In de loop van de geschiedenis heeft de mens altijd kruimels achtergelaten die ons een hint geven van hoe het leven er vroeger uitzag. Van de prehistorie tot nu onthullen voorwerpen een originele blik op het gebied dat zich uitstrekt van de Ardennen tot de Noordzee. De 100 zorgvuldig geselecteerde objecten in dit boek, zowel gebruiksvoorwerpen als topstukken, tonen wie we zijn en waar we vandaan komen. De voorwerpen zijn chronologisch gerangschikt en zijn voorzien van bijdragen van meer dan 90 auteurs uit heel België!. Heel onderhoudend en verrijkend.
Een groep eminente historici, archeologen, kunsthistorici, taalkundigen en andere experts zocht in musea en archieven naar uitzonderlijk erfgoed en verhalen weg van de bewandelde paden. Dat levert nieuwe historische inzichten op. Oude voorwerpen belichten het verleden namelijk vanuit een andere hoek. En die verrast, verwondert en verbaast altijd. Het samenspel van prachtige illustraties en leerrijke teksten maakt Een geschiedenis van België in 100 voorwerpen dan ook onweerstaanbaar voor iedereen die geïnteresseerd is in ons rijke verleden.
Het begint bij de vuistbijl in silex van Kesselt, nabij Lanaken in België, 500.000 tot 390.000 jaar oud, en eindigt met onze wereldbekende…biercultuur. In Kesselt Op de Schans zijn nl. waarschijnlijk de oudste archeologische voorwerpen van Vlaanderen en wellicht van de hele Benelux gevonden. Een Romeinse spreukbeker, middeleeuwse speelgoedriddertjes en de gele trui van Merckx vertellen over het geschakeerd leven van alledag. Een Karolingisch zwaard, een insigne met de nationale driekleur en een koloniale zweep zijn stille getuigen van turbulente tijden.
“Dit boek”, zo lezen we in de inleiding, “benadrukt dat objecten veel meer zijn dan illustraties om de geschiedenis op te smukken. Ze kunnen op een unieke wijze een verhaal vertellen en geschiedenis tastbaar maken. Daar gingen eerst een aantal keuzes aan vooraf. Over welk gebied spreken we, wat zijn ‘voorwerpen’ en hoe divers mogen ze zijn? Die knopen hakte de redactie van dit boek door: historici Koen Verboven (UGent), Alain Dierkens (ULB), Inge Geysen (Openbare Bibliotheek Brugge), Michèle Galand (ULB), Viktoria von Hoffmann (F.R.S.-FNRS/ULiège), Joeri Januarius (ETWIE, OVAM) en Peter Scholliers (VUB)”.
“De redactie”, zo gaat het verder, “koos als eerste selectiecriterium voor duurzame objecten die één persoon zelf kan dragen– dus geen auto’s, gebouwen, bederfbare goederen of grote schilderijen. Die beperking doet niet tekort aan de inhoud van dit boek. Bovendien komen auto’s, gebouwen, bederfbare goederen of grote schilderijen al ruim aan bod in de geschiedenis van de techniek, architectuur, voeding of kunst. De honderd voorwerpen zijn van steen, hout, papier, plastiek, ijzer, textiel, bakeliet, latex, koper, glas en één is zelfs een virtueel voorwerp. Ze vormen een mooi staal van het vernuft waarmee de mens dingen vervaardigd heeft”.
“Om de samenhang van het boek te bewaren”, zo lezen we nog, “besloot de redactie die te beperken tot politiek, arbeid, het dagelijks leven, religie en kunsten. Onmiddellijk na de inleiding vind je de bijpassende symbolen die in het hele boek gebruikt worden. De keuze voor die vijf thema’s laat toe het boek chronologisch of thematisch te lezen. De thema’s creëren enerzijds beperkingen, maar anderzijds dekken ze brede maatschappelijke ontwikkelingen die ook andere onderwerpen aansnijden en bovendien elkaar soms overlappen. ‘Politiek’ behelst alle aspecten van macht en tegenmacht, inclusief regeringen, democratie, oorlog, sociale bewegingen en wetgeving. ‘Arbeid’ omvat werkomstandigheden, technieken en werktuigen, waardoor ook ambachten, landbouw en nijverheid aan bod komen. ‘Het dagelijks leven’ betreft eten, drinken, slapen, ziekte, dood, migratie, sport en ontspanning, en raakt dus ook geneeskunde, identiteitsconstructie en toerisme aan. ‘Religie’ gaat over rituelen en kerk, en bijgevolg over geloof, volksgeloof, feesten, restricties en uitspattingen, zoals carnaval. Het thema ‘kunsten’, ten slotte, behelst de boekdrukkunst, romans, muziek, juweelkunst, gravures of toneel, met tentakels naar humor, technologisch vernuft, ontspanning en sociale grenzen”.
Elke bijdrage begint met een technische fiche, waarin informatie staat over de maker, het jaar, de techniek, het formaat (hoogte, breedte, diepte), de herkomst en de bewaarplaats. Bij de techniek beschrijven we de manier waarop of het materiaal waarmee het voorwerp gemaakt is. De herkomst heeft dan weer betrekking op de vindplaats, de productieplaats of de opdrachtgever. Die keuzes worden per voorwerp gemaakt naargelang van de relevantie. Daarna plaatst de auteur het voorwerp en de ontwerper in de historische context. Een tweetal extra foto’s geeft het object nog meer relevantie. Een literatuurlijst per tekst rondt dit schitterend boek af. Zeker lezen!
Peter Scholliers (1953) was hoogleraar Geschiedenis (VUB). Hij onderzocht de geschiedenis van sociale ongelijkheid, levensstandaard, voeding, lonen en prijzen, en de materiële cultuur van 1800 tot vandaag. Eerder publiceerde hij Arm en rijk aan tafel en Geschiedenis van de ongelijkheid.
Peter Scholliers Een geschiedenis van België in 100 voorwerpen van de prehistorie tot nu 559 bladz. geïllustreerd uitg. Lannoo ISBN 9789401488341