Een van de gruwelijkste bedenkingen van de mens was eugenetica of “rasverbetering”. Eugenetica werd door het Naziregime als basis genomen voor de ideologie die een Arisch ras als superieur bestempelde en diverse andere bevolkingsgroepen als minderwaardig beschouwde… De sublieme, Engelse schrijver, Gilbert Keith Chesterton (1874-1936) (foto) de “prince of paradox”, die ongeveer 80 boeken, enkele honderden gedichten, ongeveer 200 kortverhalen, 4000! essays en enkele toneelstukken schreef, bestreed dit. “De kracht van verwondering” is een verzameling van zijn beste essays.

Op basis van Eugenetica werd de ontwikkeling en uitvoering gerechtvaardigd vanuit een breed en zwaar sterilisatiebeleid, grootschalige, onvrijwillige “euthanasie”, racistische (anti-) abortusmaatregelen, en de bedrijfsmatige massamoord van naar schatting meer dan 8 miljoen! mensen (ook kinderen) in concentratie- en vernietigingskampen. Het prestigieus Kaiser Wilhelm Instituut voor Antropologie, Menselijke Erfelijkheid en Eugenetica (KWI-A) in Berlijn, opgericht in 1927, verschafte de wetenschappelijke rechtvaardiging voor dit nationaalsocialistisch rassenbeleid en was betrokken bij tal van de gruwelijke nazi-staatsmisdaden…

En dan te bedenken dat in de oude, vertrouwde “Eed van Hippocrates” stond, “Ik zal naar mijn beste oordeel en vermogen en om bestwil mijner zieken hun een leefregel voorschrijven en nooit iemand kwaad doen. Nooit zal ik, om iemand te gerieven, een dodelijk middel voorschrijven of een raad geven, die, als hij wordt gevolgd, de dood tot gevolg heeft. Nooit zal ik een vrouw een instrument voorschrijven om een miskraam op te wekken. Maar ik zal de zuiverheid van mijn leven en mijn kunst bewaren. Het snijden van de steen zal ik nalaten, ook als de ziekte duidelijk is; ik zal dit overlaten aan hen die hierin bekwaam zijn. In ieder huis waar ik binnentreed, zal ik slechts komen in het belang van mijn patiënten.”

Met zijn vloeiende stijl wist Chesterton de weg terug te wijzen naar een betoverde wereld. Hiermee legde hij de basis voor “Lord of the Rings” en de Narnia-reeks van zijn leerlingen Tolkien en Lewis.  Dit boek biedt een kennismaking met het denken van deze vrolijke profeet.

Chesterton baseerde zijn, reeks, “Father Brown”, losjes op de Rt Rev. Mgr. John O’Connor (1870-1952), een pastoor in Bradford, die in 1922, betrokken was bij Chestertons bekering tot het katholicisme. Sinds 2013, wordt het personage gespeeld door de schitterende Mark Williams in de BBC Television Series Father Brown. Chesterton zelf noemde zich nl. een orthodoxe christen en begon dit standpunt steeds meer te identificeren met het katholicisme.

“Deze uitzonderlijke bundel”, zo lezen we, “is een selectie van essays die iets laten zien van zijn veelzijdigheid en vindingrijkheid, zijn speelse en geestige observaties, en dat allemaal rond ‘de kracht van verwondering’. Zijn ideeën over verbeelding en verwondering waren als het ware ‘geïncarneerd in heel zijn dagelijks bestaan, in het actueel discours waarin hij zich bevond in het Engeland van de vroege 20ste eeuw. Veel van de hier gepresenteerde essays begonnen ooit als krantenartikel met beperkte, tijdelijke  houdbaarheid. Essays die té tijdsgebonden waren, vielen daarom af, we kozen slechts essays waarin iets oplichtte van tijdloze inzichten.”

De thema’s zijn pleitbezorging van het katholicisme, gezond verstand, oorlog, antisemitisme, verzet tegen eugenetica en Chestertons hek. ‘Chesterton’s hek’ is het principe dat hervormingen niet mogen worden doorgevoerd voordat de redenering achter de bestaande stand van zaken wordt begrepen. Het citaat komt uit Chestertons boek uit 1929, The Thing: Why I Am a Catholic , in het hoofdstuk “The Drift from Domesticity”. Verder ontdekt u zijn gedachten omtrent distributisme, ” Drie hectare en een koe”… en gaat het over Schots en Iers nationalisme.

Geïnspireerd door de encycliek, Rerum novarum van Leo XIII, speelden Chestertons broer Cecil en zijn vriend Hilaire Belloc een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de economische filosofie van het distributisme , een woord dat Hilaire Belloc bedacht. Gilbert omarmde hun opvattingen en werd, vooral na Cecils dood in de Eerste Wereldoorlog, een van de belangrijkste distributeurs, en de krant wiens zorg hij erfde van Cecil, die uiteindelijk de naam G. K.’s Weekly kreeg, werd de meest consistente pleitbezorger ervan. Distributisme vormt een derde weg, tegen zowel het ongebreideld kapitalisme als het socialisme, en pleitte voor een brede verdeling van zowel eigendom als politieke macht.

Chestertons sociaaleconomisch systeem van distributie had invloed op de beeldhouwer Eric Gill (1882-1940) (foto), die een commune van katholieke kunstenaars oprichtte in Ditchling in Sussex. De Ditchling-groep ontwikkelde een tijdschrift genaamd “The Game”, waarin ze veel Chestertoniaanse principes uitten, met name anti-industrialisme en een pleidooi voor een religieus gezinsleven. Zijn roman “The Man Who Was Thursday” inspireerde de Ierse Republikeinse leider, Michael Collins, met het idee: “Als je je niet leek te verstoppen, heeft niemand je opgejaagd”. Collins’ favoriet werk van Chesterton was “The Napoleon of Notting Hill”, en hij was er “bijna fanatiek aan gehecht”, aldus zijn vriend Sir William Darling. Zijn column in The Illustrated London News op 18 september 1909 had een diepgaand effect op… Mahatma Gandhi!

“Het vraagt”, zo gaat het in het boek verder,  “om over een drempel heen te stappen en met avontuurlijke nieuwsgierigheid een vreemd land te betreden, om zelfs nog vreemder dan Narnia, Midden-Aarde of Zweinstein.” De Kronieken van Narnia vertellen het verhaal van kinderen die een centrale rol spelen in de geschiedenis van het fictieve land Narnia, een plaats waar dieren kunnen praten en magie een alledaags fenomeen is. Elk boek (met uitzondering van Het paard en de jongen) heeft in de hoofdrol een protagonist die afkomstig is uit de echte wereld en getransporteerd wordt naar Narnia om aan de roep van de leeuw Aslan gehoor te geven. “Dat zijn Boroeba’s borden die wij nog kunnen vinden in de grond”, schrijft de auteur. In deze bundel kruipen we in het hoofd van koning Boroeba zelf, de vergeten leermeester van de tovenaarsleerlingen. Waar nodig zijn verklarende noten opgenomen. Grillig en onvoorspelbaar. Zeker lezen!

G. K. Chesterton De kracht van verwondering De beste essays 192 bladz. uitg. Kokboekencentrum ISBN 9789043540001