wenen. Deze Nederlandse tijd of dit Hollands Tijdvak eindigde weliswaar met de Belgische Revolutie en de troonsafstand in 1840, van koning Willem.

Tegenwoordig staat de natiestaat, België, geboren in 1830, bekend om de rivaliteit tussen de twee belangrijkste taalgemeenschappen, en wordt daarom vaak beschouwd als een fragiele of zelfs een kunstmatige politieke constructie. Deze systematische chronologische analyse van zowel het huidige België als de staatsbesturen die eraan voorafgingen, werpt een nieuw licht op deze controversiële kwestie en toont het blijvende belang en de blijvende invloed van België aan.

Dit veelzijdig overzicht van de Belgische geschiedenis, met alle aandacht voor economie, sociale toestanden, cultuur, kunst, taal, muziek, literatuur, film, mode, onderwijs, leger en het dagelijks leven, bestaat uit 10 chronologisch geordende hoofdstukken. Na de Vroegste tijden, van de prehistorie tot het einde van de Romeinse periode, het tijdperk van de Frankische koninkrijken (vijfde tot tiende eeuw) en de oorsprong van de middeleeuwse vorstendommen (tiende tot veertiende eeuw), volgen de eenwording van de Nederlanden: de Bourgondisch-Habsburgse periode (1384-1555), de Spaanse (1555-1700/1713) en de Oostenrijkse Nederlanden (ca. 1700-1780), de vorming van een nieuwe natiestaat (1780-1830) en de consolidatie van een burgerlijk regime (1831-1880), de Belgische natiestaat op zijn hoogtepunt (1880-1945) en de metamorfosen van een natiestaat (sinds 1945). Een lijst van vorsten, staatshoofden en gouverneurs-generaal van 1419 tot heden, een bibliografie en een namenregister, vervolledigen dit boek. Een aanrader.

Prof. dr. Guy Vanthemsche doceert hedendaagse geschiedenis aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij zit in de redactie van het Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis en heeft meerdere publicaties over onze vaderlandse geschiedenis op zijn naam staan. Roger De Peuter was docent aan de VUB en de Universiteit Utrecht.

Guy Vanthemsche, Roger De Peuter België 2000 jaar geschiedenis 695 bladz. Uitg. Epo ISBN 9789462674561